Nhiều bất cập trong quản lý, vận hành đường cao tốc

Số liệu thống kê cho thấy, đến hết tháng 7/2025, cả nước đã có gần 2.300km đường cao tốc, trong đó cao tốc Bắc - Nam phía Đông đã đưa vào khai thác, sử dụng hơn 1.200km, còn lại là các tuyến cao tốc nhánh, cao tốc nối liền trung tâm hành chính lớn giữa các vung miền, liên vùng kinh tế. Dù vậy, trong công tác quản lý, vận hành đến nay vẫn còn nhiều bất cập, thậm chí một số tiêu chuẩn, quy chuẩn còn chưa có.

Nhắc đến vấn đề quản lý khai thác đường cao tốc, ông Lê Kim Thành, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông (ATGT) quốc gia cho biết, theo mục tiêu đưa ra, đến hết năm 2025, sẽ hoàn thành và đưa vào sử dụng khoảng 870km nữa để đạt mục tiêu cả nước có 3.000km vào cuối năm nay. Tuy nhiên đến nay chúng ta vẫn còn 4 thách thức lớn đối với việc quản lý, vận hành cao tốc.

Trước hết, trong số gần 2.300km đường cao tốc đang khai thác thì còn nhiều đoạn chỉ có hai làn xe, không có dải phân cách cứng; không có làn dừng khẩn cấp mà sử dụng dải dừng xe khẩn cấp; ánh sáng ban đêm, tầm nhìn còn hạn chế khi phương tiện lưu thông trên cao tốc gặp sự cố, đặc biệt vào ban đêm cùng với cảnh báo từ xa theo quy định không được thực hiện đầy đủ rất dễ xảy ra TNGT. Thêm vào đó, sự thiếu nhất quán, thiếu thực tế trong áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật  về tốc độ, vị tí biển báo, tách nhập làn xe… đã gây ra sự bối rối, lúng túng cho lái xe di chuyển, nhất là những lái xe mới hoặc ít lưu thông trên cao tốc.

Rồi một số tuyến cao tốc còn thiếu trạm dừng nghỉ, trạm cấp nhiên liệu, nhưng dịch vụ kém, nhà vệ sinh chưa đạt chuẩn gây khó khăn lớn cho người tham gia giao thông. Điều này theo ông Thành không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý lái xe mà có thể là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến mệt mỏi, thiếu tập trung và dừng đỗ sai quy định trên cao tốc.

Trong khi công tác quản lý trật tự, ATGT trên đường cao tốc vẫn còn hạn chế, tùy thuộc sự năng động của đơn vị quản lý trực tiếp. Do đặc thù đường cao tốc, khi có sự cố, tai nạn xảy ra, việc thông tin, phối hợp giữa các đơn vị quản lý, khai thác và lực lượng chức năng còn thiếu đồng bộ, phối hợp thiếu nhịp nhàng dẫn đến một số vụ việc xử lý còn chậm trễ, lúng túng.

Theo Thượng tá Phạm Đức Đông, Phó trưởng Phòng Hướng dẫn tuần tra, kiểm soát giao thông đường bộ - đường sắt (Cục Cảnh sát giao thông), hiện cả nước chỉ có khoảng 200 cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ trực tiếp trên các tuyến cao tốc, trong khi chiều dài toàn mạng lưới đã hơn 2.300km, phương tiện hỗ trợ còn rất hạn chế. Tại Hàn Quốc, một đơn vị cảnh sát giao thông phụ trách khoảng 500km cao tốc thì có tới 120 nhân sự, 40 xe ôtô, 2 máy bay, trong đó 30 sĩ quan được đào tạo lái trực thăng để kiểm soát, điều hành giao thông.

"Mặc dù so sánh chỉ mang tính tương đối, nhưng phần nào cho thấy những khó khăn về nhân lực của lực lượng chức năng trong quản lý, khai thác hệ thống đường cao tốc ở nước ta", Thượng tá Đông chia sẻ.

Đường cao tốc hiện đại là phải an toàn, xanh, sạch, đẹp.

