Tại sao thời tiết thường rất đẹp trước và sau cơn bão?

(Dân trí) - Thời tiết trước và sau cơn bão dựa trên nền tảng khí tượng học rõ ràng, phản ánh những quy luật vật lý tinh vi trong bầu khí quyển Trái Đất.

Thời tiết có thể có những thay đổi rõ rệt trong suốt thời gian diễn ra cơn bão (Ảnh: Sơn Nguyễn)

Nhiều người từng nghe cụm từ “bình yên trước cơn bão”, hay khoảnh khắc tĩnh lặng, dường như trái ngược hoàn toàn với sức mạnh hủy diệt đang đến gần. Cùng với đó, thời tiết ngay sau cơn bão cũng thường rất đẹp, nhưng vì sao lại thế?

Khi không khí tạo nên sự tĩnh lặng

Ngày 22/7, một góc Hồ Tây (Hà Nội) khoác lên vẻ đẹp trong trẻo, mát mẻ với bầu trời rực sáng lạ thường, khung cảnh yên bình đến khó tin giữa thời điểm bão Wipha đang tiến gần vào đất liền (ảnh: Mạnh Quân)

Đối với các cơn giông đơn lẻ (single-cell thunderstorms), cũng là loại bão cơ bản nhất, sự “yên tĩnh” có thể xuất hiện nhờ quá trình đối lưu của không khí.

Gần mặt đất, không khí ấm và ẩm bốc lên cao. Khi lên đến tầng khí quyển lạnh hơn, hơi nước trong đó ngưng tụ thành các giọt nhỏ, kết hợp với hạt bụi tạo thành mây. Những giọt nước ngày càng lớn, nặng dần và cuối cùng rơi xuống dưới dạng mưa.

Khi khối không khí ấm bốc lên, nó tạo ra một vùng áp suất thấp, hay còn gọi là “vùng áp suất thấp tạm thời" bên dưới. Hiện tượng này kéo không khí lạnh từ tầng cao xuống, góp phần đẩy nước mưa rơi nhanh hơn.

Đồng thời, luồng không khí xung quanh bị hút về phía vùng áp suất thấp, khiến gió tạm thời ngừng thổi ở khu vực phía trước cơn bão.

Chính sự chênh lệch và luân chuyển này tạo nên “khoảng lặng” mà nhiều người cảm nhận được trước khi mưa lớn bắt đầu.

Không phải cơn bão nào cũng “lặng”

Hình ảnh vệ tinh của cơn bão Idalia ở Vịnh Mexico (Mỹ) trước khi đổ bộ năm 2023 (Ảnh: NOAA).

Tuy nhiên, hầu hết các giông bão thực tế không khởi đầu bằng sự yên tĩnh. Trong những cụm bão phức tạp hoặc siêu bão (supercell), các dòng khí di chuyển lên xuống đan xen nhau theo nhiều hướng khác nhau.

Sự hỗn loạn này khiến không khí luôn trong trạng thái dao động mạnh, vì vậy gió thường tăng tốc thay vì dừng lại. Dẫu vậy, có những điều kiện đặc biệt khiến sự tĩnh lặng vẫn có thể xảy ra.

Khi áp suất khí quyển giảm mạnh và xuất hiện gió xoáy ở tầng cao, các luồng khí có thể tự triệt tiêu tạm thời. Trong một số trường hợp, vùng góc phần tư ở rìa siêu bão, nơi áp suất thấp và gió xoáy chiếm ưu thế, lại khiến gió bề mặt dịu đi đáng kể trước khi bão thực sự ập đến.

Cùng với đó, một lớp gió bề mặt áp suất cao di chuyển phía trước cơn bão cũng có thể làm không khí trở nên “tĩnh” trong chốc lát, vì các khối khí này nén và ổn định các chuyển động đối lưu ở tầng thấp.

Khoảnh khắc ấy, khi thiên nhiên dường như “nín thở”, chính là thời điểm lý tưởng để người quan sát cảm nhận rõ sức mạnh vô hình đang tích tụ. 

Sự bình yên sau cơn bão

Sau khi những cơn bão dữ dội đi qua, bầu trời thường trở nên trong xanh, không khí mát lành và gió nhẹ. Sự chuyển mình đột ngột ấy khiến nhiều người đặt câu hỏi: Tại sao sau cơn bão, thiên nhiên lại bình yên đến lạ thường?

Để hiểu rõ về điều này, cần nắm rõ cách thức hoạt động của cơn bão. Theo lý giải của các nhà khí tượng học, trong suốt quá trình hình thành và di chuyển, bão nhiệt đới và bão cuồng phong hoạt động như một “cỗ máy năng lượng” khổng lồ.

Tại đó, điểm mắt bão, hay vùng trung tâm của hệ thống, là nơi áp suất thấp tập trung mạnh nhất, hút không khí ẩm từ xung quanh, tạo ra mưa lớn và gió xoáy dữ dội.

Khi cơn bão rời khỏi khu vực, vùng áp suất thấp này nhanh chóng được thay thế bằng khối áp suất cao trong khí quyển. Sự chuyển đổi đó làm giảm mạnh dòng đối lưu, tức quá trình không khí ấm bốc lên và lạnh đi, khiến lượng mây che phủ giảm và khả năng mưa gần như biến mất.

Hiện tượng này còn được củng cố bởi sự thay đổi đột ngột trong cấu trúc nhiệt độ của đại dương. Khi bão quét qua, nó khuấy đảo các lớp nước, mang nước lạnh từ tầng sâu lên bề mặt, một quá trình gọi là “trào ngược” (upwelling).

Nước lạnh hơn làm giảm sự bốc hơi, khiến lượng hơi ẩm trong không khí giảm, từ đó hạn chế sự hình thành mây và mưa. Bầu trời trở nên trong xanh, gió nhẹ và khô, tạo cảm giác “bình yên” đặc trưng sau bão.

Địa lý cũng góp phần đáng kể vào sự khác biệt của “bình yên sau bão”. Ở vùng cận xích đạo, nhờ nguồn năng lượng mặt trời ổn định và nước biển ấm, khí hậu sẽ phục hồi nhanh hơn, và trở lại trạng thái nóng ẩm đặc trưng.

Trong khi đó, vĩ độ cao hơn thường trải qua giai đoạn lạnh và khô kéo dài, do góc chiếu mặt trời nhỏ hơn và độ ẩm thấp sau bão.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/tai-sao-thoi-tiet-thuong-rat-dep-truoc-va-sau-con-bao-20251007074629909.htm