Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước: AI không thay thế kiểm toán viên

VTV.vn - Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh, trí tuệ nhân tạo (AI) không thay thế kiểm toán viên, mà giúp họ mạnh mẽ hơn, chính xác hơn, sâu sắc hơn.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng

AI giúp phát hiện "người hưu trí ma"

Phát biểu tại hội thảo quốc tế "Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI", Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh, AI đang tái định hình mọi lĩnh vực - từ sản xuất, tài chính, y tế đến giáo dục. Và ngành kiểm toán - lĩnh vực bảo đảm tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản trị công - không thể đứng ngoài dòng chảy này.

Theo ông Dũng, AI không chỉ là công cụ, mà còn là cơ hội tái tạo tư duy nghề nghiệp. AI và dữ liệu lớn (Big Data) đã tạo nên bước ngoặt. Thay vì chỉ phân tích "điểm ảnh rời rạc", kiểm toán viên có thể xử lý toàn bộ tập dữ liệu để phát hiện sai sót, gian lận và xu hướng bất thường. Cùng với đó, các thuật toán học máy, học sâu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP) giúp chuyển đổi những kho dữ liệu khổng lồ - từ văn bản, hợp đồng, báo cáo - thành thông tin có thể tra cứu, đối chiếu và phân tích được.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh, trí tuệ nhân tạo (AI) không thay thế kiểm toán viên, mà giúp họ mạnh mẽ hơn, chính xác hơn, sâu sắc hơn

Nhờ vậy, kiểm toán không còn dừng ở việc phát hiện hậu kiểm, mà có thể dự báo, cảnh báo sớm các rủi ro trong chi tiêu công - một chuyển dịch từ phản ứng sang chủ động. Hiện nhiều cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới đã dịch chuyển sang giám sát liên tục và tiên đoán rủi ro. Kỹ thuật phân tích nhân quả được áp dụng để đánh giá tác động chính sách thay vì chỉ nêu tương quan dữ liệu.

“Ở Pakistan, AI từng được sử dụng để phát hiện 128.000 trường hợp “người hưu trí ma” trong chi trả lương hưu - minh chứng cho sức mạnh dữ liệu khi được kết nối thông minh”, ông Dũng lấy ví dụ.

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước nhận định Việt Nam không đứng ngoài xu thế chung của thế giới. Thực tế cho thấy khối lượng và độ phức tạp của dữ liệu công tại Việt Nam đang dần vượt xa những gì phương pháp kiểm toán truyền thống (chủ yếu dựa vào chọn mẫu) có thể bao quát. Như tại Bảo hiểm Xã hội Việt Nam mỗi tháng có 17 triệu lượt tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; mỗi năm phát hành 96 triệu thẻ bảo hiểm y tế và xử lý hơn 200 triệu lượt khám chữa bệnh liên quan đến chi trả bảo hiểm... Hay như Cục Thuế, tính đến cuối năm 2024, có hơn 950.000 doanh nghiệp khai thuế điện tử đã thực hiện nộp gần 16 triệu hồ sơ và gần 150 triệu tờ khai.

Kiểm toán Nhà nước đã xây dựng hệ sinh thái công nghệ kiểm toán, trong đó 6 phần mềm ứng dụng AI và dữ liệu đang được triển khai trong thực tế: từ phân tích dữ liệu ngân sách, đánh giá rủi ro, kiểm tra giao dịch tài chính, đến giám sát đầu tư công và đánh giá chi tiêu xanh.

“AI không thay thế kiểm toán viên, mà làm cho kiểm toán viên trở nên mạnh mẽ hơn, chính xác hơn và sâu sắc hơn”, Phó Tổng Kiểm toán Bùi Quốc Dũng nhấn mạnh.

AI là công cụ, con người vẫn là trọng tâm

Cùng quan điểm với Phó Tổng Kiểm toán Bùi Quốc Dũng, ông Phan Ngọc Anh - Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Kiểm toán Deloitte Việt Nam - cho biết hiện việc ứng dụng AI áp dụng trong toàn bộ quy trình kiểm toán: từ lập kế hoạch, đánh giá rủi ro đến đưa ra kết luận kiểm toán. Song AI chỉ là công cụ hỗ trợ, người ký báo cáo vẫn phải chịu trách nhiệm cuối cùng.

Tương tự bà Nguyễn Ngọc Lan Anh - Giám đốc Công nghệ và Nghiệp vụ Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam - nhấn mạnh, AI không phải giải pháp cho mọi vấn đề. Quan trọng nhất là đưa kiểm soát rủi ro vào ngay từ đầu – “giống như trang bị phanh an toàn cho cỗ xe tốc độ cao”.

AI là công cụ, con người vẫn là trọng tâm trong kiểm toán

Trong khi đó, Tiến sỹ Phạm Huy Thông, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin - Kiểm toán Nhà nước nêu rõ, việc triển khai AI trong lĩnh vực kiểm toán hiện gặp 3 thách thức chính: hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, vấn đề bảo mật và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan còn hạn chế, cùng với đó là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao.

Để giải quyết các thách thức này, Kiểm toán Nhà nước đã trình dự án ứng dụng dữ liệu lớn và AI trong hoạt động kiểm toán giai đoạn 2026, tập trung đầu tư mạnh vào hạ tầng máy chủ, bảo mật và kết nối dữ liệu để đáp ứng việc triển khai AI tại hệ thống của Kiểm toán Nhà nước, ông Phạm Huy Thông cho biết.

Theo Tiến sỹ Phạm Huy Thông, trước bối cảnh “bùng nổ AI” toàn cầu từ năm 2024, Kiểm toán Nhà nước đã sớm điều chỉnh chiến lược, đẩy nhanh tốc độ ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động chuyên môn. Đến tháng 4/2025, Cục Công nghệ thông tin đã báo cáo Kiểm toán Nhà nước cho phép đưa sản phẩm thí điểm đầu tiên vào hoạt động, đánh dấu bước tiến mới trong quá trình chuyển đổi số toàn ngành.

Nguồn: https://vtv.vn/pho-tong-kiem-toan-nha-nuoc-ai-khong-thay-the-kiem-toan-vien-100251013174317453.htm