Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc thu hút và giữ chân nhân tài, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, là một nhiệm vụ quan trọng đối với Việt Nam.
Việc nguồn nhân lực chất lượng cao có xu hướng dịch chuyển ra nước ngoài để tìm kiếm môi trường nghiên cứu và làm việc thuận lợi hơn, dẫn đến hiện tượng "chảy máu chất xám", đã đặt ra nhiều vấn đề.
Theo một thống kê năm 2023, ước tính có từ 70-80% du học sinh Việt Nam học tập ở nước ngoài không trở về nước sau khi tốt nghiệp, mà lựa chọn ở lại làm việc tại các quốc gia như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Australia, Hoa Kỳ…
Ngoài ra, theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong giai đoạn 2013-2022, đã có 11.657 người được cử đi học ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, đến hết năm 2022, khoảng 4.471 người trong số này chưa trở về nước làm việc.
Trước thực trạng này, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định rõ việc đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những nhiệm vụ trọng tâm.
Một trong 8 nhiệm vụ và giải pháp đột phá được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; ban hành cơ chế thu hút nhân tài, trong đó tri thức người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã có yêu cầu kế hoạch cụ thể trong việc xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là nhân tài KHCN, đặc biệt chú trọng đến các chuyên gia người Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, những người hiểu rõ văn hóa Việt Nam, trưởng thành ở các nước phát triển, am hiểu chuyên môn, quản lý và có sự kết nối quốc tế sâu rộng.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, GS.TS Nguyễn Thanh Thủy, Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam cho biết: “Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực trình độ cao, đặc biệt trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng và dữ liệu lớn”.
GS Thủy cũng đưa ra số liệu: “Theo khảo sát và thống kê, có sự mất cân đối giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động, chỉ khoảng 30% sinh viên CNTT tốt nghiệp đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp”.
"Một vấn đề khác là hiện tượng "chảy máu chất xám" khi nhiều nhân tài chọn làm việc ở nước ngoài do chênh lệch thu nhập và điều kiện làm việc”, GS Thủy bày tỏ lo ngại.
Ông nhấn mạnh rằng để khắc phục vấn đề này, Việt Nam cần đầu tư nhiều hơn vào giáo dục và nghiên cứu, đồng thời tạo ra môi trường làm việc hấp dẫn hơn.
“Việc giữ chân và thu hút nhân tài, cần áp dụng chính sách đãi ngộ như giảm thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia CNTT, đồng thời thu hút Việt kiều và nhân tài quốc tế bằng môi trường làm việc hấp dẫn”, GS Thủy cho hay.
Ông cho rằng việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt để giữ chân nhân tài.
"Cần tạo điều kiện cho các bạn trẻ tham gia các dự án thực tế, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp và tổ chức nhiều sân chơi như Hackathon hay các cuộc thi lập trình để họ có cơ hội rèn luyện kỹ năng", GS Thủy khẳng định.
Chung quan điểm, theo anh Hoàng Khắc Hiếu, Trưởng phòng Phát triển 2, Trung tâm Giải pháp Chính phủ, Tổng công ty Giải pháp Doanh nghiệp Viettel (Viettel Solution) nhận định: “Nhìn vào bức tranh chung của ngành CNTT Việt Nam hiện nay, chúng ta có đủ lực lượng để đáp ứng các nhu cầu cơ bản nhưng lại thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao cho những nhiệm vụ đòi hỏi nghiên cứu, sáng tạo”.
Theo anh Hiếu, dù số lượng sinh viên tốt nghiệp ngành này hàng năm vẫn rất lớn nhưng chỉ một phần nhỏ có thể đảm nhận các vị trí then chốt. Trong khi tỷ lệ người chuyển ngành đang khá cao do sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ khiến nhiều cá nhân không thể thích nghi.
Sinh ra và lớn lên trong một vùng quê nghèo miền Trung, TS Nguyễn Viết Hương mang trong mình khát khao cống hiến cho quê hương.
Là một trong số ít những nhà nghiên cứu về màng mỏng nano tại Việt Nam, anh sở hữu một bằng sáng chế quốc tế, 43 bài báo khoa học, trong đó 35 công trình thuộc danh mục Q1.
Dù từng có cơ hội làm việc tại châu Âu, năm 2018, anh quyết định trở về Việt Nam, thực hiện lời dặn của cha: "Làm được điều gì đó cho quê hương".
Hiện TS Nguyễn Viết Hương là Phó trưởng khoa Khoa học và Kỹ thuật Vật liệu tại Trường Đại học Phenikaa. Mới đây, anh được trao giải thưởng "Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu" năm 2024.
Kể lại lý do khi quyết định hồi hương, anh chia sẻ: "Dù rằng khoa học là không biên giới nhưng những nỗ lực, cố gắng của mình nếu đặt đúng chỗ thì sẽ đem lại giá trị lớn hơn rất nhiều. Ở Việt Nam sẽ cần mình hơn những nơi đã quá phát triển như ở Pháp”.
Cũng là những người “xách vali” trở về nước, TS Phạm Huy Hiệu (SN1992) tốt nghiệp Tiến sĩ Khoa học Máy tính loại xuất sắc từ Viện Nghiên cứu Khoa học Máy tính Toulouse (IRIT), Pháp.
