Cần một “bộ não số”
Hệ sinh thái tín dụng xanh tại Việt Nam vẫn đang hoạt động thiếu liên thông dữ liệu, trong đó dữ liệu liên hệ giữa ngân hàng, cơ quan môi trường và tổ chức thẩm định vẫn còn nhiều bất cập.
Theo đó, dữ liệu về mức độ phát thải, mức tiêu thụ tài nguyên, hay tiến độ các chỉ tiêu môi trường chủ yếu được báo cáo bằng văn bản và chưa có chuẩn hóa về dữ liệu số. Điều này khiến việc xác minh tính “xanh” của các dự án vừa chậm, vừa thiếu độ tin cậy.
Tại Diễn đàn Tài chính xanh 2024, lãnh đạo Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), từng nhấn mạnh: “Để tín dụng xanh phát triển bền vững, không thể thiếu công nghệ số trong thẩm định, giải ngân và hậu kiểm. Nếu không có nền tảng số, các hành vi tẩy xanh sẽ ngày càng khó kiểm soát.”
Ở một khía cạnh khác, theo khảo sát năm 2023 của Viện Chiến lược Ngân hàng với 34 ngân hàng thương mại cho thấy: Chỉ 26% ngân hàng có hệ thống chấm điểm tín dụng tích hợp yếu tố ESG.
Đáng chú ý trong số đó có chưa đến 10 ngân hàng có hệ thống thu thập và phân tích dữ liệu môi trường số theo thời gian thực. Đồng thời là không có ngân hàng nào được kết nối trực tuyến với cơ sở dữ liệu về phát thải, cấp phép môi trường hay đánh giá tác động môi trường của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Chuyên gia tài chính xanh từ IFC - Nguyễn Văn Lộc đưa bình luận: “Một dự án xây dựng nhà máy xử lý nước thải có thể được vay vốn xanh nhưng thực tế vận hành lại xả thải vượt tiêu chuẩn. Nếu không có giám sát số hóa, ngân hàng và cơ quan quản lý sẽ không thể biết sớm để có biện pháp điều chỉnh.”
Trước thực trạng này đặt ra trong những năm gần đây, các ngân hàng tại Việt Nam đã đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ nhằm thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả hoạt động và cải thiện trải nghiệm khách hàng, mở ra cơ hội mới cho tín dụng xanh.
Cụ thể là, ngành ngân hàng Việt Nam đã chi khoảng 15.000 tỷ đồng, tương đương gần 15% doanh thu, để đầu tư vào chuyển đổi số. Khoản đầu tư này tập trung vào việc phát triển các công nghệ như điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data).
Các ngân hàng đã triển khai các dịch vụ ngân hàng số, cho phép khách hàng thực hiện các giao dịch như mở tài khoản, thanh toán và vay vốn trực tuyến. Các ngân hàng sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu để hiểu rõ hơn về hành vi khách hàng và phát hiện các giao dịch gian lận. Áp dụng tự động hóa giúp các ngân hàng tăng hiệu suất và giảm chi phí vận hành.
Thiếu dữ liệu liên thông vẫn là điểm nghẽn lớn
Chuyên gia chuyển đổi số ngành tài chính tại UNDP Việt Nam đưa ra cảnh báo: “Nếu không có dữ liệu môi trường số hóa thì mọi hành động tín dụng xanh đều như đi trong sương mù. Chúng ta không thể ra quyết định đúng với dữ liệu sai hoặc thiếu.”
Trong khi thực tế hiện nay, Việt Nam chưa có một cơ sở dữ liệu môi trường số hóa, mở và liên thông. Các số liệu về khí thải, nước thải, tài nguyên đất, tài nước, tài nguyên không khí vẫn được quản lý theo kiểu hồ sơ giấy, khó truy cập và chậm cập nhật.
Theo đó các chuyên gia khuyến nghị rằng việc thực hiện chuyển đổi số tín dụng xanh là cấp thiết, đây có thể xem là chìa khóa để nguồn vốn này được minh bạch và phát huy hết tiềm năng, đặc biệt là hạn chế tối đa tình trạng “tẩy xanh”.
