Một bộ SGK thống nhất toàn quốc từ 2026: Đáp ứng nguyện vọng của nhân dân

(Dân trí) - Ngay trong năm học 2026-2027, học sinh sẽ sử dụng bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Đây là mục tiêu quan trọng của Chương trình hành động vừa được Chính phủ ban hành để thực hiện Nghị quyết 71.

Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) tiếp tục nhấn mạnh giáo dục là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt để phát triển đất nước.

Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt các Nghị quyết của Bộ Chính trị ngày hôm qua (15/9), Tổng Bí thư Tô Lâm một lần nữa khẳng định đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho tương lai của dân tộc, bồi đắp "nguyên khí quốc gia".

Một trong những chủ trương được đánh giá là mang tính đột phá cho GD&ĐT đặt ra trong Nghị quyết 71 là xây dựng một bộ SGK thống nhất toàn quốc.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 281/NQ-CP Chương trình hành động để triển khai Nghị quyết 71 này, trong đó giao Bộ GD&ĐT rà soát, hoàn thiện Chương trình giáo dục phổ thông, tăng thời lượng các môn khoa học, công nghệ, tin học, nghệ thuật; bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027; thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh.

Việc triển khai một bộ SGK toàn quốc được nhiều chuyên gia, giáo viên, phụ huynh kỳ vọng sẽ tạo sự công bằng, thống nhất, đồng bộ trong chất lượng giáo dục trên cả nước, giảm tình trạng lãng phí SGK. Đây là bước đi quan trọng, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của người dân.

Thể hiện trách nhiệm của Nhà nước đối với việc chăm lo cho giáo dục phổ thông

TS Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nhấn mạnh: “Bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc khẳng định trách nhiệm của Nhà nước đối với việc chăm lo cho giáo dục phổ thông”.

Theo bà, đây là chính sách thể hiện tính ưu việt của chế độ, hợp lòng dân, đáp ứng nguyện vọng của đông đảo phụ huynh, học sinh.

Cũng theo TS Mai Hoa, việc đổi mới chương trình, SGK phổ thông trước đó theo tinh thần Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội.

Kết quả, có 3 bộ SGK được biên soạn dưới hình thức xã hội hóa đã đưa vào giảng dạy rộng rãi trên toàn quốc, đáp ứng nhu cầu cung cấp hệ thống SGK phong phú, đa dạng cho người dạy, người học.

Tuy nhiên, qua giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (năm 2023) và phản ánh của cử tri cho thấy, vẫn còn một số bất cập, chưa hiệu quả trong khâu tổ chức triển khai thực hiện, tình trạng lãng phí...

Do vậy, vấn đề cần một bộ SGK của Nhà nước không ít lần được đề cập trong kiến nghị của cử tri, trên diễn đàn Quốc hội và trong Nghị quyết 686 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

“Trước Kỳ họp thứ tám vừa qua, cử tri tiếp tục gửi ý kiến đến Quốc hội khóa XV, đề nghị xem xét, thống nhất một bộ SGK chung cho học sinh cùng cấp học trong cả nước nhằm tránh gây lãng phí”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội, cho hay.

TS Nguyễn Thị Mai Hoa, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội (Ảnh: Hồng Phong).

Theo bà, xét về ý nghĩa xã hội và cả về hoạt động giáo dục nói chung, việc có một bộ SGK thống nhất trên toàn quốc đều có ý nghĩa.

Cụ thể, về ý nghĩa xã hội, quy định một bộ SGK thống nhất sẽ giúp phụ huynh không còn lo lắng về SGK cho con khi đón năm học mới; giải tỏa tâm lý băn khoăn liên quan tới việc học tập, thi cử, đánh giá liên quan tới SGK khi con em chuyển trường...

“Điều này chắc chắn đem lại niềm vui cho các bậc cha mẹ học sinh, đặc biệt là các gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn, thu nhập thấp”, bà Hoa chia sẻ.

Xét về hoạt động giáo dục nói chung, quy định một bộ SGK thống nhất toàn quốc cũng khắc phục những bất cập trong hoạt động phát hành và sử dụng sách do quy trình lựa chọn sách; giảm bớt áp lực trong xây dựng ngân hàng đề thi tốt nghiệp THPT khi phải bảo đảm phù hợp, khách quan, công bằng cho thí sinh học các bộ SGK khác nhau.

Với những ý nghĩa trên, Ủy ban Văn hoá và Xã hội luôn kiên trì quan điểm cần có bộ SGK của Nhà nước, sử dụng thống nhất toàn quốc. Chủ trương bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong việc cung cấp một bộ SGK chất lượng cao, chi phí hợp lý, thống nhất trong giảng dạy và đánh giá kết quả tốt nghiệp THPT.

