Việt Nam cần làm gì khi ngành gia công phần mềm bước vào nửa sau kỷ nguyên AI

Tại sự kiện Rikkei Global Summit 2025 diễn ra ở Hà Nội sáng 10/10, ông Nguyễn Huy Dũng - Ủy viên chuyên trách Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc các doanh nghiệp cần liên tục nâng cấp để thích ứng với xu hướng trí tuệ nhân tạo.

Ngành gia công phần mềm trước 'ngã rẽ' AI

Tại sự kiện, ông Nguyễn Huy Dũng cho biết: ngành gia công phần mềm toàn cầu dự kiến đạt quy mô hơn 1.100 tỷ USD vào năm 2025, cho thấy đây vẫn là một lĩnh vực quan trọng của kinh tế số.

Tuy nhiên, ông cảnh báo 'trật tự cũ' của ngành đang lung lay khi Trung Quốc không còn là 'công xưởng giá rẻ' của thế giới, Nhật Bản - cường quốc phần cứng đang chật vật vì đã bỏ lỡ cuộc cách mạng phần mềm, còn Ấn Độ ngày nay đã khác xa chính họ 10 hay 20 năm trước. Nói cách khác theo ông Dũng, môi trường cạnh tranh đã thay đổi chóng mặt, đòi hỏi ngành gia công phần mềm Việt Nam phải tự 'nâng cấp' chính mình nếu không muốn bị bỏ lại phía sau.

Ông Dũng cho rằng chúng ta đang bước vào 'nửa sau' của kỷ nguyên AI. Nếu như nửa đầu là cuộc đua phát triển AI để chinh phục những bài toán ngày càng phức tạp, thì nửa sau chuyển trọng tâm sang việc chọn đúng bài toán để giải quyết và đo lường giá trị thực sự mà AI mang lại. Đây là một thay đổi nền tảng đòi hỏi tư duy mới, tư duy của người kiến tạo giá trị, của nhà làm sản phẩm, thay vì chỉ thuần túy của người kỹ sư làm thuê.

Ông Nguyễn Huy Dũng cho rằng chúng ta đang bước vào “nửa sau” của kỷ nguyên AI. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Trong bối cảnh đó, ngành gia công phần mềm truyền thống của Việt Nam đang đứng trước 'ngã rẽ lịch sử.' Sự trỗi dậy của AI buộc các kỹ sư phải thoát khỏi vùng an toàn 'viết code thuê' để trở thành những người đồng sáng tạo sản phẩm cùng khách hàng.

Một câu chuyện được ông Huy Dũng nêu ra tại Hội nghị khiến nhiều người phải suy ngẫm: CEO của một tập đoàn Fortune 500 đã hỏi đối tác gia công của mình: "Nếu các agent AI có thể tự động làm công việc này, vậy tại sao chúng tôi cần đến các bạn?"

Đây không còn là giả thuyết, mà đã trở thành câu hỏi hiện hữu đối với ngành dịch vụ gia công. Thực tế, thế hệ các Agent AI mới đang phá vỡ ba quy luật từng được xem là bất biến của ngành: Sự khan hiếm nhân tài; Lợi thế chi phí địa lý và quy luật về sự không thể thay thế của trí tuệ con người.

Những quy luật này bị lật đổ đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp gia công phần mềm phải tái định vị giá trị của mình trong chuỗi cung ứng dịch vụ.

Để hình dung rõ hơn thách thức, ông Dũng phân tích cấu trúc một dự án phần mềm gồm ba tầng: tầng Khái niệm (hiểu nghiệp vụ và bài toán kinh doanh), tầng Logic (thiết kế hệ thống) và tầng Vật lý (viết mã code thực thi).

Lâu nay, các kỹ sư công nghệ thông tin của Việt Nam chủ yếu chơi ở tầng thấp nhất là tầng Vật lý, nơi họ viết code theo thiết kế có sẵn. Thế nhưng, với sự trỗi dậy của AI và các nền tảng no-code/low-code, tầng Vật lý đang được tự động hóa với tốc độ chóng mặt. Công việc viết code thuần túy vốn là "cần câu cơm" của hàng vạn lập trình viên dần bị máy móc san sẻ.

