Những bài học của bà Nguyễn Thị Bình để lại cho Ngoại giao Việt Nam

Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước trao danh hiệu “Anh hùng Lao động” cho bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch nước, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Lễ kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao, ngày 25/8/2025. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Năm 1975 tôi được cử sang làm việc tại Đại sứ quán của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Cộng hòa Iraq. Ngay sau khi nhận nhiệm vụ tại Đại sứ quán, cuộc phiên dịch đầu tiên của tôi là dịch cho bà Nguyễn Thị Bình khi bà thăm Iraq cùng năm ấy và lần cuối cũng đi dịch cho bà năm 2002 khi bà trở lại thăm Iraq gặp Tổng thống Saddam Hussein, lúc đó tôi là Đại sứ.

Và khi nghỉ hưu năm 2011, tôi lại được bà Nguyễn Thị Bình mời về làm việc cùng tại Quỹ Hòa bình và Phát triển Việt Nam (VPDF) do bà sáng lập. Có lẽ tôi là một trong những người gắn bó với Bà nhiều nhất nên học được rất nhiều điều từ Bà.

Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình và Đại sứ Nguyễn Quang Khai. (Ảnh: TGCC)

Trước khi nghỉ hưu năm 2003, bà Bình đã đề nghị Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba cho tôi. Nói điều này để thấy mặc dù bận trăm công nghìn việc, bà vẫn nhớ và rất quan tâm tới những người đã từng làm việc với mình.

Bà Bình năm nay đã 99 tuổi, sức khỏe đã yếu nhiều, nhưng đầu óc còn hết sức minh mẫn. Cách đây ít lâu tôi đến thăm, Bà nắm chặt tay tôi nói: "Trong bệnh viện chị vẫn theo dõi và đọc các bài viết của em về Trung Đông, nhưng không có hình ảnh của em. Hôm nay gặp em chị mừng lắm". Một con người tuyệt vời!

Bà Bình xứng đáng được tặng thưởng nhiều huân chương, nhưng huân chương cao quý nhất là trong trái tim của mọi người yêu quý Bà.

Không học một trường ngoại giao nào, nhưng qua rèn luyện trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước, Bà Bình đã trở thành một nhà ngoại giao tài ba, hiểu xa, trông rộng, thông thạo ngoại ngữ, cách ứng xử mạnh mẽ, kiên quyết với đối thủ và thân thiết, tình cảm với bạn bè.

Bà đã góp phần quan trọng vào chiến thắng lịch sử 30/4/1975 của dân tộc và để lại nhiều bài học quý giá cho nền ngoại giao Việt Nam, đặc biệt trong đấu tranh với Mỹ tại bàn đàm phán Hội nghị Paris từ năm 1968, dẫn tới ký kết Hiệp định hòa bình Paris vào năm 1973.

Nhiệm vụ khó khăn nhất của Bà là cuối năm 1968, trong khi cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam diễn ra ác liệt, Bà được cử làm trưởng đoàn của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, sau này là Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam tại Hội nghị Paris về Việt Nam. Lúc đó bà mới 42 tuổi, nhưng trí tuệ tuyệt vời, đấu tranh không khoan nhượng với phái đoàn Mỹ và chính quyền Sài Gòn và luôn luôn ở thế tấn công. Câu nói nổi tiếng của Bà khi trả lời các nhà báo tại Paris “Người Mỹ có thể lên Mặt trăng và trở về an toàn, còn sang Việt Nam, thì chúng tôi không chắc!". Rất khó có ai có thể nghĩ ra câu nói này!.

Bà Bình là một tấm gương sáng về tinh thần yêu nước, trung thành với lý tưởng cách mạng, kiên định và bản lĩnh, ý chí kiên cường, kiên quyết giữ vững lập trường, bảo vệ lợi ích của dân tộc, không khuất phục trước bất kỳ thế lực nào, lúc cần căng thì căng, nhưng có lúc lại rất mềm dẻo làm cho mọi người, kể cả các đối thủ phải nể phục.

Đại sứ Nguyễn Quang Khai tháp tùng và là phiên dịch cho Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình trong chuyến thăm Iraq năm 2002. (Ảnh: TGCC)

Bà luôn luôn đặt lợi ích dân tộc lên trên hết. Đó là đòi Mỹ phải chấm dứt chiến tranh, rút quân khỏi Việt Nam, lập lại hòa bình và thống nhất đất nước. Đây là mục tiêu bất di bất dịch, Bà luôn luôn nêu cao cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta, từ đó chiếm được trái tim và tình cảm của hàng triệu người, tranh thủ được sự ủng hộ của nhân dân các nước trên thế giới. Chưa có cuộc đấu tranh nào lại nhận được sự đồng tình, ủng hộ rộng rãi và mạnh mẽ như vậy của quốc tế.

Ngay khi đặt chân đến Paris, bà Bình đã tuyên bố lập trường năm điểm của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Đó là độc lập, dân chủ, hòa bình và thống nhất đất nước. Mỹ phải chấm dứt chiến tranh và rút quân về nước. Công việc nội bộ của miền Nam Việt Nam phải do nhân dân miền Nam tự giải quyết. Việc thống nhất đất nước là quyền của nhân dân Việt Nam. Việt Nam thực hiện chính sách ngoại giao hòa bình và trung lập”. Trong suốt quá trình đàm phán, bà luôn luôn giữ vững các nguyên tắc này.

Lúc ký xong Hiệp định Hòa bình Paris năm 1973, bà Bình đã khóc tỏ lòng tưởng nhớ và biết ơn sâu sắc đến các chiến sĩ đã hy sinh trên chiến trường vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Bà coi đó là một phần không thể tách rời của cuộc đấu tranh và chiến thắng của dân tộc.