Đại diện Công ty CP Vận hành và Bảo trì đường cao tốc Việt Nam (VEC O&M) thông tin thêm, hiện VEC đang quản lý, khai thác khoảng 520km đường cao tốc, trong đó nhiều tuyến huyết mạch. Quá trình vận hành, khai thác đã bộc lộ một số bất cập, nhất là trong công tác duy tu, bảo trì. Theo VEC O&M, đến nay việc bảo dưỡng thường xuyên trên các tuyến cao tốc vẫn thực hiện thủ công là chính, chưa có máy móc hiện đại nên chưa hiện đại hóa được công tác bảo dưỡng. Việc này tiềm ẩn nguy cơ mất ATGT, đặc biệt cho người thực hiện nhiệm vụ và người tham gia giao thông.

Đại diện Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam cũng cho rằng, công tác quản lý, vận hành đường cao tốc hiện còn nhiều bất cập. Mỗi tuyến cao tốc sau khi đưa vào vận hành, khai thác là dường như bị lãng quên khâu khắc phục bất cập, hoặc có được khắc phục nhưng chậm trễ. Thêm vào đó, một số tuyến cao tốc chất lượng sau nhiều năm khai thác vẫn rất tốt, nhưng một số tuyến đã xuống cấp nhưng chậm được khắc phục; rồi một số tuyến quy mô chỉ có 2 làn xe, không làn dừng khẩn cấp như đoạn Yên Bái - Lào Cai…

Thừa nhận những bất cập trên, ông Lê Hồng Điệp, Trưởng phòng Quản lý, tổ chức giao thông, Cục Đường bộ Việt Nam cho hay, nhiều tuyến cao tốc hiện còn hạn chế về quy mô đầu tư do nguồn lực có hạn. Hầu hết các tuyến cao tốc ở Việt Nam đến hiện tại quy mô 2 - 4 làn xe, rất ít tuyến cao tốc được đầu tư quy mô 6 làn xe. Hơn nữa, cơ sở vật chất cho việc quản lý, vận hành vẫn chưa được đồng bộ, hệ thống ITS chưa đầy đủ, chưa hiện đại…

Đưa ra quan điểm liên quan đến việc vận hành quản lý đường cao tốc, ông Phạm Huy Cường, Trưởng phòng Giá xây dựng (Viện Kinh tế Xây dựng - Bộ Xây dựng) chia sẻ: Đường cao tốc đòi hỏi phải xanh, sạch, đẹp nhưng định mức cắt cỏ hiện chỉ 2-4 lần/năm là không sát thực tế. Đây chỉ là một ví dụ cho thấy cần sớm điều chỉnh định mức theo hướng tính đúng, tính đủ.

Theo lãnh đạo VEC, trong bối cảnh mạng lưới đường cao tốc Việt Nam dự kiến đạt 5.000km vào năm 2030 và 9.000km vào năm 2050, công tác quản lý khai thác cần được định hình như một ngành chuyên biệt, hiện đại và bền vững, gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội với một số việc cần phải xử lý sớm. Thứ nhất, cần sớm xây dựng khung pháp lý đồng bộ về quản lý, vận hành, bảo trì đường cao tốc, thống nhất từ luật, nghị định đến thông tư; ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật riêng cho cao tốc, bao gồm quy trình bảo trì mặt đường tốc độ cao, yêu cầu an toàn ITS, tiêu chuẩn Trung tâm điều hành, hệ thống PCCC, cứu hộ - cứu nạn. Thứ hai, đổi mới cơ chế tài chính thông qua việc xem xét hình thành quỹ bảo trì đường cao tốc hoạt động độc lập, bảo đảm nguồn vốn ổn định cho công tác sửa chữa định kỳ, đột xuất và ứng phó khẩn cấp.

Thứ ba, áp dụng mô hình quản lý tài sản đường bộ (RBAM) để phân bổ vốn hiệu quả, dựa trên dữ liệu về vòng đời công trình và mức độ xuống cấp thực tế; xây dựng Trung tâm điều hành tích hợp quốc gia kết nối tất cả các tuyến cao tốc, ứng dụng AI, dữ liệu lớn (Big Data) và IoT để giám sát, dự báo, điều phối vận hành. Phát triển hệ thống ITS toàn diện: Cảnh báo sớm tai nạn, giám sát khí tượng, quản lý tải trọng, điều khiển giao thông thông minh. Đặc biệt, cần sớm hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý theo hướng tập trung - chuyên nghiệp - tinh gọn, phân định rõ vai trò giữa cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư và đơn vị vận hành khai thác.

Nguồn: https://cand.com.vn/Giao-thong/nhieu-bat-cap-trong-quan-ly-van-hanh-duong-cao-toc-i784768/