Giá trị đóng góp vì thế dịch chuyển mạnh lên các tầng phía trên, nơi đòi hỏi vai trò của chuyên gia Hệ thống Thông tin (IS) những người hiểu bài toán kinh doanh và thiết kế giải pháp tổng thể.

Cùng lúc, một 'cơn bão' cạnh tranh mới đang hình thành trên thị trường nhân lực số. Ông Dũng dẫn chứng thỏa thuận hợp tác chiến lược gần đây giữa Nhật Bản và Ấn Độ như một lời cảnh tỉnh: Nhân lực công nghệ cao của Ấn Độ hiện sẵn sàng chấp nhận mức lương thấp hơn 20–30% so với kỹ sư Việt Nam, và họ cũng đang được đánh giá cao hơn về chuyên môn AI.

Điều này báo hiệu thập kỷ tới sẽ không còn là cuộc đua về chi phí rẻ, mà chuyển thành cuộc cạnh tranh khốc liệt về giá trị. Việt Nam không còn con đường nào khác ngoài đi lên trong chuỗi giá trị: từ người gia công tầng Vật lý trở thành người đồng sáng tạo ở tầng Khái niệm.

Xây dựng đội đặc nhiệm công nghệ: Chiến lược trong thời đại AI

Theo ông Dũng, đổi mới quan trọng nhất lúc này phải đến từ bản chất mô hình kinh doanh. Đó là hành trình chuyển dịch từ Giao dịch sang Chuyển đổi. Các công ty công nghệ phải mạnh dạn thoát khỏi vai trò nhà thầu gia công đơn thuần để trở thành đối tác chuyển đổi số của khách hàng.

Về mặt kỹ thuật, điều này tương ứng với việc rời 'sân chơi' tầng Vật lý (IT) để làm chủ 'sân chơi' tầng Khái niệm (IS) - nơi doanh nghiệp tham gia từ khâu đầu định hình vấn đề và thiết kế giải pháp, thay vì chỉ tham gia ở khâu cuối là lập trình theo yêu cầu.

Ông Dũng so sánh hai mô hình: Giao dịch và Chuyển đổi. Ở mô hình Giao dịch, nhà thầu chỉ code theo thiết kế khách hàng cung cấp, tức 'bán giờ công' ở tầng thấp và thu tiền theo dự án. 'Sân chơi' đó đang bị AI thu hẹp dần.

"Năng lực cốt lõi của kỹ sư tương lai chính là khả năng kết hợp sự thấu cảm của con người với sức mạnh của máy móc nhằm tìm ra cách làm khác biệt mang tính đột phá, chứ không chỉ cải tiến những lối mòn cũ," ông Dũng nhấn mạnh. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Ngược lại, mô hình Chuyển đổi đòi hỏi nhà cung cấp dịch vụ ngồi cùng bàn với khách hàng ngay từ đầu để cùng định nghĩa vấn đề cần giải quyết; ở đây, doanh nghiệp bán 'chất xám,' bán giải pháp trọn vẹn chứ không chỉ bán nhân công. Đây mới chính là tương lai của ngành dịch vụ phần mềm.

Một khảo sát gần đây chỉ ra 81% doanh nghiệp muốn đối tác outsourcing của họ đóng vai trò 'cộng sự chiến lược' chứ không phải chỉ là 'nhà cung cấp' thông thường.

Theo ông Dũng, khách hàng không còn mua cam kết dịch vụ (SLA) mà họ mua kết quả kinh doanh mà dịch vụ đó mang lại. Xu hướng này đặt ra yêu cầu chuyển đổi tư duy quyết liệt cho các công ty dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam. Tư duy của nhà cung cấp hàng đầu trong kỷ nguyên AI không còn là 'làm sao để hoàn thành công việc một cách hiệu quả' mà phải là 'làm sao để loại bỏ hoàn toàn công việc đó bằng tự động hóa.'

"Năng lực cốt lõi của kỹ sư tương lai chính là khả năng kết hợp sự thấu cảm của con người với sức mạnh của máy móc nhằm tìm ra cách làm khác biệt mang tính đột phá, chứ không chỉ cải tiến những lối mòn cũ," ông Dũng nhấn mạnh.

