Yêu cầu cấp thiết đổi mới mô hình trường chuyên

Tuy nhiên, việc đổi mới mô hình là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho trường chuyên hiện nay, để có thể hoàn thành sứ mệnh ươm tạo nhân tài quốc gia trong bối cảnh mới.

Vì sao phải đổi mới?

Trả lời câu hỏi “Vì sao mô hình trường chuyên phải đổi mới?”, ông Nguyễn Quốc Phong - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Nguyễn Thiện Thành (Vĩnh Long) cho rằng, bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực STEM/STEAM.

Mô hình trường chuyên hiện nay còn nặng về luyện thi, thiếu tính sáng tạo và định hướng nghiên cứu. Học sinh chuyên cần phát triển toàn diện hơn, không chỉ về kiến thức mà còn cả tư duy, kỹ năng, phẩm chất và năng lực đổi mới sáng tạo. Số lượng lớp chuyên khối STEM/STEAM còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn và tiềm năng của học sinh.

Đề xuất một số hướng đổi mới từ kinh nghiệm quản lý ở trường THPT chuyên, ông Nguyễn Quốc Phong nhấn mạnh đầu tiên đến đổi mới chương trình đào tạo với việc xây dựng chương trình chuyên sâu theo định hướng nghiên cứu, tích hợp STEM/STEAM; tăng cường dạy học dự án, học qua trải nghiệm, học qua giải quyết vấn đề. Cùng đó, phát triển năng lực số và AI thông qua tổ chức các lớp chuyên Tin học, Khoa học dữ liệu, Robotics, Lập trình sáng tạo; kết nối với các trường đại học, doanh nghiệp công nghệ để học sinh được tiếp cận thực tiễn.

Mở rộng lớp chuyên theo năng lực; tuyển sinh linh hoạt, không chỉ dựa vào điểm thi mà còn qua hồ sơ năng lực, phỏng vấn. Đặc biệt, cần đổi mới quản trị nhà trường với việc áp dụng mô hình quản trị học thuật, trao quyền tự chủ chuyên môn cho tổ bộ môn; tăng cường hợp tác quốc tế, mời chuyên gia nước ngoài giảng dạy, giao lưu.

Đánh giá của ông Ngô Thanh Xuân - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lào Cai (Lào Cai), trường chuyên, trường năng khiếu đã khẳng định vai trò là “cái nôi” đào tạo nhân tài cho đất nước suốt nhiều thập kỷ.

Tuy nhiên, bối cảnh mới đòi hỏi đổi mới mô hình. Hệ thống trường chuyên trước đây tập trung mạnh vào các môn khoa học cơ bản (Toán, Vật lí, Hóa học, Sinh học, Tin học, Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Ngoại ngữ). Điều này vẫn cần thiết nhưng chưa đủ. Nếu không mở rộng các khối chuyên mới hoặc phương thức giáo dục mới như STEM/STEAM thì sẽ khó bắt kịp nhu cầu nguồn nhân lực cho đổi mới sáng tạo và phát triển đất nước.

Từ thực tiễn quản lý và giảng dạy, ông Ngô Thanh Xuân cho rằng cần đổi mới theo 3 định hướng:

Thứ nhất, đa dạng hóa mô hình lớp chuyên. Bên cạnh các môn truyền thống, mạnh dạn đưa những mảng kiến thức mới như: Trí tuệ nhân tạo (AI), Khoa học dữ liệu, Khoa học Trái đất - Môi trường, Kỹ thuật - Công nghệ, chuyên Nghệ thuật sáng tạo (Design, Media, Âm nhạc)… vào chương trình giảng dạy đặc biệt cần thiết như AI. Thậm chí tính đến môn học mới.

Thứ hai, kết nối nghiên cứu - đào tạo - doanh nghiệp. Nhà trường không chỉ dừng lại ở giảng dạy mà phải trở thành môi trường nghiên cứu thu nhỏ. Học sinh được tham gia các dự án khoa học, phòng lab, không gian sáng tạo (makerspace), hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp công nghệ.

Thứ ba, đổi mới phương pháp bồi dưỡng. Theo đó, chuyển từ “học để thi” sang “học để sáng tạo”, phát triển năng lực toàn diện, đặc biệt là tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, kỹ năng số và năng lực ngoại ngữ.

