Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, chúng tôi xin giới thiệu bài viết “Thép Mới - Nhà báo cách mạng xuất chúng” của nhà báo Thái Hà, nguyên Phó Trưởng ban Nhân Dân hằng tháng, nguyên Trợ lý cho nhà báo Thép Mới.
Người mà tôi luôn nhớ sâu sắc nhất trong đời làm báo là nhà báo Thép Mới. Trong hồi ức có những bữa trưa ăn “cơm đầu gánh” cùng ông ở phố cổ ven hồ Hoàn Kiếm. Đặc biệt là khi Thép Mới viết bài, có khi ông đi lại trong phòng 3-4 tiếng, chớp được văn cảnh hay ý hay ông liền ngồi xuống và phóng bút xuất thần. Tôi nhớ mãi câu của thầy: “Theo tôi viết chính là trút cảm xúc, hòa trí tuệ lên ngòi bút, mỗi một từ, mỗi một câu, mỗi một bài viết đều có hồn phách đấy”.
Lớn lên ở vùng đất Nam Định, một trong những cái nôi cách mạng, Thép Mới sớm ảnh hưởng tinh thần yêu nước của một số vị tiền bối như Trường Chinh, Nguyễn Đức Cảnh... Năm 1943, sau khi tốt nghiệp trung học, ông lên Hà Nội theo học đại học Luật khoa, hoạt động trong Đoàn Thanh niên Cứu quốc, Hội Văn hóa Cứu quốc và bắt đầu viết cho Báo Tự trị - cơ quan của Tổng hội Sinh viên Việt Nam.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Tổng Bí thư Trường Chinh đã chọn ông về công tác tại Báo Cờ giải phóng. Bút danh Thép Mới được ghi dưới bài “Trung thu độc lập đầu tiên” đăng trên Cờ giải phóng ngày 20/9/1945. Bài viết ấn tượng bởi văn phong độc đáo, giao hòa giữa lãng mạn và hiện thực: “Trăng đêm nay, trăng sáng mùa thu năm Độc lập đầu tiên, không còn vẻ yếu ớt và lạnh lùng của những trăng xưa... Trăng đêm mai còn sáng hơn...”.
Đồng chí Trường Chinh, Thép Mới và Hà Xuân Trường duyệt bản thảo đăng Báo Nhân Dân số đầu tiên năm 1951. Ảnh: Tư liệu
Ngày 11/11/1945, Cờ giải phóng ngưng xuất bản và được đổi tên thành Báo Sự Thật. Thép Mới cùng đồng nghiệp chuyển sang làm Báo Sự thật.
Tháng 2/1951, tại Đại hội lần thứ II, Đảng quyết định hoạt động công khai, đổi tên là Đảng Lao động Việt Nam và xuất bản Báo Nhân Dân thay cho tờ Sự thật. Ngày 11/3/1951, báo ra số đầu tại Chiến khu Việt Bắc, Thép Mới có bài tường thuật “Đại hội của chúng ta”.
Thép Mới là phóng viên, nhà bình luận, cây bút chủ lực của Báo Sự thật và Báo Nhân Dân. Ông đã viết nhiều phóng sự, bút ký ấn tượng như “Chiến thắng Việt Bắc Thu Đông 1947” - phóng sự đầu tiên mang đậm văn phong của ông. Kế đó là phóng sự “Viết tại chỗ về Điện Biên Phủ” được đăng từng phần trên Báo Nhân Dân từ ngày 9/4 đến 12/6/1954.
Nói về phóng sự của Thép Mới, nhà báo Hoàng Tùng từng nhận xét “có phong cách đặc thù, phóng sự - tùy bút, văn học và tân văn thống nhất với nhau”.
Dịp kỷ niệm 10 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (tháng 5/1964), Thép Mới viết thiên bút ký “Điện Biên Phủ một danh từ Việt Nam”. Áng văn tôn vinh chiến thắng vĩ đại “chấn động địa cầu” của quân và dân ta.
