Phục hồi Dược lĩnh cổ viên

Độc nhất vô nhị

Vườn thuốc Dược Sơn nằm trên núi Nam Tào ở phía Nam đền Kiếp Bạc. Theo sử sách ghi lại, từ thế kỷ 13, nhà Trần coi trọng việc sử dụng các loại cây thuốc nam để chăm sóc sức khoẻ nhân dân và chữa trị vết thương cho binh lính. Hưng Đạo Vương là người luôn trăn trở gây dựng vườn thuốc nhằm chủ động chữa bệnh, trị thương. Trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên - Mông lần thứ hai (năm 1285), Hưng Đạo Vương cùng phu nhân là Thiên Thành công chúa và tướng Phạm Ngũ Lão dày công trồng nhiều loại thuốc quý trên núi Nam Tào, thuộc thái ấp Vạn Kiếp. Vì thế, núi này còn có tên gọi khác là Dược Sơn (núi thuốc).

Đến thời Lê, vườn thuốc Dược Sơn vẫn được bảo tồn, phát triển rộng hơn 10 ha với tên gọi là Dược lĩnh cổ viên. Vườn thuốc được xếp vào bát cổ của Chí Linh, nơi chứa nhiều giá trị và còn là địa điểm phong cảnh đẹp, hữu tình. Cây thuốc ở Dược Sơn được nhân dân trong vùng truyền nhau. Nghề làm thuốc ở Kiếp Bạc cũng bắt nguồn từ đây và được lưu truyền nhiều đời. Trong đền Kiếp Bạc, ở điện thờ mẫu hiện có bức hoành phi “Dược lĩnh ưu đàm”, ca ngợi Đức Nguyên Từ Quốc mẫu với nghiệp làm thuốc ở Dược Sơn cao quý, đẹp như hoa ưu đàm của nhà Phật.

Theo thống kê của Viện Y học cổ truyền Trung ương vào thập kỷ 70 (thế kỷ 20), khi đó Dược Sơn còn khoảng 600 loài cây trồng và cây hoang dại là “cây thuốc nam”. Ðến năm 2010, trên Dược Sơn và một số ngọn núi lân cận còn khoảng hơn 300 cây vị thuốc. Đáng tiếc, theo thời gian, vườn thuốc dần mai một. Hiện nay, những hộ dân nhận khoán đất rừng khu vực vườn thuốc cải tạo lại, trồng cây lấy gỗ, cây ăn quả.

Mặc dù vậy, với điều kiện đặc thù, thiên nhiên ưu đãi, nhiều loại cây thuốc trên Dược Sơn vẫn sinh sôi, phát triển. Theo nghiên cứu, hiện Dược Sơn còn khoảng 100 loài cây có chứa vị thuốc với hàm lượng cao, nhiều nhất là cây chó đẻ, lạc tiên, bồ giác, hà thủ ô, cỏ chỉ thiên, hoàng chỉ nam, găng trắng, mỏ quạ... Những loại cây này mang giá trị cao về y học, có thể chữa được nhiều bệnh về tiêu hóa, chấn thương, phong tê thấp, thoái hóa cột sống, thương hàn, xơ gan… Nhân dân địa phương cũng như khách thập phương vẫn giữ tục lệ xin lá thuốc tại Dược Sơn để chữa bệnh.

Tiến sĩ Lê Duy Mạnh, Phó trưởng Ban Quản lý di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc cho biết: “Qua một số tư liệu nghiên cứu cho thấy Dược lĩnh cổ viên là vườn thuốc quốc gia đầu tiên ở nước ta và đến nay vẫn là độc nhất vô nhị”.

doan-khao-sat-tai-mot-so-diem-du-kien-quy-hoach-vuon-thuoc-duoc-son.jpg — Đoàn công tác của ngành y tế thành phố cùng các sở, ban, ngành, đơn vị liên quan khảo sát trên bản đồ vị trí Dược lĩnh cổ viên.

Sớm khôi phục, phát huy giá trị cổ truyền

Là một trong bát cổ của vùng đất Chí Linh xưa, việc phục hồi Dược lĩnh cổ viên không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn, mà còn có tác dụng giáo dục, giúp người dân hiểu biết hơn về vai trò của căn cứ Vạn Kiếp trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, về những giá trị lịch sử, văn hóa của vùng đất Chí Linh “địa linh nhân kiệt”.

Ðể bảo tồn vườn thuốc quý này, năm 2010, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 920/QÐ-TTg "Phê duyệt quy hoạch tổng thể khu di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc gắn với phát triển du lịch thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương”, với vốn đầu tư khoảng 1.600 tỷ đồng. Trong đó, vườn thuốc Dược Sơn nằm trong phân vùng bảo vệ đặc biệt, thuộc nhóm dự án tôn tạo, khôi phục với tổng diện tích 20.000 m². Tuy nhiên, do ưu tiên triển khai các công trình, hạng mục cần thiết hơn nên đến nay, Dược lĩnh cổ viên chưa được khôi phục như mong muốn.

Trước đây, UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành kế hoạch phát triển các loại hình dịch vụ, sản phẩm y dược cổ truyền phục vụ khách du lịch đến năm 2030. Trong đó, tỉnh Hải Dương yêu cầu phải khẩn trương phục hồi vườn thuốc cổ Dược Sơn, chú trọng nghiên cứu, khôi phục những loại cây thuốc quý mang đặc trưng của Hải Dương nói chung và vùng núi Dược Sơn nói riêng.

Tháng 9/2025, Sở Y tế và một số sở, ban, ngành thành phố, đơn vị liên quan tổ chức đoàn khảo sát thực tế tại Dược lĩnh cổ viên. Qua khảo sát thực tế, Giám đốc Sở Y tế thành phố Lê Minh Quang nhấn mạnh: Dược lĩnh cổ viên là một trong bát cổ của vùng đất Chí Linh xưa, vì vậy việc khôi phục Dược lĩnh cổ viên là cần thiết và rất cần có sự đồng thuận của các sở, ban ngành liên quan, đặc biệt là người dân ở đây. Trên cơ sở các ý kiến đóng góp sau khi khảo sát, ngành y tế sẽ tổng hợp xây dựng kế hoạch chi tiết tham mưu UBND thành phố phương án khôi phục vườn thuốc Dược Sơn, thuộc Khu di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc, bảo đảm gìn giữ, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, y học cổ truyền của dân tộc.

NGỌC THANH

Nguồn: https://baohaiphong.vn/phuc-hoi-duoc-linh-co-vien-524120.html