Ưu tiên chính sách về phát triển nguồn nhân lực KH&CN

Toàn cảnh Phiên họp

Thực hiện Phiên họp thứ 44, sáng 15/4/2025, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật KH,CN&ĐMST.

Trao quyền tự chủ tối đa cho các tổ chức nghiên cứu

Trình bày về mục đích ban hành Luật KH,CN&ĐMST, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật nhằm tạo hành lang pháp lý để KH,CN&ĐSMT đóng góp vào nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và sự phát triển của nhân loại.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng trình bày dự thảo luật

Dự luật hướng tới việc trao quyền tự chủ tối đa cho các tổ chức nghiên cứu, bao gồm tự chủ xây dựng bộ máy và chi tiêu theo cơ chế khoán chi. Nhà nước sẽ tập trung quản lý mục tiêu, đầu ra, kết quả và hiệu quả nghiên cứu, thay vì can thiệp vào cách thức thực hiện. Đặc biệt, dự luật đề xuất miễn trừ trách nhiệm dân sự cho các tổ chức nghiên cứu nếu dự án không đạt kết quả như kỳ vọng, nhằm khuyến khích sự dấn thân và đổi mới.

Theo Bộ trưởng, việc chấp nhận rủi ro không đồng nghĩa với buông lỏng quản lý, mà là tạo điều kiện để các nhà khoa học theo đuổi những vấn đề thách thức, mang tính đột phá. Các tổ chức hoạt động hiệu quả sẽ được ưu tiên cấp thêm kinh phí, trong khi những đơn vị kém hiệu quả sẽ bị cắt giảm nguồn lực.

Dự luật cũng đề xuất cơ chế tự chủ về sở hữu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, cho phép các cơ sở nghiên cứu được toàn quyền quyết định. Nhà khoa học được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận từ thương mại hóa và được tham gia thành lập, điều hành doanh nghiệp.

"Đây đang là điểm nghẽn lớn kéo dài trong thời gian qua", Bộ trưởng nói, cho rằng trao quyền sở hữu kết quả nghiên cứu cho tổ chức chủ trì sẽ tháo gỡ nút thắt thương mại hóa, mang lại lợi ích kép là nguồn thu thuế cho Nhà nước và việc làm cho người dân.

Để thu hút nhân lực chất lượng cao, dự luật bổ sung các chính sách ưu đãi về thuế thu nhập cá nhân, thưởng cho nghiên cứu cơ bản, chia lợi nhuận từ thương mại hóa kết quả nghiên cứu, và tạo điều kiện thuận lợi về lương, giấy phép lao động, thị thực cho chuyên gia nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia thực hiện nhiệm vụ khoa học trọng điểm tại Việt Nam.

Kiến tạo không gian phát triển cho KH&CN

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) Lê Quang Huy khẳng định, Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết ban hành Luật KH,CN&ĐMST với các lý do đã nêu trong Tờ trình số 163/TTr-CP của Chính phủ.

Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Lê Quang Huy phát biểu tại Phiên họp

Về quan điểm xây dựng Luật, Thường trực Ủy ban KH,CN&MT đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục: (i) Bám sát và thể chế hóa đầy đủ tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW; thực hiện đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; (ii) Thể chế hóa chủ trương của Đảng về vai trò của doanh nghiệp, kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trong đó kinh tế tư nhân là động lực hàng đầu thúc đẩy tăng trưởng và ĐMST; (iii) Cần thể hiện rõ ràng "chủ thuyết" phát triển KH,CN&ĐMST trong dự thảo Luật bởi đây được coi là đạo luật gốc trong lĩnh vực này; (iv) Bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, nâng cao tính khả thi của Luật để đẩy nhanh việc tổ chức thực hiện ngay sau khi Luật có hiệu lực thi hành.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh: Cách tiếp cận Luật KH,CN&ĐMST đã có sự đổi mới rõ rệt là không có sự phân biệt khu vực, tổ chức công lập và tư nhân. Trong đó, ưu tiên tạo điều kiện, động lực để phát triển khu vực kinh tế tư nhân.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu kết luận Phiên họp

Ngoài ra, Luật KH,CN&ĐMST không chỉ để quản lý mà để kiến tạo một không gian phát triển khoa học công nghệ cho xã hội, chứ không chỉ để dành riêng cho các tổ chức nghiên cứu khoa học. Mọi sản phẩm nghiên cứu khoa học công nghệ phải đi tới thị trường, được ứng dụng, phục vụ trong cuộc sống để tránh bị lãng phí nguồn lực.

Để thực hiện được mục tiêu trên, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Bộ KH&CN, Ủy ban KH,CN&MT tiếp thu tối đa, nghiên cứu ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trong đó lưu ý tới đóng góp tháo gỡ những khó khăn cho các nhà khoa học để làm sao không phải vướng bận vào các công đoạn làm thủ tục hóa đơn, chứng từ. Việc làm này cũng góp phần đẩy nhanh nghiệm thu công trình nghiên cứu khoa học, ứng dụng trên thị trường.

Trên cơ sở tiếp tục nghiên cứu các ý kiến đóng góp tại Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị các cơ quan chủ trì nhanh chóng hoàn thiện dự án Luật KH,CN&ĐMST một cách đầy đủ hơn để trình Quốc hội xem xét, thảo luận tại Kỳ họp thứ 9 tới./.

Trung tâm Truyền thông KH&CN (tổng hợp)

Nguồn: https://mst.gov.vn/uu-tien-chinh-sach-ve-phat-trien-nguon-nhan-luc-khcn-197250415165918673.htm