Một tuyệt phẩm Thép Mới hầu như người Việt Nam nào cũng biết là “Cây tre Việt Nam” - lời bình phim tài liệu cùng tên do điện ảnh Ba Lan thực hiện năm 1955.
“Diều bay, diều lá tre bay lưng trời...
Sáo tre, sáo trúc vang lưng trời...
Gió đưa tiếng sáo, gió nâng cánh diều.
Trời cao lồng lộng, đồng ruộng mênh mông, hãy lắng nghe tiếng hát giữa trời cao của trúc, tre”...
Thép Mới diệu nghệ khi nối kết tinh tế và liên tưởng rất đỗi hình ảnh “cây tre Việt Nam” và “cây cọ panma rêan” của Cuba trong tác phẩm “Hiên ngang Cuba”: “Cũng như cây tre Việt Nam gắn bó với cuộc đời người nông dân cấy lúa, cây cọ panma rêan là người bạn thân của người nông dân Cuba trồng mía”. Chất anh hùng ca thể hiện khí phách của dân tộc Cuba: “Một dân tộc mà cả lịch sử là anh dũng trường kỳ không thể nào không cảm, không yêu cái phong độ rất đỗi hiên ngang của bạn. Cái hiên ngang của những con người đã quyết: “Tổ quốc hay là chết!”. Và với lòng tin hết sức biện chứng, Cuba giơ thẳng nắm tay: “Benxêrêmôxơ” nghĩa là “Chúng ta sẽ thắng!”.
Đầu những năm 60, Thép Mới vào công tác tại chiến trường Nam Bộ. Từ 1968-1971, ông là Ủy viên Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam, Tổng Biên tập Báo Giải phóng. Thời kỳ này, tác phẩm của ông phản ánh sinh động cuộc chiến tranh chống Mỹ. Đặc biệt hình ảnh người chiến sĩ giải phóng anh dũng, coi đánh giặc như công việc bình thường. Họ là những người chỉ huy, chiến sĩ trong bút ký “Một trận đánh “chí cốt”, “lòng gang dạ thép, rất tình cảm và rất nhạy cảm”. Trong bút ký “Anh giải phóng quân” (Báo Nhân Dân tháng 7/1966), hình ảnh người dân từ người già, trẻ nhỏ, học sinh, sinh viên, nông dân, đến du kích, thanh niên xung phong, giao liên... đều hiện hữu. Tô đẹp cho phẩm chất bất khuất của đồng bào miền nam là những cô du kích Đội nữ võ trang ở vành đai Củ Chi trong bút ký “Từ trận Điện Biên Phủ của đất Củ Chi”.
Thể hiện nhiều bài viết về đề tài chiến tranh, giọng văn Thép Mới hào sảng và lạc quan, vượt lên sự khốc liệt của bom đạn và hy sinh.
Sau ngày miền nam hoàn toàn giải phóng, Thép Mới có nhiều tác phẩm viết về công cuộc tái thiết đất nước. Với tình yêu miền nam sâu sắc, trách nhiệm nghề nghiệp, ông tình nguyện ở lại Thành phố Hồ Chí Minh để “hòa mình vào cuộc sống, xông tới những nơi xuất hiện những sự kiện, những con người điển hình” - như nhận xét của nhà báo Hoàng Tùng. Dấu ấn đó được thể hiện tràn đầy cảm xúc trong bài viết “Về với tương lai” (Báo Nhân Dân, ngày 2/9/1975): “Trọn vẹn, dứt khoát, mở ra mọi chiều triển vọng xán lạn, bao la, là thắng lợi mà hôm nay mỗi người chúng ta đang thở với không khí hằng ngày, căng đầy lồng ngực... Dân tộc này sống mãi, sống lớn, sống đẹp, sống độc lập, tự do, và hạnh phúc thật sự từ đây”.
Thể hiện nhiều bài viết về đề tài chiến tranh,
giọng văn Thép Mới hào sảng và lạc quan,
vượt lên sự khốc liệt của bom đạn và hy sinh.