Để trường chuyên hoàn thành sứ mệnh mới

Để mô hình trường chuyên hoàn thành sứ mệnh mới, ông Ngô Thanh Xuân nhấn mạnh đầu tiên là mong muốn cơ chế, chính sách đặc thù. Cụ thể, Nhà nước cần có cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ xứng đáng cho giáo viên trường chuyên, cho phép thí điểm chương trình, phương pháp và hợp tác quốc tế linh hoạt hơn.

Cùng với đó, trường chuyên được đầu tư cơ sở vật chất hiện đại; các phòng lab, trung tâm STEM/STEAM, thư viện số, studio bài giảng, makerspace phải đồng bộ và ngang tầm khu vực. Xây dựng hệ sinh thái phát triển tài năng với mạng lưới kết nối giữa trường chuyên - đại học - viện nghiên cứu - doanh nghiệp - cựu học sinh để học sinh có môi trường trải nghiệm, sáng tạo, khởi nghiệp. Cùng với đó, học sinh trường chuyên không chỉ được bồi dưỡng trong 3 năm THPT mà cần có cơ chế tiếp nối ở bậc đại học, sau đại học để không lãng phí tài năng.

Nhiều quan điểm tương đồng, ông Lê Văn Lục - Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Nguyễn Trãi (Hải Phòng) mong muốn Nhà nước cần có cơ chế đặc thù cho trường chuyên: Về tài chính, nhân sự, chương trình đào tạo, chính sách thu hút đãi ngộ giáo viên giỏi, mời giảng viên đại học, chuyên gia nước ngoài tham gia. Xây dựng mạng lưới các trường chuyên toàn quốc để liên kết, chia sẻ tài nguyên, tạo hệ sinh thái phát triển tài năng.

Với Bộ GD&ĐT, ông Lê Văn Lục kiến nghị sớm ban hành khung chương trình đổi mới cho trường chuyên, trong đó chú trọng STEM/STEAM, năng lực sáng tạo, kỹ năng mềm và phẩm chất công dân toàn cầu. Với địa phương, cần quan tâm, đầu tư thêm cơ sở vật chất; đồng thời tạo điều kiện cho học sinh trường chuyên được tham gia nhiều hoạt động trải nghiệm, thực tập, nghiên cứu tại các trung tâm khoa học, doanh nghiệp công nghệ.

Để trường chuyên, trường năng khiếu có thể đổi mới mô hình, tập trung ươm tạo nhân tài quốc gia, mở rộng các lớp chuyên khối STEM/STEAM, ông Nguyễn Quốc Phong kiến nghị Bộ GD&ĐT ban hành khung chương trình chuyên STEM/STEAM cho trường chuyên; có cơ chế tuyển sinh linh hoạt, cho phép trường chuyên tổ chức thi tuyển riêng theo năng lực.

“Mong cấp có thẩm quyền đầu tư xây dựng nhà thi đấu đa năng, phòng lab STEAM, trung tâm nghiên cứu học sinh; ưu tiên cơ sở vật chất hiện đại, kết nối số, thư viện số, phòng học thông minh. Có chính sách thu hút giáo viên giỏi, chuyên gia, tình nguyện viên quốc tế về giảng dạy tại trường chuyên; tăng phụ cấp, hỗ trợ đào tạo sau đại học cho giáo viên trường chuyên.

Thành lập Quỹ học bổng tài năng quốc gia, hỗ trợ học sinh chuyên có hoàn cảnh khó khăn; thêm các sân chơi cho người học, như tổ chức trại hè học thuật, chương trình giao lưu quốc tế, thi sáng tạo khoa học kỹ thuật”, ông Nguyễn Quốc Phong thêm kiến nghị.

Nghị quyết 281/NQ-CP của Chính phủ ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo giao Bộ GD&ĐT chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức và hoạt động của mô hình trường chuyên, trường năng khiếu để tập trung ươm tạo nhân tài quốc gia, mở rộng các lớp chuyên khối STEM/STEAM; xây dựng Chương trình phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài mang tính chiến lược lâu dài cho đất nước...

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/yeu-cau-cap-thiet-doi-moi-mo-hinh-truong-chuyen-post748739.html