Cụ thể, cần thiết lập một hệ thống dùng chung giữa Ngân hàng Nhà nước – Bộ Nông nghiệp và Môi trường - Bộ Tài chính - các ngân hàng – cơ quan thanh tra và kiểm toán. Hệ thống này sẽ chuẩn hóa, thu thập và phân tích dữ liệu xanh phục vụ cấp vốn và giám sát.
Ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật số hóa tín dụng xanh trong đó chú trọng đặc biệt đến các tiêu chuẩn về phát thải, báo cáo môi trường, định danh dự án xanh… cần được chuẩn hóa dưới dạng số. Bên cạnh đó cần gắn thiết bị cảm biến, định vị, giám sát điện – nước – khí thải. Dữ liệu từ các thiết bị này phải được ngân hàng truy cập để cập nhật tình trạng môi trường.
Ngân hàng nào mạnh chi cho nền tảng số?
Trước yêu cầu “bước ngoặt’, các ngân hàng dự kiến sẽ tiếp tục đầu tư vào các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, học máy và tự động hóa để nâng cao chất lượng dịch vụ và cạnh tranh hiệu quả trên thị trường.
Trong đó, công nghệ AI có thể hỗ trợ phân tích các chỉ tiêu môi trường, xã hội, quản trị (ESG), đánh giá hồ sơ vay vốn, dự báo rủi ro phát thải, bên cạnh đó Big Data giúp thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn: vệ tinh, cảm biến môi trường, dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Cảm biến môi trường đặt tại nhà máy, dự án có thể gửi dữ liệu thời gian thực về nồng độ khí thải, lượng nước sử dụng, chất thải rắn. Hệ thống ngân hàng hoặc cơ quan quản lý có thể nhận cảnh báo sớm khi có vi phạm.
Sử dụng công nghệ để ghi nhận quá trình sử dụng vốn xanh, các báo cáo phát triển bền vững không thể sửa đổi. Điều này giúp các nhà đầu tư quốc tế, kiểm toán hoặc đối tác tin tưởng hơn vào hiệu quả của khoản vay xanh. Bên cạnh đó cần có một hệ thống dữ liệu mang tính kết nối ngân hàng – Bộ Nông nghiệp và Môi trường – Bộ Tài chính và các cơ quan cấp phép, thẩm định môi trường sẽ giúp đồng bộ quy trình, giảm gian lận và đẩy nhanh tốc độ giải ngân.
Một số ngân hàng lớn đã bắt đầu thử nghiệm áp dụng công nghệ số trong cấp tín dụng xanh như: BIDV đã triển khai hệ thống “Green Credit Score” để đánh giá dự án vay vốn xanh theo tiêu chí ESG. Techcombank đầu tư vào hệ thống dữ liệu nội bộ kết hợp dữ liệu từ các tổ chức quốc tế như CDP, MSCI để thẩm định hồ sơ môi trường. Tuy nhiên, các hệ thống này vẫn ở quy mô thử nghiệm và chưa được tích hợp vào hệ thống tín dụng quốc gia, dẫn đến phân mảnh dữ liệu và khó nhân rộng.
Tín dụng xanh chỉ thực sự “xanh” khi dựa trên dữ liệu chính xác, giám sát minh bạch và phản hồi nhanh. Những điều đó không thể làm được bằng phương pháp thủ công, giấy tờ truyền thống. Chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn, mà là con đường bắt buộc để tín dụng xanh phát triển đúng hướng, minh bạch và hiệu quả hơn, chuyển đổi số là chiếc chìa khóa không thể thiếu trong minh bạch tín dụng xanh, hạn chế “tẩy xanh”./.
Nguồn: https://baodaknong.vn/tin-dung-xanh-bai-6-chuyen-doi-so-chia-khoa-cho-tin-dung-xanh-255113.html
Bình luận (0)