Quản lý crypto: Bài học từ Trung Quốc

crypto - Ảnh 1. — Hình minh họa các loại tiền ảo phổ biến và quy định tại Trung Quốc - Ảnh: Reuters

Các ông lớn công nghệ Trung Quốc gồm Ant Group và JD.com hôm 19-10 đã tạm dừng kế hoạch phát hành đồng tiền mã hóa ổn định stablecoin (tiền số gắn với tiền pháp định) tại Hong Kong, sau khi Trung Quốc đại lục bày tỏ lo ngại về sự gia tăng của các loại tiền tệ do khu vực tư nhân kiểm soát.

Vậy Trung Quốc đang làm gì với crypto, và Việt Nam có thể học được gì từ người hàng xóm khổng lồ này?

Từ "thiên đường đào coin" đến vùng cấm

Chỉ vài năm trước, Trung Quốc chiếm tới hơn 70% hoạt động khai thác Bitcoin toàn cầu. Các tỉnh như Tứ Xuyên, Tân Cương từng là "thánh địa" của các trang trại đào coin.

Nhưng đến năm 2021, Bắc Kinh bất ngờ chuyển hướng, ban hành lệnh cấm toàn diện. Lý do không chỉ là Trung Quốc lo ngại về rủi ro tài chính, mà còn là lo về an ninh mạng, ô nhiễm môi trường và kiểm soát dòng vốn.

Đến tháng 5-2025, lệnh siết càng chặt hơn. Không chỉ cấm giao dịch, sở hữu hay khai thác crypto, Trung Quốc còn ra quy định cấm các nền tảng công nghệ cung cấp giá crypto hoặc quảng bá tiền mã hóa dưới bất kỳ hình thức nào.

Nói cách khác, Bắc Kinh đã đóng sập cánh cửa với mọi hoạt động liên quan đến crypto phi tập trung - từ Bitcoin, Ethereum đến Dogecoin.

Trong mắt chính quyền Trung Quốc hiện tại, crypto không phải là một cuộc cách mạng tài chính dân chủ, mà là một "mối đe dọa có thể làm lung lay nền tảng hệ thống tiền tệ quốc gia".

Thế nhưng trái ngược với đại lục, Hong Kong lại được Bắc Kinh "bật đèn xanh" để thử nghiệm các hình thức tiền số mới, nhưng dưới một "dây cương" rất chặt.

Tháng 5-2025, Hội đồng Lập pháp Hong Kong thông qua luật Stablecoins Ordinance, cho phép các công ty xin cấp phép phát hành stablecoin. Tuy nhiên, khung pháp lý này nghiêm ngặt đến mức không ít doanh nghiệp cảm thấy "rất khó thở".

Một mặt, Trung Quốc muốn khuyến khích công nghệ blockchain như một động lực đổi mới. Mặt khác, họ không cho phép bất kỳ hình thức crypto nào có thể vượt khỏi tầm kiểm soát nhà nước.

Hong Kong vì vậy trở thành một "phòng thí nghiệm có kiểm soát", nơi Bắc Kinh quan sát, đánh giá và can thiệp khi cần thiết.

Việc Alibaba (thông qua Ant Group) và JD.com tạm dừng kế hoạch phát hành stablecoin tại Hong Kong mới đây một lần nữa cho thấy Trung Quốc đang muốn siết chặt hơn nữa crypto.

Lý do rất đơn giản là Bắc Kinh không muốn tiền tệ trở thành "sân chơi tư nhân". Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) lo ngại stablecoin sẽ tạo ra kẽ hở trong kiểm soát vốn và gây rủi ro cho hệ thống tiền tệ quốc gia.

Sự rút lui của các ông lớn công nghệ trên là tín hiệu cho toàn thị trường: Trung Quốc không muốn bất kỳ ai, kể cả doanh nghiệp trong nước, đụng đến tiền tệ nếu không được Nhà nước chỉ đạo.

Gợi ý cho Việt Nam

Tại Việt Nam, crypto đang ở "điểm nổ tiềm năng". Tỉ lệ người dùng crypto tại Việt Nam thuộc hàng cao nhất khu vực, phần lớn đến từ hoạt động đầu tư và mô hình "chơi để kiếm tiền" (play-to-earn). Nhưng cho đến nay, chính sách quản lý vẫn còn dè dặt và thiếu khung pháp lý đầy đủ.

