Trung Thu xưa và nay: Những giá trị vẫn bền vững

VHO - Tết Trung Thu qua thời gian đã thay đổi nhiều, nhưng những giá trị như đoàn viên, sum họp gia đình và niềm vui tuổi thơ vẫn được gìn giữ.

Tết Trung Thu, hay còn gọi là Tết Đoàn Viên, là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng và đặc sắc của văn hóa Việt Nam. Qua nhiều thế kỷ, lễ hội này đã không ngừng biến đổi, thích nghi với nhịp sống hiện đại, nhưng những giá trị cốt lõi của nó vẫn được giữ gìn. Vậy Trung Thu xưa khác gì so với Trung Thu hiện nay và đâu là những giá trị vẫn tồn tại theo thời gian?

Trung Thu xưa: Tết của người lớn, dành cho trẻ em

Ở Việt Nam xưa, Trung Thu gắn liền với đời sống nông nghiệp, là thời điểm mùa màng đã thu hoạch, không khí dễ chịu và đất trời tươi tốt. Người dân tổ chức lễ hội không chỉ để vui chơi mà còn để bày tỏ lòng biết ơn với thiên nhiên, trời đất và cầu mong mùa vụ bội thu năm tới.

Đêm rằm tháng Tám, các gia đình chuẩn bị mâm cỗ cúng trăng gồm bánh nướng, bánh dẻo, cốm, hoa quả và trà. Đây là nghi lễ thể hiện sự tôn kính với tổ tiên, đồng thời là dịp gia đình sum họp. Sau nghi lễ cúng bái, mọi người cùng nhau thưởng thức mâm cỗ dưới ánh trăng sáng, trò chuyện, kể chuyện dân gian và hát ca các làn điệu truyền thống.

Trẻ em là tâm điểm của lễ hội. Chúng được rước đèn ông sao, múa lân, phá cỗ và nhận những món quà đơn giản. Những hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui, mà còn giúp trẻ nhỏ học hỏi về văn hóa dân gian, truyền thuyết như Chú Cuội, Chị Hằng và câu chuyện cung trăng. Trung Thu xưa vì thế là dịp gắn kết gia đình, là nền tảng cho các giá trị tình thân và cộng đồng.

Trung thu năm 1915 trên phố Hàng Gai, Hà Nội. Ảnh do nhiếp ảnh gia Léon Busy chụp, thuộc kho sưu tập ảnh màu của Albert Kahn.

Trung Thu nay: Sự thay đổi và thích nghi với hiện đại

Trong xã hội hiện đại, Trung Thu không còn là lễ hội chỉ diễn ra trong gia đình hay làng xã. Các hoạt động Trung Thu ngày nay đã được mở rộng ra trường học, trung tâm thương mại, công viên và các khu dân cư. Lễ hội trở nên sôi động, đa dạng, với ánh sáng rực rỡ từ hàng nghìn chiếc đèn lồng, nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật như múa lân, múa rồng, ca múa nhạc và các trò chơi dân gian được tái hiện.

Bánh Trung Thu, từ những chiếc bánh truyền thống, nay đã được biến tấu phong phú với nhiều loại nhân lạ, ít ngọt, thậm chí là mini size để phù hợp với sở thích của người tiêu dùng hiện đại. Các hộp quà Trung Thu sang trọng được doanh nghiệp chọn làm quà tặng đối tác hay khách hàng cũng đã trở thành một nét văn hóa riêng, kết hợp giữa tinh thần lễ hội và giá trị thương hiệu.

Bên cạnh đó, Trung Thu hiện nay còn là dịp để các địa phương và thành phố tổ chức lễ hội đường phố, tạo điểm nhấn văn hóa, thu hút du khách và phát triển du lịch. Các hoạt động ngoài trời, hội chợ, triển lãm đèn lồng và phố ẩm thực Trung Thu mang lại trải nghiệm sinh động, khiến lễ hội trở nên gần gũi nhưng cũng phong phú hơn.

Hình ảnh Tết Trung thu tại Tuyên Quang.

Giá trị cốt lõi vẫn được gìn giữ

Dù có nhiều thay đổi về hình thức, Trung Thu vẫn giữ nguyên những giá trị nhân văn sâu sắc:

Đoàn viên và tình thân gia đình: Trung Thu luôn là dịp để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, chia sẻ niềm vui và cùng thưởng thức mâm cỗ. Người xa quê khi nhớ Trung Thu cũng nhớ về gia đình, về ánh trăng rằm tuổi thơ.

Niềm vui của trẻ em: Trung Thu vẫn là Tết Thiếu Nhi – trẻ em là trung tâm. Những hoạt động rước đèn, phá cỗ, múa lân giúp trẻ em trải nghiệm lễ hội, phát triển sự sáng tạo và tinh thần cộng đồng.

Tôn kính thiên nhiên và tổ tiên: Dù lễ hội hiện đại hóa, nghi lễ cúng trăng, tạ ơn thiên nhiên vẫn được giữ lại. Vầng trăng rằm tháng tám vẫn là biểu tượng của sự đầy đủ, viên mãn và mùa màng bội thu.

Gắn kết cộng đồng: Trung Thu giúp làng xóm, khu phố, trường học và các cộng đồng gần gũi hơn. Các hoạt động văn hóa, lễ hội đường phố, trò chơi dân gian, múa lân, rước đèn… tạo sự đoàn kết, tương thân tương ái.

Giữ gìn bản sắc văn hóa: Trung Thu là một trong những lễ hội quan trọng giúp thế hệ trẻ hiểu về truyền thống dân tộc, phát huy giá trị văn hóa dân gian qua các hoạt động, trò chơi, bánh trái và nghi lễ.

Trung Thu xưa và nay: Những điểm khác biệt đáng chú ý

Hình thức tổ chức: Xưa chủ yếu gia đình và làng xã, nay mở rộng ra trường học, trung tâm thương mại, khu du lịch.

Bánh Trung Thu: Xưa chỉ bánh nướng, bánh dẻo truyền thống, nay có thêm nhân lạ, bánh mini, ít đường, bánh hộp sang trọng.

Hoạt động: Xưa thiên về nghi lễ cúng trăng, múa lân nhỏ, rước đèn đơn giản. Nay có lễ hội đường phố, chương trình nghệ thuật, triển lãm đèn lồng, phố ẩm thực.

Đối tượng trung tâm: Xưa và nay đều chú trọng trẻ em, nhưng ngày nay thêm nhiều hoạt động dành cho mọi lứa tuổi, kể cả người lớn.

Ý nghĩa kinh tế – xã hội: Ngày nay, Trung Thu còn được kết hợp phát triển thương mại, du lịch và quảng bá văn hóa địa phương.

Trung Thu Việt Nam, dù trải qua nhiều thập kỷ, vẫn giữ nguyên những giá trị nhân văn quan trọng: tình đoàn viên, niềm vui tuổi thơ, lòng biết ơn thiên nhiên và tổ tiên, cùng sự gắn kết cộng đồng. Sự hiện đại hóa và biến tấu của Trung Thu ngày nay không làm phai nhạt giá trị truyền thống mà còn giúp lễ hội trở nên phong phú, sinh động và phù hợp với nhịp sống hiện đại.

Việc gìn giữ và phát huy những giá trị này không chỉ là trách nhiệm của gia đình mà còn là của toàn xã hội. Trung Thu vì thế mãi là ngày lễ thiêng liêng, kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, mang trong mình cả niềm vui, tình thân và bản sắc văn hóa Việt.

Nguồn: https://baovanhoa.vn/van-hoa/trung-thu-xua-va-nay-nhung-gia-tri-van-ben-vung-170135.html