Sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ:

Trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và yêu cầu phát triển xanh, bền vững, Luật Chuyển giao công nghệ cần được sửa đổi toàn diện. Với 6 nhóm chính sách mới, dự thảo Luật (sửa đổi) không chỉ khắc phục bất cập mà còn mở đường cho thương mại hóa kết quả nghiên cứu, khuyến khích công nghệ nội sinh, đồng thời kiểm soát chặt chẽ chuyển giao công nghệ xuyên biên giới, tạo động lực mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Airbus triển khai dự án sản xuất cửa thoát hiểm cho dòng máy bay thân hẹp A321 neo tại Việt Nam. Các cửa thoát hiểm này đang được Công ty MHI Việt Nam, thuộc Tập đoàn Công nghiệp nặng Mitsubishi Nhật Bản, sản xuất tại Hà Nội.

Nhu cầu cấp bách từ thực tiễn

Luật Chuyển giao công nghệ được ban hành lần đầu vào năm 2006. Đến năm 2017, luật được sửa đổi để phù hợp hơn với bối cảnh hội nhập. Tuy nhiên, sau gần một thập kỷ thi hành, luật đã bộc lộ nhiều bất cập. Phạm vi công nghệ điều chỉnh chưa bao quát công nghệ mới nổi; cơ chế tài chính, pháp lý cho bên chuyển giao và bên nhận còn thiếu...

Giai đoạn 2017-2023, cả nước có 579 thỏa thuận chuyển giao công nghệ được cấp giấy chứng nhận đăng ký, với tổng giá trị hơn 114.000 tỷ đồng. Đáng chú ý, tới 85% hợp đồng thuộc doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, chiếm tới 93% giá trị. Chỉ có hai hợp đồng chuyển giao công nghệ từ Việt Nam ra nước ngoài. Đặc biệt, trên 65% doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) áp dụng công nghệ có tuổi đời trên 20 năm, chỉ 15% tiếp cận công nghệ sản xuất hiện đại.

Thực trạng này cho thấy sự phụ thuộc lớn vào nguồn công nghệ nhập khẩu, nhưng phần lớn lại không phải công nghệ tiên tiến. Cùng với đó là tình trạng chuyển giá, định giá công nghệ thiếu minh bạch, thậm chí nhà đầu tư nước ngoài góp vốn bằng máy móc lạc hậu đã khấu hao hết nhưng lại tính giá cao, gây thất thu ngân sách. Hệ quả là Việt Nam tuy tiếp nhận nhiều công nghệ nhưng hiệu ứng lan tỏa, đổi mới sáng tạo trong nền kinh tế còn hạn chế.

Một hạn chế khác là năng lực nguồn nhân lực. Dù hoạt động chuyển giao công nghệ tạo cơ hội tiếp cận tri thức mới, song đội ngũ này phân bổ không đồng đều, chủ yếu tập trung ở doanh nghiệp lớn và trung tâm nghiên cứu. Các trường đại học, viện nghiên cứu có nguồn thu từ chuyển giao công nghệ rất thấp.

Trong bối cảnh đó, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Phương Tuấn, việc sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ là cần thiết và cấp bách nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tăng tính minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm quản lý rủi ro, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

6 nhóm chính sách mới

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh, Tổ trưởng Tổ soạn thảo xây dựng Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ cho biết, dự thảo Luật (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội tại kỳ họp lần thứ mười tới đây. Luật dự kiến sửa đổi 26/61 điều, tập trung vào 6 nhóm chính sách lớn.

Thứ nhất, xác định phạm vi công nghệ điều chỉnh. Luật sẽ bổ sung các công nghệ chiến lược, công nghệ xanh để bao quát công nghệ mới theo xu thế thế giới, đồng thời rà soát, chuẩn hóa khái niệm, thuật ngữ. Đây là cơ sở để Việt Nam chủ động tiếp cận và làm chủ công nghệ mới, phù hợp mục tiêu phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Thứ hai, hỗ trợ, thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh. Luật quy định rõ quyền sở hữu, quyền sử dụng công nghệ; cho phép góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư; bổ sung danh mục công nghệ khuyến khích chuyển giao. Đây là thay đổi quan trọng, tạo cơ sở pháp lý cho kết quả nghiên cứu trong nước được thương mại hóa mạnh mẽ hơn.

Thứ ba, phát triển thị trường khoa học và công nghệ minh bạch, chuyên nghiệp. Luật sẽ bổ sung chính sách cho sàn giao dịch công nghệ, trung tâm đổi mới sáng tạo, cơ sở ươm tạo, dịch vụ định giá, thẩm định công nghệ. Nội dung hợp đồng chuyển giao cũng được quy định chi tiết hơn. Những đổi mới này nhằm khắc phục tình trạng thị trường còn yếu, thiếu kết nối giữa nghiên cứu - sản xuất - thị trường.

Thứ tư, tạo động lực tài chính - pháp lý mạnh mẽ. Luật đưa ra ưu đãi cho cả bên chuyển giao và nhận chuyển giao. Doanh nghiệp FDI nếu công bố và thực hiện kế hoạch chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp Việt Nam sẽ được hưởng ưu đãi. Đặc biệt, đối với các gói thầu quốc tế thuộc lĩnh vực công nghệ chiến lược, cần có cam kết từ nhà thầu nước ngoài về chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực Việt Nam.

Thứ năm, kiểm soát chặt chẽ chuyển giao công nghệ xuyên biên giới. Luật bổ sung quy định đối với chuyển giao công nghệ từ Việt Nam ra nước ngoài, đồng thời sửa đổi những hành vi bị cấm, nhằm vừa bảo đảm an ninh công nghệ, vừa thúc đẩy hợp tác quốc tế hiệu quả.

Thứ sáu, tăng cường năng lực quản lý nhà nước, giám sát, đo lường hiệu quả. Các dự án đầu tư có sử dụng công nghệ sẽ phải được thẩm định ngay từ giai đoạn quyết định chủ trương.

Những nhóm chính sách này được kỳ vọng sẽ khắc phục bất cập, tạo khung pháp lý hiện đại, minh bạch, đồng bộ với các luật mới như Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Công nghệ cao, Luật Trí tuệ nhân tạo... Khi đó, đây không chỉ là công cụ pháp lý mà còn là động lực thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/sua-doi-luat-chuyen-giao-cong-nghe-tao-dong-luc-moi-cho-doi-moi-sang-tao-719409.html