Từ xa, tháp Cửu phẩm Liên hoa trước cổng chùa Cổ Lễ vươn cao giữa nền trời. Công trình 9 tầng, cao 32 mét, nổi bật như một biểu tượng tâm linh, gợi nhớ hình ảnh “cửu trùng”-9 tầng trời, mở cánh cổng dẫn lối cho những bước chân hành hương đi tìm miền thiêng. 

Đứng dưới chân tháp, tôi gặp cụ ông Vũ Văn Lạng, 92 tuổi, tóc bạc phơ, đôi mắt hiền hậu. Cụ là người xã Cổ Lễ, gắn bó hơn 20 năm với ngôi chùa trong công việc hương khói. Biết tôi lần đầu tới tham quan chùa, cụ nhiệt tình dẫn lối, chỉ tay vào tấm bia rêu phong, giọng trầm ấm: “Chùa Cổ Lễ được dựng từ thế kỷ 12, dưới thời vua Lý Thần Tông. Ban đầu chùa làm bằng gỗ theo lối cổ, vừa thờ Phật, vừa thờ Đức Thánh tổ Nguyễn Minh Không. Đến năm 1902, Đệ nhất sư Tổ Phạm Quang Tuyên cùng dân làng tái thiết, dựng chùa thành kiến trúc "Nhất Thốc Lâu Đài" như bây giờ”.

Múa rối chầu thánh tại Lễ hội chùa Cổ Lễ. Ảnh: VIẾT DƯ 

Ngôi chùa tọa lạc trong thế đất phong thủy hài hòa, được bao quanh hồ nước trong. Giữa hồ trước chính điện, Đại Hồng Chung nặng 9 tấn sừng sững trên bệ. Cụ Lạng kể rằng, chuông đúc từ năm 1936, từng được dân làng giấu xuống hồ những năm kháng chiến để tránh sự phá hoại của kẻ thù. Sau hòa bình, chuông được đặt trên một bệ nằm dưới hồ, trở thành linh hồn trấn giữ chùa.

Người dân Cổ Lễ từ đời này sang đời khác vẫn truyền nhau câu ca: “Dù ai buôn bán trăm nghề/ Mười tư tháng chín nhớ về hội Ông”. Đó là Lễ hội chùa Cổ Lễ diễn ra từ ngày 13 đến 16 tháng Chín âm lịch hằng năm, nhân ngày sinh Đức Thánh tổ Nguyễn Minh Không. Lễ hội chùa đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trở thành dịp không chỉ để dân làng tri ân tiền nhân mà còn để lớp trẻ cảm nhận, thấm dần tình yêu quê hương, đất nước.

Tôi đi giữa sân chùa, hình dung cảnh rộn ràng ngày hội với tiếng trống, tiếng chiêng, sắc màu cờ phướn, bước chân trẩy hội đông vui. Ẩn dưới không khí ấy là dòng chảy bền bỉ của mạch nguồn yêu nước, từ những câu ca, lễ nghi, diễn xướng. Tất cả hòa quyện vào niềm tin thiêng liêng rằng ngôi chùa này không chỉ là chốn tâm linh mà còn là một mạch nguồn lưu giữ tinh thần yêu nước của dân tộc. Cụ Vũ Văn Lạng cho biết, điều tự hào nhất là ngôi chùa gắn liền với 35 nhà sư “cởi áo cà sa khoác chiến bào” lên đường ra trận trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Cụ Lạng dừng bước trước chính điện, giọng ngân nga 4 câu thơ từng khắc sâu vào ký ức cả vùng: “Cởi áo cà sa khoác chiến bào/ Tuốt gươm, bồng súng diệt binh đao/ Ra đi quyết rửa thù cứu nước/ Vì nghĩa quên thân, hiến máu đào”.

Nghe cụ Lạng đọc thơ, trong lòng tôi trào dâng cảm xúc hào hùng. 4 câu thơ ấy là lời phát nguyện trong buổi lễ đặc biệt ngày 27-2-1947, khi 27 nhà sư chùa Cổ Lễ đồng loạt “cởi áo cà sa khoác chiến bào”, lên đường ra trận theo lời hiệu triệu toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Hình ảnh các nhà sư đầu trần, chân đất xếp hàng ngay ngắn, cởi bỏ áo cà sa, khoác lên mình bộ quân phục thật thiêng liêng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chùa Cổ Lễ làm lễ tiễn 8 nhà sư ra chiến trường.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chùa Cổ Lễ có 35 nhà sư tình nguyện ra trận. Trong số ấy, 12 người đã anh dũng hy sinh, được Nhà nước truy phong liệt sĩ. Nhiều người khác sau ngày non sông thống nhất đã trở thành cán bộ cao cấp trong Quân đội hoặc trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Sự kiện “cởi áo cà sa khoác chiến bào” đã trở thành bất tử, để mỗi lần nhắc tới, lòng người nơi đây lại dậy lên một niềm kiêu hãnh.

Năm 1999, nhân kỷ niệm 52 năm ngày truyền thống Nghĩa sĩ Phật tử Cổ Lễ, nhà chùa đã xây dựng đài tưởng niệm trang nghiêm, trở thành nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Hòa thượng Thích Tâm Vượng, trụ trì chùa Cổ Lễ cho biết, hằng năm, đúng dịp lễ hội, nhà chùa cùng chính quyền và nhân dân địa phương tổ chức lễ dâng hương tri ân những “nghĩa sĩ áo nâu” đã cống hiến xương máu vì độc lập, tự do của dân tộc. Đây là cách để giáo dục thế hệ sau về tinh thần phật giáo luôn đồng hành với dân tộc.

Tôi dạo bước quanh sân chùa, những phật tử đang quét lá, lau dọn, chuẩn bị cho lễ hội sắp tới. Niềm vui ánh lên trong mắt họ khi mới đây Chính phủ xếp hạng chùa Cổ Lễ là Di tích quốc gia đặc biệt. Ông Vũ Mạnh Cường, Chủ tịch UBND xã Cổ Lễ cho hay, những năm qua địa phương luôn chú trọng phát huy giá trị văn hóa thông qua việc gắn di tích, lễ hội với giáo dục truyền thống, phát triển du lịch tâm linh. Thế hệ trẻ hôm nay và mai sau cần tiếp tục giữ gìn, lan tỏa giá trị di sản của dân tộc. 

Lời chia sẻ của ông Cường có thể hiểu rằng, mạch nguồn yêu nước ở chùa Cổ Lễ không chỉ nằm trong những trang sử hào hùng mà còn đang chảy trong từng việc làm nhỏ bé hôm nay, từ tiếng chổi quét sân, từ nụ cười đón khách tham quan, từ ý thức giữ gìn không gian văn hóa tâm linh. Ngôi chùa gần nghìn năm tuổi không chỉ là đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc, không chỉ là nơi thờ Phật, thờ Đức thánh tổ mà còn góp phần xây thành lũy tinh thần của nhân dân. 

Rời chùa Cổ Lễ khi nắng chiều nhuộm vàng tháp Cửu phẩm Liên hoa, trong lòng tôi trào dâng một niềm tự hào về mạch nguồn yêu nước của dân tộc Việt Nam vẫn được truyền đời, như tiếng chuông chùa Cổ Lễ vẫn ngân vang, vang mãi...

HOA LƯ

Nguồn: https://www.qdnd.vn/van-hoa/doi-song/mach-nguon-yeu-nuoc-o-chua-co-le-849696