Thực phẩm nông sản lấy lại niềm tin người tiêu dùng

Sản xuất an toàn: Khâu gốc của chất lượng nông sản

Tại tọa đàm, ông Nguyễn Quý Dương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), thông tin, hiện công tác quản lý an toàn thực phẩm hiện nay được phân công cho ba Bộ: Bộ Y tế, Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Đối với lĩnh vực trồng trọt, khâu sản xuất là yếu tố quan trọng nhất trong bảo đảm an toàn thực phẩm. Việt Nam hiện có khoảng 10 triệu hộ nông dân với diện tích rau 1,15 triệu ha và cây ăn quả khoảng 1,3 triệu ha. Nguồn cung này không chỉ phục vụ tiêu dùng trong nước mà còn dành cho xuất khẩu, nên chất lượng sản phẩm luôn được cả người tiêu dùng nội địa và các thị trường nhập khẩu đặc biệt quan tâm.

Theo ông Dương, muốn có thực phẩm an toàn thì gốc rễ phải bắt đầu từ sản xuất. Từ năm 2008, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành quy định và khuyến khích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sau đó Chính phủ cũng có chính sách hỗ trợ. Hiện nay, có hai hệ thống chứng nhận chính là VietGAP và GlobalGAP, tuy nhiên đây không phải là quy định bắt buộc mà chỉ mang tính khuyến khích, theo hướng thúc đẩy sản xuất an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái.

Tuy vậy, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn hiện nay còn rất khiêm tốn. Theo kết quả điều tra 5 năm một lần, công bố năm 2024, tổng diện tích được chứng nhận VietGAP mới đạt khoảng 150.000 ha cho 6 nhóm cây trồng, trong đó riêng rau chỉ đạt hơn 8.000 ha trên tổng số 1,15 triệu ha - tức chưa đến 1% (khoảng 0,5 - 0,6%). Với cây ăn quả, diện tích trồng theo tiêu chuẩn VietGAP đạt khoảng 76.000 ha; chè khoảng 5.200 ha.

Nếu tính cả các chứng nhận khác, bao gồm GlobalGAP, tổng diện tích đạt khoảng 440.000 ha. Trong đó, rau cũng chỉ có hơn 8.400 ha, còn cây ăn quả đạt khoảng 78.000 ha. Đây là con số rất khiêm tốn so với quy mô sản xuất và nhu cầu tiêu thụ hiện nay. Rau - mặt hàng được người dân sử dụng hằng ngày, chủ yếu tiêu thụ nội địa - có tỷ lệ sản xuất theo chuẩn an toàn cực thấp. Với trái cây, diện tích có chứng nhận nhiều hơn nhưng chủ yếu phục vụ xuất khẩu.

Ông Dương cho rằng, từ năm 2012 đến nay, mặc dù đã có chính sách khuyến khích phát triển VietGAP và các tiêu chuẩn tương tự, nhưng sau hơn 10 năm, diện tích thực tế vẫn còn quá ít. Ngoài VietGAP, hiện nay cũng có một hình thức cam kết sản xuất an toàn do nông dân ký trực tiếp với bên tiêu thụ sản phẩm, song quy mô còn nhỏ lẻ, phân tán.

Cần minh bạch tiêu chuẩn, kiểm soát thị trường

Ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhấn mạnh người tiêu dùng quan tâm nhất đến dư lượng hóa chất. Do đó, cơ quan bảo vệ thực vật cần quản lý chặt hơn, chỉ cho phép mua thuốc theo đơn, vì thời gian cách ly của mỗi loại có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng. Nếu người sản xuất thiếu ý thức, rủi ro sẽ đổ lên người tiêu dùng.

Về thị trường, hiện có ba kênh tiêu thụ chính: bán lẻ hiện đại, chợ truyền thống và cửa hàng nhỏ lẻ. Trong khi siêu thị, chợ truyền thống còn kiểm soát được, các điểm bán nhỏ lẻ, vỉa hè thì rất khó. Cần phát triển điểm bán tập trung, hạn chế bán tràn lan.

Ông Mười lưu ý, nhiều nông dân mỗi năm cung cấp hàng chục, hàng trăm tấn rau nhưng chưa có biện pháp quản lý an toàn tương xứng. Đây là lỗ hổng cần siết chặt, cả ở sản xuất lẫn bán lẻ.

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, chuyên gia công nghệ sinh học và thực phẩm, cho rằng chỉ dựa vào cơ chế kiểm soát thì không khả thi, vì lực lượng quản lý không đủ. Cần khuyến khích nông dân tự kiểm soát, nâng cao ý thức. Người nông dân không muốn làm hại đồng bào, nhưng nhiều khi thiếu kiến thức. Do đó, cơ quan chức năng, hội nông dân, hội phụ nữ… phải vào cuộc để tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể, như loại phân bón nào, thuốc bảo vệ thực vật nào được phép dùng.

Nếu nông dân biết mà vẫn cố tình vi phạm thì đó là hành vi trái pháp luật. Vì vậy, cần kết hợp kiểm soát và giáo dục, để người nông dân làm đúng, tránh việc sử dụng sản phẩm trôi nổi dẫn đến hàng hóa không đạt tiêu chuẩn, bị trả về như dưa hấu, sầu riêng, thanh long…

Cần sự chung tay để nông sản “ngon và lành”

PGS.TS. Nguyễn Duy Thịnh nhấn mạnh, để người dân thực sự được hưởng thụ một nền nông nghiệp an toàn và chất lượng, cần có nhiều biện pháp triển khai song hành, từ quản lý đến nâng cao ý thức của người sản xuất. Theo ông, điều cốt lõi có thể gói gọn trong hai yếu tố: nông sản phải “ngon và lành”. “Ngon” là đáp ứng nhu cầu về hương vị, giá trị dinh dưỡng; còn “lành” là an toàn, không tồn dư hóa chất, đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng. Đây không chỉ là mong muốn chính đáng của xã hội mà còn là điều kiện tiên quyết để nông sản Việt Nam xây dựng uy tín, mở rộng thị trường và khẳng định thương hiệu.

Khi nông sản đạt chuẩn, được người tiêu dùng trong và ngoài nước tin tưởng, nông dân sẽ có cơ hội nâng cao thu nhập, ngành nông nghiệp phát triển bền vững và qua đó, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của đất nước.

Đỗ Hương

Nguồn: https://baochinhphu.vn/thuc-pham-nong-san-lay-lai-niem-tin-nguoi-tieu-dung-102250923154232488.htm