Theo dõi lượng mưa để phòng tránh, ứng phó lũ quét, sạt lở đất

Trước mùa mưa bão đã cận kề, các chuyên gia, nhà khoa học khuyến nghị các địa phương, đơn vị và nhân dân ở các khu vực có nguy cơ xảy ra lũ quét và sạt lở đất chủ động theo dõi các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai, nhất là thông tin cảnh báo lượng mưa vượt ngưỡng để chủ động phòng tránh, ứng phó với 2 loại hình thiên tai nguy hiểm này.

Trạm đo mưa tự động anh cảnh báo thiên tai tự động tại khu tái định cư Tắk Pát, xã Trà Leng. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Tăng cường cảnh báo

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia thường xuyên ban hành các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai, trong đó có thông tin cảnh báo khu vực có nguy cơ lũ quét, sạt lở đất theo thời gian thực trên website http://luquetsatlo.nchmf.gov.vn/ để các địa phương, đơn vị theo dõi, nắm bắt thông tin cảnh báo và chủ động triển khai các giải pháp phòng tránh, ứng phó.

Bên cạnh công cụ nói trên, để phù hợp hơn với thực tế từng địa phương, địa bàn dân cư, lưu vực sông, suối..., các đơn vị, địa phương triển khai lắp đặt các trạm quan trắc, cảnh báo thiên tai.

Hiện ở xã Trà Leng có 2 trạm đo mưa đã được lắp đặt để quan trắc lượng mưa và một số trạm phát thanh cảnh báo tự động kết nối với trạm đo mưa để phát thanh qua hệ thống loa âm thanh khi có lượng mưa vượt ngưỡng, nhằm cảnh báo cho người dân biết nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất...

Với tính chất của lũ quét và sạt lở đất là xảy ra nhanh, bất ngờ và mức độ gây thiệt hại lớn, việc cảnh báo sớm nguy cơ xảy ra 2 loại hình thiên tai này giúp người dân có thời gian chuẩn bị, thực hiện các biện pháp phòng tránh, ứng phó...

ThS. Nguyễn Ngọc Vinh, Viện Khoa học thủy lợi miền Trung và Tây Nguyên nhìn nhận, có nhiều nguyên nhân xảy ra sạt lở đất, nhưng nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp kích hoạt sạt lở đất là mưa. Trận sạt lở đất nghiêm trọng tại xã Trà Leng vào tháng 10/2020 là một trận lũ bùn đá được kích hoạt do mưa lớn. Vì vậy, việc dự báo, cảnh báo sạt lở đất dựa trên lượng mưa cần được quan tâm.

Theo Công ty CP Tư vấn và phát triển kỹ thuật tài nguyên nước (WATEC), hiện công ty đã lắp đặt 81 trạm đo mưa trên địa bàn thành phố Đà Nẵng và tự động truyền dữ liệu quan trắc lượng mưa liên tục lên hệ thống đo mưa chuyên dùng Vrain.

Có nhiều nguyên nhân tác động làm xảy ra sạt lở đất, lũ quét, nhưng tác động từ mưa lớn (cả về cường suất và lượng mưa) vẫn là nguyên nhân trực tiếp, nên cần có giải pháp cảnh báo 2 loại hình thiên tai này dựa trên lượng mưa thực đo và lượng mưa dự báo. Trong đó, cần quan tâm việc xác định ngưỡng cảnh báo lũ quét, sạt lở đất để triển khai quyết liệt các biện pháp ứng phó nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại.

Sau trận lũ quét, sạt lở đất xảy ra tại làng Nủ thuộc xã Phúc Khánh, tỉnh Lào Cai vào tháng 9/2024, một số nhà khoa học đã nghiên cứu và đề xuất ngưỡng cảnh báo lũ quét, sạt lở đất là cường suất mưa lớn hơn 40mm/giờ và lượng mưa tích lũy trong một đợt là lớn hơn 250mm/đợt.

Công cụ cảnh báo hiệu quả

Về giải pháp, công cụ cảnh báo, WATEC đã và đang triển khai hệ thống cảnh báo mưa lớn, sạt lở đất và lũ quét qua trạm cảnh báo tự động kết nối với trạm đo mưa qua mạng không dây LoRa, như trạm cảnh báo ở khu tái định cư Tắk Pát thuộc xã Trà Leng là một điển hình.

Kỹ thuật viên của Công ty CP Tư vấn và phát triển kỹ thuật tài nguyên nước (WATEC) đang kiểm tra trạm đo mưa tự động và trạm cảnh báo mưa vượt ngưỡng trước mùa mưa bão. Ảnh: HOÀNG HIỆP

Theo đó, tại các khu vực được xác định là vùng có nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất, khi lượng mưa thực đo theo giờ (cường suất mưa) hoặc lượng mưa tích lũy vượt ngưỡng cảnh báo, hệ thống sẽ tự động kích hoạt phát thanh cảnh báo qua loa công suất lớn với lời thoại đã được cài đặt sẵn hoặc còi hú.

Thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất dựa trên lượng mưa thực đo từ trạm đo mưa Vrain ở các xã nguy cơ cao lũ quét, sạt lở đất cũng được tích hợp trong phần mềm hỗ trợ ra quyết định ứng phó thiên tai, phát triển ứng dụng mới của Watec.

Ngoài ra, WATEC triển khai cảnh báo mưa lớn qua ứng dụng Vrain trên điện thoại thông minh (Mobile Apps) và tin nhắn cảnh báo mưa lớn vượt ngưỡng; thông tin cảnh báo qua nền tảng Zalo ZNS, tin nhắn SMS đến cơ quan phòng chống thiên tai... Đồng thời, đang phối hợp với Weathernews Inc (công ty hàng đầu Nhật Bản về dự báo thời tiết) để thực hiện dự báo mưa với độ tin cậy cao trong phạm vi cả nước, đặc biệt là dự báo mưa trong thời gian cực ngắn (Nowcast).

Chủ tịch HĐQT Công ty CP Tư vấn và phát triển kỹ thuật tài nguyên nước (WATEC) Văn Phú Chính cho rằng, để thực hiện tốt cảnh báo lũ quét và sạt lở đất, cần có dự báo mưa chi tiết và mưa định lượng với độ tin cậy cao. Do vậy, cần tăng dày các trạm đo mưa tự động và lắp đặt bổ sung các trạm radar thời tiết, trong đó cần xã hội hóa việc lắp đặt các trạm radar thời tiết loại nhỏ (X- band) với chi phí phù hợp.

Ngoài tác động của mưa lớn, việc xảy ra lũ quét và lũ bùn đá còn có nguyên nhân dòng chảy bị tắc nghẽn, hình thành hồ chứa nước tạm thời trên thượng nguồn nên các địa phương cần kiểm tra các dấu hiệu, nguy cơ xảy ra sạt lở, lũ quét tại các khu vực thượng nguồn sông, suối, các địa bàn dân cư...

Bên cạnh đó, các địa phương cần triển khai quyết liệt các giải pháp phòng tránh, ứng phó phù hợp ngay khi có cảnh báo lũ quét, sạt lở đất được đưa ra.

Nguồn: https://baodanang.vn/theo-doi-luong-mua-de-phong-tranh-ung-pho-lu-quet-sat-lo-dat-3299740.html