Thuyền cổ ở Bắc Ninh là của Hai Bà Trưng?

Thuyền cổ ở Bắc Ninh "siêu cổ"

Thông tin cho biết đã có kết quả xác định niên đại C14 của 2 hiện vật vẫn được gọi là thuyền cổ ở Bắc Ninh. Theo đó, 2 hiện vật này có niên đại 1.800-1.600 năm cách ngày nay. Như vậy, 2 chiếc thuyền cổ Bắc Ninh là hiện vật thời Đông Sơn muộn. "Hiện tại chưa có báo cáo nào chính thức về niên đại C14 của hai thuyền cổ ở Bắc Ninh. Viện Khảo cổ học đã gửi mẫu tới 3 nơi để xác định niên đại nhưng chưa có thông báo chính thức từ các nơi này. Thông tin niên đại 1.800-1.600 nhiều khả năng là từ một trong ba nơi đó, và là thông báo giữa những nhà chuyên môn với nhau", nguồn tin từ Viện Khảo cổ học cho biết.

Thuyền cổ ở Bắc Ninh là của Hai Bà Trưng? - Ảnh 1. — 2 hiện vật được gọi là thuyền cổ ở Bắc Ninh

Trong khi đó, TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu tiền sử Đông Nam Á, xác nhận kết quả niên đại này. Chuyên gia này là người nhiều năm làm việc và thân thiết với GS Peter Bellwood, một chuyên gia nghiên cứu kỹ thuật thuyền thời La Mã. Ông cũng chính là người ngay từ hội thảo "đầu bờ" hồi tháng 3.2025 đã khẳng định hiện vật này thể hiện kỹ thuật Đông Sơn điển hình. Kỹ thuật này được thể hiện ở việc dùng độc mộc làm đáy, ghép ván mạn bằng mộng, chốt gỗ để tăng chiều cao và ổn định thân thuyền.

Trả lời Thanh Niên, TS Nguyễn Việt cho biết: "So với các thuyền Đông Sơn đã phát hiện, thuyền cổ ở Bắc Ninh về kỹ thuật cơ bản là giống".

Mặc dù vậy, TS Nguyễn Việt đánh giá: "Nhưng nó khác là nếu là thuyền thì bao giờ cũng có đầu có đuôi. Vì muốn đi thì nó phải có hướng, do đó cái đầu nó phải thu nhỏ giống như thuyền độc mộc ở Tây nguyên, đó là khí động học của các thuyền trên thế giới. Ở cái mà ta thấy giống hình thuyền này, thực tế không có cấu trúc đầu đuôi như thế mà đầu đuôi giống nhau như hệt. Có nghĩa là nó chỉ tạo ra một vật nổi thôi".

Thuyền cổ ở Bắc Ninh là của Hai Bà Trưng? - Ảnh 2. — Thuyền 2 lòng

TS Nguyễn Việt cho rằng, 2 chiếc thuyền cổ ở Bắc Ninh rõ ràng có cấu trúc thuyền nhưng nó không đảm bảo được tính vận động của thuyền như có đầu có đuôi và có chỗ để làm mái chèo, bánh lái… "Tôi nghiêng về việc đó là một cấu trúc để làm nổi một kiến trúc ở trên. Như thế cũng hợp lý vì muốn làm nổi thì phải có một cấu trúc nổi là cái giống thuyền đó", TS Nguyễn Việt nói.

Theo TS Nguyễn Việt, kết luận thuyền mà không phải thuyền này của ông chỉ khác về chức năng thôi. Còn lại, yếu tố kỹ thuật Đông Sơn khá rõ nét. "Chức năng thì không phải là tạo ra các con thuyền để vận động như các con thuyền Đông Sơn mà tôi cho rằng nó là vật nổi", TS Việt nhận định.

