Thiết chế văn hóa: Nghịch lý nơi thừa, nơi thiếu

Sân khấu tư nhân không có địa điểm biểu diễn, rạp hát lại là nơi cho thuê tổ chức đám cưới... Không chỉ là sự lãng phí, đây còn là thực trạng đáng buồn cho thấy đang có nhiều điểm nghẽn trong cơ chế quản lý, chưa khai thác hết tiềm năng của các thiết chế văn hóa.

Hà Nội Rock city từng là một không gian biểu diễn âm nhạc, nơi "nâng đỡ" cho những nhóm nhạc indie nay đã dừng hoạt động. Ảnh HRC

NSƯT Văn Hải, nhà sản xuất của sân khấu tư nhân Lệ Ngọc chia sẻ: Mỗi lần dựng vở, đơn vị này luôn mong muốn có nhiều suất diễn, vừa có thể phục vụ công chúng, vừa để cho các nghệ sĩ được thỏa sức với các vai diễn của mình sau một thời gian dài tập luyện. Tuy nhiên, việc thiếu địa điểm biểu diễn do Nhà hát Lớn, địa điểm yêu thích của sân khấu Lệ Ngọc, phải đóng cửa sửa chữa đang khiến đơn vị này loay hoay, chưa tìm được sân khấu thay thế.

“Gần đây chúng tôi làm vở “Mệnh lệnh trái tim”, huy động 140 diễn viên từ nhiều nhà hát nhưng cuối cùng lại chỉ diễn được 3 đêm vì không có rạp. Để làm một vở diễn hoành tráng với kinh phí hơn 1 tỷ đồng nhưng chỉ được 3 đêm diễn thì làm sao thu được vốn? Đầu tư cho một vở diễn gồm rất nhiều chi phí: Tiền tác giả, tiền âm nhạc, họa sĩ, thuê địa điểm, quảng cáo, thù lao diễn viên... mà chỉ diễn được 3 đêm thì có nghĩa là thất bại, còn đơn vị nào dám làm?” - NSƯT Văn Hải nói.

Trường hợp của Hanoi Rock City - một địa điểm hỗ trợ các nghệ sĩ trẻ, ban nhạc độc lập (Indie) khá nổi tiếng của Hà Nội - phải tạm dừng hoạt động do hết hợp đồng thuê nhà cũng đang làm dấy lên những tiếc nuối. Từng là một tụ điểm văn hóa, thu hút đông đảo người yêu nhạc trong và ngoài nước, Hanoi Rock City là nơi “vun đắp” cho hành trình âm nhạc của những nhóm nhạc như Ngọt, Meow Lạc... nơi họ có thể thỏa sức sáng tác, biểu diễn và tìm được lớp người nghe mới, bắt đầu từ những đêm nhạc có quy mô nhỏ.

Cũng trong thời gian gần đây, nhiều nghệ sĩ bày tỏ sự tiếc nuối vì hai sân khấu Lan Anh và Trống Đồng ở thành phố Hồ Chí Minh đóng cửa. Với thời gian hoạt động trên dưới 30 năm, những không gian này từng là nơi “chứng kiến” giai đoạn sôi động của làng nhạc Việt, với nhiều chương trình có thương hiệu và nhiều ca sĩ đã thành danh. Nguyên nhân chủ quan là bởi các sân khấu này đã bị xuống cấp, không được duy tu.

Theo lý giải của đại diện Sở Văn hóa Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh, nguyên nhân khách quan của việc đóng cửa hai sân khấu này là bởi nhu cầu giải trí thông qua các nền tảng mạng xã hội đang rất phát triển; trong khi đó các show trực tiếp diễn đòi hỏi sức chứa khán giả lớn, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật hiện đại, trải nghiệm thị giác... và nhiều tiện nghi khác trong quá trình thưởng thức nghệ thuật mà các địa điểm này với điều kiện hiện tại chưa thể đáp ứng được.