Tháng 9-2025, Chính phủ ban hành nghị quyết 05/2025 cho phép thí điểm cấp phép sàn giao dịch crypto trong khuôn khổ Luật Công nghệ kỹ thuật số. Tuy nhiên yêu cầu về vốn tối thiểu cao (khoảng 379 triệu USD), và cấm stablecoin, khiến chưa có doanh nghiệp nào đăng ký.

Tuy nhiên, từ bài học của Trung Quốc, Việt Nam vẫn có thể rút ra một số nguyên tắc cho riêng mình.

Thứ nhất, bảo vệ trước, đổi mới sau. Crypto có thể hấp dẫn nhưng cũng đầy rủi ro như rửa tiền, lừa đảo, thao túng giá, ảnh hưởng đến an ninh tài chính. Việt Nam cần thiết lập một "hàng rào pháp lý" vững chắc trước khi mở cửa hoàn toàn.

Thứ hai, khuyến khích blockchain, nhưng có "dây cương". Không nên "vơ đũa cả nắm" giữa crypto và công nghệ nền tảng. Việt Nam nên đẩy mạnh blockchain ứng dụng trong nông nghiệp, y tế, tài chính chứ không phải chỉ đào coin.

Thứ ba, học hỏi từ e-CNY (nhân dân tệ kỹ thuật số). Việt Nam hoàn toàn có thể nghiên cứu phát hành VND kỹ thuật số để hiện đại hóa hệ thống thanh toán, phục vụ chuyển đổi số và tăng cường chủ quyền tài chính.

Cuối cùng, tạo sandbox (cơ chế thử nghiệm có kiểm soát) tại TP.HCM hoặc Hà Nội. Thay vì cấm đoán toàn diện, Việt Nam có thể thiết lập khu vực thí điểm với quy định chặt chẽ để các công ty thử nghiệm stablecoin hoặc các sản phẩm blockchain trong môi trường kiểm soát.

Crypto là xu thế nhưng không phải ai cũng đi đến đích. Trung Quốc chọn cách đi riêng: siết chặt, kiểm soát và xây dựng phiên bản số theo ý mình. Điều đó không có nghĩa Việt Nam phải đi theo, nhưng cũng không thể ngó lơ.

Thay vì chạy theo trào lưu hay cấm đoán vô điều kiện, Việt Nam nên chọn con đường "cân bằng giữa đổi mới và an toàn", nơi công nghệ phục vụ lợi ích quốc gia, chứ không đẩy đất nước vào trò chơi đỏ đen toàn cầu.

Trong kỷ nguyên số, chính sách tiền mã hóa không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà là bài kiểm tra chiến lược của mỗi quốc gia. Và Việt Nam, nếu làm đúng, hoàn toàn có thể biến thách thức thành bàn đạp cho kinh tế số vươn lên.

Trung Quốc thử nghiệm đồng e-CNY

Bên cạnh các lệnh cấm, Trung Quốc không giấu giếm tham vọng trở thành quốc gia dẫn đầu về tiền tệ số do nhà nước phát hành (CBDC). Đồng e-CNY (nhân dân tệ kỹ thuật số) đang được thử nghiệm ở hơn 20 thành phố, với tổng giá trị giao dịch vượt 100 tỉ nhân dân tệ.

Đây không phải là "crypto" theo nghĩa truyền thống. e-CNY không phi tập trung, không ẩn danh và hoàn toàn do PBOC điều hành.

Nhưng nó cho phép Bắc Kinh đạt được những mục tiêu chiến lược quan trọng: kiểm soát dòng tiền chặt chẽ hơn; giảm phụ thuộc vào hệ thống thanh toán quốc tế do Mỹ chi phối; và tiến tới "phi đô la hóa" thương mại xuyên biên giới.

Trong khi các đồng tiền mã hóa tự do bị gán mác "rủi ro", e-CNY lại được xây dựng như một giải pháp thay thế "có định hướng". Đây là cách Trung Quốc tạo ra phiên bản "crypto thuần Trung", không cần phi tập trung, nhưng vẫn đầy tham vọng quốc tế.

NGUYỄN TĂNG NGHỊ

Nguồn: https://tuoitre.vn/quan-ly-crypto-bai-hoc-tu-trung-quoc-20251021093120728.htm