Bà Nguyễn Thị Bình trả lời phỏng vấn báo chí sau khi ký kết Hiệp định Paris năm 1973. (Ảnh: Tư liệu)

Nhiệm vụ thứ hai không kém phần khó khăn. Năm 1975, khi miền Nam được giải phóng gặp muôn vàn khó khăn, phải nhờ vào sự giúp đỡ của các nước bạn bè. Bà Bình lại được giao nhiệm vụ sang Iraq đề nghị chính phủ Iraq cho vay dầu. Trong cuộc gặp với nhà lãnh đạo Iraq lúc đó là Tổng thống Saddam Hussein, tôi là người phiên dịch, bà nói: Miền Nam Việt Nam vừa được giải phóng gặp rất nhiều khó khăn do chính quyền cũ sống hoàn toàn nhờ vào viện trợ của Mỹ, nay Mỹ rút, không còn viện trợ này nữa, chúng tôi chỉ biết dựa vào bạn bè để vượt qua những khó khăn này, mong chính phủ Iraq giúp đỡ chúng tôi". Tổng thống Saddam Hussein quyết định ngay cho vay 2 triệu tấn dầu không tính lãi và 400 nghìn tấn khác làm quà cho nhân dân Việt Nam nhân ngày chiến thắng.

Năm 2002, trước khi nghỉ hưu, bà lại xin đi Iraq chỉ với một lý do là sang chào Tổng thống Saddam Hussein vì trước đây ông đã ký với bà hiệp định cho Việt Nam vay dầu. Tôi lại là người dịch cho bà. Trong cuộc gặp Tổng thống Saddam Hussein bà bộc bạch: "Ngày xưa chúng ta còn rất trẻ, Ngài và tôi đã ký Hiệp định cho Việt Nam vay dầu, chỉ còn 10 tháng nữa là tôi nghỉ hưu mà đến nay chúng tôi vẫn chưa trả được hết nợ cho Iraq, lòng tôi không yên". Câu nói này đã chiếm được cảm tình của Tổng thống Saddam Hussein, ông trả lời ngay: "Bà về nghỉ giữ gìn sức khỏe, không phải lo nghĩ gì, từ nay trở đi giữa hai nước chúng ta không còn nợ nần gì nhau nữa". Trong khi Iraq lúc đó cũng đang gặp rất nhiều khó khăn do bị cấm vận toàn diện, việc xóa nợ cho Việt Nam là một quyết định hết sức đặc biệt. Đây lại là một nghệ thuật ngoại giao nữa của bà Nguyễn Thị Bình.

Trung thành và biết ơn những người đã giúp mình là đức tính của Bà và rất cần thiết cho một nhà ngoại giao. Trong cuốn Hồi ký "Gia đình, bạn bè và đất nước" của mình, Bà viết: "Saddam Hussein có sai lầm gì trong đối nội, đối ngoại, có tội lỗi gì với nhân dân của ông, lịch sử của Iraq sẽ phán xét. Nhưng đối với Việt Nam, tôi nghĩ chúng ta biết ơn sự giúp đỡ quý báu của ông trong những năm Việt Nam vừa ra khỏi chiến tranh".

Một số ý kiến cho rằng cảm ơn Tổng thống Saddam Hussein sẽ ảnh hưởng tới quan hệ với Mỹ, nhưng đây cũng là những đức tính của chính người Mỹ biết ơn những người đã giúp mình. Ở Mỹ có ngày lễ tạ ơn "Thanksgiving" mà.

Và bài học cuối cùng là làm ngoại giao phải giỏi ngoại ngữ. Bà Bình sử dung thành thạo tiếng Pháp. Trong công việc, đàm phán và giao tiếp bà trực tiếp đối đáp bằng tiếng Pháp nhuần nhuyễn, các đối thủ phải nể phục.

Bài học bà Bình để lại cho thế hệ trẻ rất nhiều. Học tập tấm gương của bà là hết sức cần thiết trong khi Việt Nam đang thi hành chính sách hội nhập.

Trong chuyến thăm Iraq năm 2002 trước khi nghỉ hưu, bà Nguyễn Thị Bình một lần nữa đã thuyết phục được Tổng thống Saddam Hussein xóa một khoản nợ lớn cho Việt Nam. Đây lại là một nghệ thuật ngoại giao nữa của bà Nguyễn Thị Bình. (Ảnh: NVCC)

Trong 80 năm qua, ngoại giao Việt Nam đã góp phần quan trọng vào thắng lợi của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/1/2025 của Bộ Chính trị về “Hội nhập quốc tế trong tình hình mới” là một trong bốn trụ cột để đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển, thịnh vượng, hùng cường của dân tộc Việt Nam". Phát huy những thành tựu đã đạt được, ngành Ngoại giao sẽ tiếp tục thực hiện sứ mệnh của mình góp phần đưa đất nước tiến lên.

Thế giới đang diễn biến hết sức phức tạp, khó lường, tiềm ẩn nhiều khó khăn, thách thức, nhưng cũng có nhiều cơ hội. Phát huy Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, nhiệm vụ của ngành ngoại giao hết sức nặng nề, phải có chiến lược, cách tiếp cận chủ động và linh hoạt hơn, đổi mới tư duy, sáng tạo, vượt qua những thách thức, tận dụng các cơ hội để phát triển, vừa hội nhập sâu rộng, vừa giữ vững độc lập, tự chủ, bản sắc dân tộc, bảo vệ lợi ích quốc gia, phát huy vai trò, vị thế của mình trên trường quốc tế, góp phần vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa, vào hoà bình, an ninh và ổn định trên thế giới.

Nguồn: https://baoquocte.vn/nhung-bai-hoc-cua-ba-nguyen-thi-binh-de-lai-cho-ngoai-giao-viet-nam-325767.html