Với các chương trình nghệ thuật giải trí, nhiều đơn vị tổ chức đang có xu hướng chuyển dịch địa điểm ra khu vực ven đô. Vì vậy, những không gian ngoài trời, rộng mở luôn là lựa chọn hàng đầu. Các live concert hoành tráng như “Anh trai vượt ngàn chông gai”, “Anh trai say hi”, “Chị đẹp Concert”... đòi hỏi sức chứa hàng vạn khán giả, có thể ứng dụng các hiệu ứng âm thanh, ánh sáng và kỹ thuật mới một cách linh động.

Gần đây, thay vì tổ chức trong nội đô, concert “Anh trai vượt ngàn chông gai” lần thứ hai diễn ra tại Vinhomes Ocean Park 3 (Hưng Yên) - nơi được đánh giá là một trong những sân khấu hoành tráng nhất, đạt tiêu chuẩn quốc tế với diện tích rộng hơn 5,5ha.

Hay show “Sketch a Rose” của Hà Anh Tuấn với mô hình bông hồng cao 20m, nặng 20 tấn, có mâm xoay lớn cộng với sử dụng công nghệ trình chiếu 3D mapping, hệ thống thiết bị máy chiếu có độ sáng lớn cùng hệ thống âm thanh JBL đạt chuẩn quốc tế... cho thấy sức hút khán giả một phần thể hiện ở sự đầu tư công phu về sân khấu, điều mà những không gian trong nhà hay địa điểm có quy mô nhỏ không thể làm được.

Tuy vậy, hạn chế của những sân khấu lớn ở ngoại thành là lãng phí, mất nhiều công sức trong khi thời gian sử dụng không thể lâu dài, có thể gây ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của cư dân xung quanh.

Tại buổi tọa đàm “Đối thoại về các cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa trong lĩnh vực âm nhạc” diễn ra cuối tháng 4 vừa qua, ông Nguyễn Xuân An, Giám đốc truyền thông Yeah 1 cho biết: Các đơn vị gặp nhiều khó khăn về tìm địa điểm tổ chức các sự kiện lớn về âm nhạc. Ví dụ, concert “Anh trai vượt ngàn chông gai”, “Chị đẹp đạp gió rẽ sóng” cần địa điểm có sức chứa từ 30.000 đến 50.000 người. Tại Hà Nội hay thành phố Hồ Chí Minh có thể tìm được những địa điểm có sức chứa từ 3.000 - 5.000 người, tuy nhiên để tìm được địa điểm có sức chứa 30.000 đến 50.000 người là rất khó.

Nhà hát nội đô thì nhỏ hẹp, xuống cấp không phù hợp nhu cầu hiện tại, sân khấu ngoại thành lại chưa có khả năng phủ kín chương trình. Vì vậy, sử dụng các thiết chế văn hóa làm sao cho hiệu quả là vấn đề chưa có lời giải đáp.

Có lẽ đã đến lúc đánh giá một cách nghiêm túc nhu cầu thưởng thức nghệ thuật, lựa chọn những không gian, địa điểm phù hợp với từng nhóm đối tượng. Trong đó, với sân khấu truyền thống cần có sự thích ứng, được đầu tư bài bản hơn về chất lượng âm thanh, ánh sáng, hình thức trải nghiệm... Xây dựng các sân khấu nghệ thuật giải trí cần có sự hỗ trợ từ địa phương, sự liên kết giữa các nhà sản xuất.

Chẳng hạn gần đây, phía tổ chức “Anh trai vượt ngàn chông gai” và “Chị đẹp concert” đã thực hiện hai chương trình gần nhau, vừa tận dụng không gian biểu diễn, tiết kiệm kinh phí thiết kế, thi công. Tuy vậy, đây mới chỉ là phương án giải quyết tình thế, mang tính nội bộ. Trong tương lai cần có một tầm nhìn chiến lược, bài bản, đặc biệt khi chúng ta đang hướng đến phát triển công nghiệp văn hóa, tăng cường biểu diễn và xuất khẩu âm nhạc.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/thiet-che-van-hoa-nghich-ly-noi-thua-noi-thieu-705510.html