Phát triển xây dựng ngân hàng đề thi để giải phóng tư tưởng học tủ, học vẹt

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thị Mai Hoa nhận định thời gian qua, chúng ta thực hiện cơ chế “một chương trình, nhiều SGK” là nhằm hướng tới sự linh hoạt, sáng tạo trong quá trình triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

SGK được coi là học liệu để giáo viên nghiên cứu, tham khảo, tạo ra tài liệu dạy học phù hợp; giúp người học phát huy năng lực của bản thân, không lệ thuộc vào bài mẫu.

Song, bà Mai trăn trở: “Đáng tiếc, mục tiêu này dường như chưa đạt được, vì trên thực tế, việc dạy học chủ yếu vẫn dựa vào bài giảng được xây dựng trên cơ sở một bộ SGK đã được lựa chọn”.

TS Nguyễn Thị Mai Hoa cũng chia sẻ việc có một bộ SGK thống nhất toàn quốc không nên đồng nghĩa với việc các trường học chỉ dùng duy nhất một bộ SGK; càng không phủ nhận SGK xã hội hóa bởi theo quy định của Luật Giáo dục hiện hành “mỗi môn học có một hoặc một số SGK”, “thực hiện xã hội hóa việc biên soạn SGK” để tạo nguồn học liệu đa dạng, đáp ứng nhu cầu của người học.

Giáo viên, học sinh cần tiếp cận các SGK khác để làm phong phú nội dung giảng dạy, học tập (Ảnh: Huyên Nguyễn).

“Điều quan trọng là cần hướng dẫn, khuyến khích giáo viên, học sinh tiếp cận các SGK khác để làm phong phú nội dung giảng dạy, học tập. Với quan niệm thi gì học nấy, ngân hàng đề thi tốt nghiệp THPT thể hiện được tinh thần này sẽ là động lực quan trọng chi phối việc sử dụng nhiều SGK cho hoạt động dạy và học”, TS Nguyễn Thị Mai Hoa nói.

Đồng quan điểm, kỹ sư Lê Dũng, chuyên gia có nhiều năm nghiên cứu về chính sách, đề xuất phải tách quyền ra đề thi ra khỏi nhà trường và nhấn mạnh đến tầm quan trọng của xây dựng ngân hàng câu hỏi thi.

Ông cho rằng, do nếp cũ vẫn còn ăn sâu bám rễ, nên việc khoanh vùng, giới hạn, cung cấp bài mẫu, hay học tủ vẫn còn tồn tại đâu đó trong trường học, bởi quyền ra đề vẫn thuộc về nhà trường.

“Để phá bỏ các hạn chế đó, giải phóng hoàn toàn tư duy giáo dục lệ thuộc vào “phao” được trang bị trước, đưa giáo dục về đúng bản chất, đề thi phải do một cơ quan độc lập với nhà trường phát hành”, ông Dũng đề xuất.

Theo vị kỹ sư, cách thức trước mắt là dùng đề của xã này thi cho xã khác, của tỉnh này thi cho tỉnh khác. Hay nói cách khác, là trước kỳ thi học kỳ, tất cả các xã trong tỉnh nộp đề thi về Sở GD&ĐT. Khi thi, mỗi xã sẽ tiến hành bốc thăm ngẫu nhiên thông qua phần mềm điện tử, trúng đề nào thi đề đó.

Với các kỳ thi quan trọng, như hết năm học, hết cấp học, sẽ sử dụng bốc thăm ngẫu nhiên giữa các tỉnh. Các tỉnh sẽ nộp đề thi về Bộ GD&ĐT và Bộ sẽ cho triển khai bốc thăm ngẫu nhiên.

Cách thức lâu dài là cần xây dựng ngân hàng đề thi. Ông Dũng cũng khuyến khích áp dụng việc để tất cả các trường học chung tay xây dựng dữ liệu có cho ngân hàng đề thi quốc gia.

Ông Nguyễn Văn Lực, nguyên giáo viên Trường THCS Trịnh Phong, Khánh Hòa, kiến nghị khi có 1 bộ SGK thống nhất dùng chung trong cả nước, cần chú trọng thay đổi tư duy, trong đó nhấn mạnh, SGK chỉ là tài liệu học tập.

“Việc này giúp giáo viên, học sinh tham khảo các SGK đang sử dụng để không lãng phí tri thức. Thực tế nhiều thầy cô khi giảng dạy cũng đã nghiên cứu nhiều SGK, chọn lọc những kiến thức mới, hay ở những quyển sách khác nhau để có được một giáo án chất lượng giúp học sinh tiếp thu bài học dễ dàng”, ông Lực nêu.

Nguồn: https://dantri.com.vn/giao-duc/mot-bo-sgk-thong-nhat-toan-quoc-tu-2026-dap-ung-nguyen-vong-cua-nhan-dan-20250917070744574.htm