Hãng thông tấn nhà nước Iran IRNA đưa tin, nhiều tiếng nổ đã được nghe thấy ở và gần thủ đô Tehran trong bối cảnh Israel đang tiến hành các cuộc không kích nhằm vào các mục tiêu của Iran.
Các báo cáo chưa được xác nhận cho biết một số địa điểm ở các thành phố khác của Iran cũng đã bị nhắm mục tiêu. Trong đó, cơ sở làm giàu hạt nhân Natanz của Iran được nhìn thấy đang âm ỉ cháy từ xa sau cuộc không kích của Israel.
Bức ảnh chụp vào tháng 3/2005 cho thấy cơ sở làm giàu uranium Natanz của Iran (Ảnh: Reuters).
Dù chưa có xác nhận chính thức về rò rỉ phóng xạ, vụ việc này đang làm dấy lên những quan ngại về khả năng kiểm soát sự cố và hậu quả môi trường có thể xảy ra.
Theo báo cáo từ Reuters và AP News, vụ tấn công đã nhắm vào cơ sở hạt nhân quan trọng nhất của Iran, nơi tập trung các máy ly tâm IR-6 dùng để làm giàu uranium đến mức gần vũ khí.
Trong khi chính quyền Iran tuyên bố chưa ghi nhận rò rỉ phóng xạ, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng sự phá hủy vật lý đối với các phòng cách ly có thể khiến các đồng vị uranium và sản phẩm phân hạch như xenon-133 và iodine-131 phát tán ra không khí.
Chernobyl: Bóng ma hạt nhân ám ảnh nhân loại
Ngày 26/4/1986, thảm họa hạt nhân Chernobyl khiến một phần lớn khu vực dân cư trở thành "thành phố ma" (Ảnh: Getty).
Ngày 26/4/1986, lò phản ứng số 4 tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl (thuộc Liên Xô cũ, nay là lãnh thổ Ukraine) phát nổ do thất bại trong một cuộc thử nghiệm mức độ an toàn. Vụ việc được đánh giá cấp độ INES 7 – mức nghiêm trọng nhất theo thang sự cố hạt nhân quốc tế.
Theo báo cáo tổng hợp từ IAEA, WHO và chương trình UNSCEAR (Ủy ban Khoa học về tác động của bức xạ nguyên tử Liên Hiệp Quốc), gần 134 người được xác nhận phơi nhiễm liều cao, trong đó 28 người tử vong trong vòng ba tháng. Hơn 350.000 người bị di dời khỏi vùng cấm bán kính 30km.
Một nghiên cứu công bố trên The Lancet Oncology năm 2006 ước tính hơn 6.000 ca ung thư tuyến giáp liên quan trực tiếp đến việc phơi nhiễm iodine-131 từ sự cố, chủ yếu ở trẻ em và thanh thiếu niên tại Belarus, Ukraine và Nga.
Báo cáo môi trường từ Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) khẳng định các đồng vị phóng xạ như cesium-137, strontium-90 vẫn tồn tại ở đất và nước ngầm trong khu vực quanh Chernobyl đến tận ngày nay. Việc phát tán phóng xạ không chỉ ảnh hưởng sinh học mà còn kéo theo hệ lụy tâm lý, xã hội và kinh tế kéo dài hàng thập kỷ.
Fukushima: Khi thiên tai trở thành thảm họa
Cơ sở nhà máy điện hạt nhân Fukushima trước khi xảy ra thảm họa (Ảnh: Reuters).
Ngày 11/3/2011, một trận động đất mạnh 9.0 độ kèm sóng thần cao hơn 14 mét đã phá hủy nhà máy điện hạt nhân Fukushima Daiichi tại Nhật Bản. Hệ thống làm mát của 3 lò phản ứng chính bị tê liệt, gây tan chảy lõi hạt nhân và phát tán phóng xạ.
Theo báo cáo từ Viện Năng lượng Nguyên tử Nhật Bản (JAEC) và IAEA, hơn 770.000 tấn nước nhiễm xạ được thu gom và xử lý qua các hệ thống lọc như ALPS. Các đồng vị chính phát tán gồm tritium (H-3), cesium-137, và strontium-90.
Theo báo cáo từ địa phương, hơn 164.000 người đã sơ tán khỏi khu vực, và hàng chục nghìn người chưa thể trở về do vấn đề an toàn bức xạ.
Cùng với đó, một nghiên cứu năm 2021 đăng trên tạp chí Nature Energy cho biết mức độ stress, trầm cảm và tỷ lệ tự tử của người dân vùng Fukushima cao hơn trung bình quốc gia trong ít nhất 10 năm sau thảm họa.
Mặc dù không có ca tử vong tức thời nào được xác nhận do nhiễm phóng xạ, Ủy ban An toàn Năng lượng Nguyên tử Nhật Bản cho biết nguy cơ ung thư tuyến giáp và bệnh lý tim mạch có khả năng tăng nhẹ ở một số nhóm dân cư tiếp xúc lâu dài.
Three Mile Island: Sự cố làm thay đổi chuẩn mực hệ thống
Nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island vào năm 2019, trước khi đóng cửa (Ảnh: Wikipedia).
Ngày 28/3/1979, lò phản ứng số 2 tại nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island (TMI) ở bang Pennsylvania, Mỹ, bị sự cố tan chảy một phần lõi do lỗi kỹ thuật và yếu tố con người.
Mặc dù mức phát tán phóng xạ không lớn, nhưng vụ việc gây hoảng loạn toàn quốc và dẫn đến cải cách sâu rộng về chính sách hạt nhân.