Tuy nhiên, về 2 thuyền cổ ở Bắc Ninh có phải là một dạng "phà", nghĩa là giúp vật nổi và thậm chí có thể di chuyển hay không, TS Việt cho rằng chưa có gì khẳng định chắc chắn. "Di chuyển cũng được nhưng nó phải có cái để kéo. Có thể có thuyền khác kéo hoặc hai bờ người ta kéo đi. Nhưng theo tôi thì không nên tưởng tượng vội vì ta chưa tìm thấy bằng chứng. Ví dụ kéo thuyền trên sông Volga thì 2 mạn có cái để buộc rồi kéo, thì hiện ta chưa tìm thấy cái đó. Hay vật để kéo ở đằng trước, dùng vài ba cái thuyền để kéo hiện vật này đi, tôi nghĩ cũng có thể", TS Nguyễn Việt thông tin.

Đỉnh cao kỹ thuật trên thuyền cổ ở Bắc Ninh

TS Nguyễn Việt đặc biệt đề cao hiểu biết của người Đông Sơn về gỗ, về nước, về các kết cấu nổi trên mặt nước thể hiện ở 2 hiện vật vẫn được gọi là thuyền cổ ở Bắc Ninh này. Điều ông đặc biệt nhấn mạnh là sự ưu việt của các hiểu biết này so với khu vực: "Phải nói là hàng đầu đấy".

Thuyền cổ ở Bắc Ninh là của Hai Bà Trưng? - Ảnh 3. — Thuyền cổ ở Bắc Ninh có kích cỡ lớn

TS Việt chia sẻ, GS Peter Bellwood, một người nghiên cứu về tàu thuyền La Mã, lúc đầu còn nghĩ đến việc con thuyền từ La Mã chuyển sang. Tuy nhiên khi các nhà khoa học này cùng nghiên cứu, đăng bài trên trên tạp chí Khảo cổ học tàu thuyền thì càng ngày càng củng cố nhận thức khu vực Đông Sơn ở Giao Chỉ (chính là đồng bằng sông Hồng) có kỹ thuật đạt mức rất cao theo mặt bằng thế giới lúc đó trong kỹ thuật đóng tàu thuyền, đặc biệt kỹ thuật làm mạn thuyền cao lên, liên kết các mạn với nhau. "Cái thuyền sông Dâu là cao nhất đấy, cao nhất hiện nay ta có. Thế giới cũng thế, chưa có cái nào cao hơn", TS Nguyễn Việt nói.

Còn nhớ, khi 2 thuyền cổ ở Bắc Ninh xuất hiện, nhiều người nghĩ đến việc đây là 2 thuyền cổ thời Lý Trần. Mô hình thuyền 2 lòng thời Lý này cũng được ghi chép trong sử sách. Cụ thể Việt sử lược ghi năm 1106 đóng thuyền Vĩnh Long 2 đáy, Đại Việt sử ký toàn thư ghi năm 1124 đóng thuyền Tường Quang 2 lòng.

Liệu phát hiện thuyền cổ ở Bắc Ninh có niên đại thời Đông Sơn có là một kết quả xuất sắc hơn thời Lý Trần hay không. Về việc này, TS Nguyễn Việt nói: "Lý Trần thì thế kỷ 13-14, còn cái này thế kỷ 2-3 cơ mà. Đông Sơn của chúng ta hoành tráng đấy chứ".

Về việc 2 hiện vật này gắn với tôn giáo hay quân sự, TS Nguyễn Việt cho rằng: "Khi tôi nghiên cứu về Đông Sơn thì các hoạt động tâm linh nó nhiều lắm. Cái này tôi không nghĩ đến quân sự mà tôi nghĩ đến các nghi lễ tôn giáo thời đó. Tất nhiên cấu trúc này liên quan đến cung đình thì thâm tâm tôi nghĩ nhiều đến các hoạt động của Hai Bà Trưng. Có thể là cái gì đó cần mở rộng".

Nguồn: https://thanhnien.vn/thuyen-co-o-bac-ninh-la-cua-hai-ba-trung-185251017125216339.htm