Một trong những đóng góp tiêu biểu của Thép Mới nhân kỷ niệm 10 năm giải phóng miền nam là chùm bài viết sinh động, sâu sắc tổng kết về lịch sử, cách mạng Việt Nam trong chuyên mục “Thời thắng Mỹ” (tổng số 17 bài, đăng vào chủ nhật hằng tuần, từ ngày 21/1/1985 đến 26/5/1985). Mở đầu “Thời thắng Mỹ”, Thép Mới tâm sự: “Điều thôi thúc người viết dám cả gan làm một việc quá sức là nghĩ đến bạn đọc trẻ đang cần cái để đọc. Túi khôn đẫm máu một thời thắng Mỹ có thể nào thiếu được trong hành trang đi tới thế kỷ 21 của thế hệ tương lai? Từ Tết này đến năm 2000 chỉ bằng thời gian từ Nghị quyết 15 của Trung ương Đảng năm 1959 không thể nào quên đến “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng”.
Tổng hợp và nghiên cứu các thông tin từ hai cuốn sách “Cây tre Việt Nam” và “Sáng đỉnh Trường Sơn” (NXB Chính trị Quốc gia - 2001) thấy rõ khối lượng bài viết đồ sộ của Thép Mới. Ngoài công việc viết báo, Thép Mới còn viết sách, dịch sách, tham gia viết lời bình cho một số bộ phim...
Chính lý tưởng Cộng sản đã hun đúc sức mạnh ở ngòi bút kiệt xuất Thép Mới như tinh thần “Thép đã tôi thế đấy” (tiểu thuyết của nhà văn Nga Nicolai Ostrovsky) được ông biên dịch năm 1955. Tiểu thuyết này là cuốn sách “gối đầu giường” của hầu hết thanh niên thế hệ những năm 60 và nhiều thập niên sau. Hình tượng Paven với câu nói nổi tiếng “Đời người chỉ sống có một lần. Phải sống sao cho khỏi xót xa ân hận vì những năm tháng đã sống hoài sống phí...” mãi cổ vũ một lối sống cao đẹp có ý nghĩa cho chúng ta.
Rất đỗi quý trọng văn tài Thép Mới, nhà báo lão thành Phan Quang đã dành những lời nhận xét đặc biệt: “Thép Mới là nhà báo tài hoa nhất trong số những nhà báo Việt Nam mà tôi được biết. Anh là người có thực tài, thực học. Một con người say sưa tìm tòi cái mới, sáng tạo phong cách mới. Một người làm báo với tâm hồn nghệ sĩ”./.
THÉP MỚI TÊN THẬT LÀ HÀ VĂN LỘC, SINH NGÀY 15/2/1925, MẤT NGÀY 28/8/1991, QUÊ GỐC XÃ QUẢNG AN, TÂY HỒ, HÀ NỘI. ÔNG LẤY BÚT DANH THÉP MỚI TỪ GỢI Ý CỦA HAI CÂU THƠ NỔI TIẾNG CỦA HỒ CHÍ MINH: "NAY Ở TRONG THƠ NÊN CÓ THÉP/NHÀ THƠ CŨNG PHẢI BIẾT XUNG PHONG". THÉP MỚI CÒN CÓ CÁC BÚT DANH: PHƯỢNG KIM, HỒNG CHÂU, ÁNH HỒNG... ÔNG ĐƯỢC NHÀ NƯỚC TẶNG THƯỞNG HUÂN CHƯƠNG ĐỘC LẬP HẠNG NHÌ VÀ NHIỀU PHẦN THƯỞNG CAO QUÝ KHÁC. TRI ÂN NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA THÉP MỚI VỚI TỔ QUỐC, TẠI QUẬN TÂN BÌNH (TP HỒ CHÍ MINH) VÀ QUẬN LONG BIÊN (HÀ NỘI) CÓ HAI CON ĐƯỜNG MANG TÊN THÉP MỚI.
Trình bày: THÙY LÂM
Nhandan.vn
Nguồn:https://nhandan.vn/special/thep-moi-nha-bao-cach-mang-xuat-chung/index.html
Bình luận (0)