Báo cáo của Nuclear Regulatory Commission (NRC) và nghiên cứu của National Cancer Institute cho thấy không có bằng chứng dịch tễ học về sự gia tăng đáng kể bệnh ung thư do phơi nhiễm phóng xạ từ sự kiện TMI.
Tuy nhiên, hệ thống giám sát và báo cáo sự cố được cải tổ triệt để sau đó, bao gồm việc bắt buộc triển khai hệ thống an toàn thụ động, nâng cấp truyền thông khẩn cấp, và tăng cường đào tạo vận hành.
Sự cố này đã làm ngừng phê duyệt các nhà máy điện hạt nhân mới tại Mỹ trong hơn 30 năm và châm ngòi cho phong trào chống hạt nhân lan rộng ở phương Tây.
Kyshtym: Bi kịch bị giấu kín
Thảm họa hạt nhân Kyshtym 1957 khiến hơn 20 ngôi làng, bao gồm hơn 11.000 người, đã được sơ tán và bị phá hủy hoàn toàn (Ảnh: Environment&Society).
Vụ nổ tại cơ sở Mayak ở Kyshtym (Nga) năm 1957 là một trong những sự cố hạt nhân nghiêm trọng nhất nhưng bị giấu kín trong nhiều thập kỷ.
Theo Greenpeace và các tài liệu công bố hậu Xô Viết, hơn 80 tấn chất thải lỏng có tính phóng xạ cao phát nổ do hư hại hệ thống làm mát, gây ô nhiễm hơn 20.000 km² đất đai.
Báo cáo từ Viện Hàn lâm Khoa học Nga ước tính khoảng 10.000 người đã được sơ tán, nhưng hàng nghìn người khác tiếp tục sinh sống trong khu vực bị nhiễm mà không được cảnh báo.
Dữ liệu sức khỏe thu thập từ năm 1992 đến 2000 cho thấy tỷ lệ ung thư máu (leukemia) và dị tật bẩm sinh tăng cao bất thường tại khu vực Chelyabinsk.
Nghiên cứu của Zaire et al. (1997) được đăng tải trên tạp chí Health Physics Journal kết luận rằng tác động di truyền có thể tồn tại qua nhiều thế hệ, đặc biệt là với đồng vị strontium-90 có chu kỳ bán rã 28 năm và dễ lắng đọng ở tủy xương người.
Windscale và Goiânia: Lời cảnh báo từ khâu quản lý kém
Vụ cháy tại cơ sở hạt nhân Windscale giải phóng bụi phóng xạ lan rộng khắp Vương quốc Anh và phần còn lại của châu Âu (Ảnh: Wikipedia).
Tại Anh, vụ cháy tại cơ sở hạt nhân Windscale năm 1957 làm phát thải hơn 740 TBq iodine-131 ra khí quyển – mức cao nhất từng ghi nhận tại Tây Âu.
Chính phủ Anh buộc phải tiêu hủy hơn 2 triệu lít sữa từ vùng Cumbria. Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí British Medical Journal, có thể đã có hơn 200 ca ung thư tuyến giáp gián tiếp liên quan.
Ở Brazil, vụ Goiânia năm 1987 xảy ra khi một máy xạ trị Cesium-137 bị tháo dỡ và bán phế liệu – dẫn đến hơn 249 người bị nhiễm xạ, trong đó 4 người tử vong.
Ủy ban Năng lượng Hạt nhân Brazil (CNEN) ghi nhận hơn 200 tấn đất, vật liệu xây dựng, và đồ dùng bị nhiễm đã được thu gom và chôn lấp trong các hầm cách ly đặc biệt. Sự cố này cho thấy tầm quan trọng sống còn của quản lý nguồn phóng xạ y tế và giáo dục cộng đồng.
Natanz: Gợi nhắc nguy cơ đang hiện diện
Ảnh minh họa: Currentaffairs
Trong bối cảnh cơ sở hạt nhân Natanz của Iran vừa bị tấn công, các bài học từ quá khứ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Với vai trò là trung tâm làm giàu uranium chủ chốt, Natanz từng là mục tiêu của chiến tranh mạng (Stuxnet) năm 2010 và giờ đối diện với nguy cơ rò rỉ phóng xạ vật lý nếu cháy nổ làm hư hại hệ thống cách ly.
Một phân tích từ Viện Khoa học và An ninh Quốc tế (ISIS) cho thấy khu vực bị tấn công có thể chứa các máy ly tâm IR-4 và IR-6 hoạt động ở công suất cao. Nếu bị rò rỉ, uranium hexafluoride (UF6) có thể phản ứng với hơi ẩm và sinh ra acid hydrofluoric độc hại, đe dọa trực tiếp nhân sự vận hành và dân cư vùng lân cận.
Có thể thấy, những sự cố xảy ra ở hạ tầng hạt nhân – dù vì lý do quân sự hay thiên tai – luôn tiềm ẩn rủi ro vượt ngoài dự báo.
Theo các nghiên cứu từ International Atomic Energy Agency (IAEA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một vụ cháy tại cơ sở làm giàu có thể gây ô nhiễm bức xạ alpha, vốn khó phát hiện nhưng cực kỳ nguy hiểm nếu xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp hoặc tiêu hóa.
Dữ liệu mô phỏng rò rỉ từ Viện Khoa học Carnegie cũng cho thấy nếu các hệ thống làm mát uranium bị ảnh hưởng, nhiệt độ tăng lên có thể gây phát xạ tự nhiên từ các vật liệu chưa ổn định.
Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/bai-hoc-xuong-mau-tu-cac-tham-hoa-hat-nhan-trong-lich-su-20250613103301819.htm
Bình luận (0)