Người giữ thanh âm của núi

Giữa lưng chừng núi thuộc thôn Phiêng Đén, xã Quảng Bạch, tiếng khèn Mông vang lên trầm bổng như kể lại câu chuyện mùa xuân, bao phiên chợ tình, những mối duyên dang dở. Người thổi khèn là ông Chảo Phái Lừ - một “nghệ nhân không bằng cấp”, nhưng có thể chơi nhiều loại nhạc cụ dân tộc và đặc biệt, ông còn tự tay chế tác khèn, sáo, đàn môi… từ tre, nứa, gỗ rừng.

Ông Chảo Phái Lừ biểu diễn nhạc cụ dân tộc Mông.

Theo chân Bí thư Đoàn xã Quảng Bạch, chúng tôi ghé thăm ông Chảo Phái Lừ, người được bà con dân bản gọi với cái tên trìu mến “Ông Lừ nhạc cụ”. Từ xa chúng tôi đã nghe thấy tiếng réo rắt, du dương, khi ngọt ngào, đằm thắm, lúc man mác thiết tha. Bên trong gian bếp lửa bập bùng, ông Lừ đang nhẹ nhàng lướt những ngón tay điêu luyện trên chiếc sáo do chính ông chế tác.

Ngôi nhà gỗ truyền thống của gia đình được ông treo nhiều loại nhạc cụ như: Khèn, nhị, sáo... chiếc nào cũng được trau chuốt bóng bảy.

Ông Lừ kể, ngay từ nhỏ đã yêu thích nhạc cụ của dân tộc mình, dù là đi chăn trâu, bò hay lên nương, xuống ruộng, vào rừng, ông đều mang bên mình cây đàn môi; khèn hoặc cây sáo trúc.

Loại nhạc cụ đầu tiên ông học và sử dụng được đó là chiếc sáo Mông. Sau này vì đam mê ông học thêm bạn bè, những nghệ nhân trong bản và sử dụng thành thạo thêm một số loại nhạc cụ khác, như: Đàn nhị, đàn Tính, khèn Mông, khèn lá, pí lè…

Cũng theo ông Lừ, nhạc cụ dân tộc Mông có nhiều loại rất khó làm, muốn thổi cho hay, sử dụng điêu luyện thì ngoài năng khiều còn mất khá nhiều thời gian. Riêng ông, vì say mê nên tự mày mò, học hỏi dần dần thổi hồn vào các nhạc cụ, để mỗi khi tiếng sáo, tiếng khèn cất lên mới thuyết phục, thu hút người nghe.

Khi chúng tôi ngỏ ý muốn được nghe ông kéo nhị hoặc thổi khèn, ông Lừ vui vẻ kéo nhị, biểu diễn bài hát bằng tiếng Mông “Tình yêu trong sáng” với những giai điệu mượt mà, trầm bổng: “Hỡi em ơi! Bao năm trời gửi gắm tình thương/Yêu em nhiều nhưng chưa dám nói/Đến chợ tình đi cùng với anh”... 

"Giữ hồn núi", dạy trẻ tình yêu nhạc cụ dân tộc

Để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Mông, ông Lừ đã truyền dạy một số nhạc cụ cho con trai là Chảo Mý Giàng.

Em Chảo Mý Giàng, chia sẻ: Bố là người rất giỏi thổi khèn, thổi sáo nên từ nhỏ em đã được nghe rất nhiều nhạc cụ và thích nhất là tiếng sáo Mông. Từ năm học lớp 6, em đã học thổi sáo. Ban đầu rất khó nhưng tập luyện nhiều nên hiện giờ em đã khá thuần thục, thổi được nhiều bài bằng sáo Mông. Em sẽ học thêm một số nhạc cụ dân tộc khác như khèn Mông, đàn Tính...

Ông Chảo Phái Lừ tự học và sử dụng được nhiều loại nhạc cụ khác nhau.

Ông Lừ còn dạy miễn phí cho trẻ em trong bản. Mỗi mùa hè, căn nhà nhỏ của ông lại vang tiếng trẻ tập thổi sáo, tiếng thanh niên tập múa khèn...

“Có đứa sau khi học chơi được sáo, lại xin học luôn cả đàn môi. Thế là mình vui”- ông Chảo Phái Lừ chia sẻ.

Những năm qua, ông Chảo Phái Lừ tích cực tham gia phong trào văn nghệ quần chúng, nhiều lần ông được mời tham gia các chương trình biểu diễn văn nghệ của địa phương và tham gia các cuộc thi...

Con trai ông là Chảo Mý Giàng cũng thường xuyên tham gia các chương trình văn nghệ ở trường và địa phương. Tại Liên hoan nghệ thuật Măng non năm 2024, em Giàng đã biểu diễn tiết mục độc tấu sáo Mông “Xuân về trên bản Mông” và đạt giải nhạc cụ hay nhất.

Chị Liêu Thị Nhật Lệ, Bí thư Đoàn xã Quảng Bạch, chia sẻ: Thời gian qua, địa phương cũng tuyên truyền, vận động ông Chảo Phái Lừ và gia đình tiếp tục giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Mông, đồng thời truyền dạy cho thế hệ trẻ biết và sử dụng những nhạc cụ của dân tộc mình, để duy trì bản sắc văn hóa của các dân tộc trên địa bàn.

Không cầu danh hiệu hay giấy chứng nhận, người đàn ông dân tộc Mông ấy vẫn “giữ hồn của núi” thực thụ - Bằng đôi tay chai sần, bằng trái tim yêu văn hóa dân tộc của mình. Trên cung đường trở về, lời ca của người “nghệ sĩ” đa tài ấy vẫn văng vẳng bên tai chúng tôi: “Dáng em xinh như đóa hoa tươi, miệng em cười mịn màng như hoa ở trên đồi… hớ… hớ…!”.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202510/nguoi-giu-thanh-am-cua-nui-9400188/