Nói về lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam, theo ông Dũng nằm ở sự nhỏ gọn, tinh nhuệ và linh hoạt. Thay vì xây dựng những đội quân đông đảo cồng kềnh, chúng ta cần những 'đội đặc nhiệm thiện chiến' về công nghệ, tuy quân số ít nhưng kỹ năng cao, tinh thần chiến đấu mạnh mẽ và cơ động trong mọi tình huống.

Muốn có những 'đội đặc nhiệm' tinh nhuệ đó, doanh nghiệp cần một chiến lược nhân tài bền vững. Ông Dũng nhấn mạnh đây không thuần túy là cuộc chạy đua thu hút nhân sự 'ngôi sao,' mà quan trọng hơn là đầu tư chiều sâu vào con người. Trong tương lai, lực lượng lao động toàn cầu trong đó có Việt Nam sẽ phải liên tục nâng cấp kỹ năng để thích ứng với AI. Và trên hết, doanh nghiệp phải đặt sự phát triển và hạnh phúc của nhân viên vào vị trí trung tâm.

Theo ông Nguyễn Huy Dũng, đó là lý do các sứ mệnh đào tạo như chương trình Rikkei Education mà Rikkeisoft theo đuổi trở nên có ý nghĩa chiến lược. Tầm nhìn "Để nông dân biết code" của Rikkeisoft tức phổ cập kiến thức lập trình cho những người ngoài ngành công nghệ thông tin giờ đây mang ý nghĩa sâu sắc: Khi công nghệ trao quyền cho chuyên gia trong mọi lĩnh vực tự tạo ra giải pháp của riêng họ, đó mới là đỉnh cao của hiệu quả.

Thông điệp từ Rikkei Global Summit lần này cũng rất rõ ràng: Ngành gia công phần mềm Việt Nam chỉ có thể tiến về phía trước bằng cách đồng hành và đồng sáng tạo với khách hàng 'cùng đi, cùng sáng tạo' thay vì làm thuê theo yêu cầu.

Tinh thần đổi mới và hiệu quả đó đã được cụ thể hóa ngay tại Rikkei Global Summit 2025 bằng chiến lược mới của Rikkeisoft - doanh nghiệp đăng cai sự kiện.

Ông Tạ Sơn Tùng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Rikkeisoft chia sẻ rằng RGS2025 không chỉ là cột mốc trong chặng đường 13 năm của công ty, mà còn mở ra giai đoạn tăng trưởng mới với tầm nhìn toàn cầu rõ nét hơn.

Trong chặng đường mới, công ty tập trung vào bốn định hướng chiến lược: Đầu tư mạnh vào AI như động lực tăng trưởng cốt lõi;Phát triển nhân lực thông qua hợp tác với các đại học và mô hình 'ba nhà' (Nhà nước-nhà trường- doanh nghiệp); Mở rộng thị trường toàn cầu, chuyển đổi từ gia công sang cung cấp giải pháp tư vấn, công nghệ toàn diện và cuối cùng là chuẩn bị cho cột mốc IPO, với khát vọng trở thành kỳ lân công nghệ tiếp theo của Việt Nam.

"Chúng tôi đặt mục tiêu tăng trưởng 50% mỗi năm, với khát vọng đưa trí tuệ Việt Nam vươn tầm thế giới," ông Tùng nhấn mạnh.

Ngay trong khuôn khổ sự kiện, Rikkeisoft đã ký kết biên bản ghi nhớ (MOU) với loạt đối tác chiến lược. Các thỏa thuận này là nền tảng để Rikkeisoft mở rộng thị trường, phát triển nguồn nhân lực công nghệ và tăng cường hợp tác quốc tế, góp phần đưa công nghệ Việt Nam đến gần hơn với thế giới.

Song song với hoạt động ký kết, chuỗi Hội nghị và Tọa đàm chuyên sâu tại RGS2025 đã mang đến những góc nhìn thực tiễn về ứng dụng AI trong kinh doanh, chuyển đổi số doanh nghiệp và phát triển nhân lực công nghệ cao. Khách mời quốc tế cũng có dịp trải nghiệm hệ sinh thái công nghệ của Rikkeisoft qua khu triển lãm giải pháp, tham quan trụ sở công ty và giao lưu cùng sinh viên tại các trường đại học đối tác./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/viet-nam-can-lam-gi-khi-nganh-gia-cong-phan-mem-buoc-vao-nua-sau-ky-nguyen-ai-post1069461.vnp