Sau khi từ chối nhiều cơ hội làm việc tại các quốc gia phát triển, anh quyết định trở về Việt Nam và gia nhập Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn Vingroup (VinBigData).
Chia sẻ lý do khiến anh quyết định “xách vali trở về”, TS Hiệu cho biết: “Nếu trở về nước khi tất cả đã “hoàn hảo” thì đóng góp của mình cũng không có quá nhiều ý nghĩa nữa. Ở vùng đất chưa có gì, khi trở về mình sẽ tạo dựng, đóng vai trò là “người mở đường” những hướng nghiên cứu mới”.
“Khoa học thì không có biên giới nhưng những người làm khoa học thì ai cũng có Tổ quốc của riêng mình. Có những bài toán, vấn đề mang tính đặc thù quốc gia và chỉ người Việt mới giải quyết được.
Điển hình như trong lĩnh vực y tế thông minh mà tôi đang theo đuổi, có nhiều bài toán mang bối cảnh địa phương mà không nơi nào khác có cả”, Tiến sĩ Hiệu khẳng định.
Bài toán công nghệ lõi là một trong những lý do TS Hương cho rằng cần có đội ngũ nhân sự chất lượng cao trở về.
TS Hương nhận định: "Quan trọng nhất trong phát triển khoa học công nghệ là nắm được công nghệ lõi, mà ở đây là khía cạnh công nghệ chế tạo. Trong lĩnh vực công nghệ vật liệu, làm chủ công nghệ chế tạo mới có thể mong có đột phá và phát triển ứng dụng".
Anh cũng đưa ra một ví dụ cụ thể: Trong các sản phẩm công nghệ cao như điện thoại thông minh, các nhà nghiên cứu phát triển chiếm tới 60-70% tổng lợi nhuận trên mỗi sản phẩm.
Trong khi đó, các quốc gia không làm chủ công nghệ lõi thường chỉ tham gia vào quy trình sản xuất, vốn có biên lợi nhuận thấp và ảnh hưởng môi trường lớn.
"Nắm công nghệ lõi sẽ giúp Việt Nam giải quyết vấn đề xuất thô nhập tinh và đảm bảo tính tự chủ tự cường, đặc biệt trong bối cảnh thế giới nhiều biến động”, TS Hương cho hay.
TS Hương khẳng định: “Để tránh tình trạng “xuất thô, nhập tinh” và thúc đẩy sự phát triển bền vững, cần có một thế hệ trẻ dấn thân vào con đường khoa học và công nghệ”.
Nếu như trước đây, những du học sinh xuất sắc thường chọn ở lại nước ngoài để làm việc, thì nay, một thế hệ mới đã lựa chọn con đường khác - trở về quê hương để khởi nghiệp và phát triển các dự án tầm cỡ quốc tế.
Nguyễn Hoàng Trường Giang, Triệu Vũ Duy và Tô Hiền Minh là ba bạn trẻ từng học tập và làm việc tại các trung tâm khoa học quốc tế trước khi quyết định trở về Việt Nam.
Họ cùng sáng lập NYB.AI, một startup ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong nghiên cứu và phát triển dược phẩm.
Sau hai năm, NYB.AI ra mắt mô hình AI DTIGN, giúp quét và phân tích hàng tỷ hợp chất để tìm ra dược phẩm tiềm năng. Mô hình này đã được cấp bằng sáng chế tại Singapore và đang trong quá trình bảo hộ toàn cầu. Với những thành tựu đó, NYB.AI được đánh giá cao và giới thiệu tại hội nghị GTC 2025 do NVIDIA tổ chức tại Mỹ.
Nguyễn Hoàng Trường Giang (26 tuổi, Giám đốc điều hành NYB.AI) từng du học Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) Singapore, mang theo hoài bão lớn đó là ứng dụng AI vào nghiên cứu và phát triển dược phẩm.
Những năm tháng du học, được làm việc cùng nhiều bạn bè quốc tế, Giang nhận thấy người trẻ Việt Nam không hề thua kém. Họ thông minh, ham học hỏi và luôn sẵn sàng đổi mới – một phẩm chất quan trọng trong kỷ nguyên AI.
“Nhưng điều họ thiếu lại không phải là năng lực, mà là một cơ hội để giải quyết những bài toán lớn”, Giang chia sẻ.
Chính vì thế, chàng trai trẻ đã quyết định chọn trở về quê hương.
"Tôi muốn cùng những người trẻ đồng hương tạo ra giá trị thực sự cho xã hội, để AI không chỉ là một công nghệ xa vời, mà còn là công cụ giúp người Việt Nam vươn xa", 9X chia sẻ.
Là người trở về nước để tìm đồng đội “xuất ngoại” AI Việt, Giang tin rằng yếu tố khiến người trẻ trăn trở về nước không hẳn chỉ là vấn đề thu nhập hay những đãi ngộ, mà còn ở bài toán đủ hấp dẫn, đủ giá trị có thể giải quyết ở quê nhà.
"Nếu bài toán đủ hay, đủ thách thức và mang lại giá trị lớn, không chỉ nhân tài mà cả các nhà đầu tư cũng sẽ đổ về", Giang nói.
Vì vậy, startup của Giang đã thu hút nhiều nhân tài trẻ, cùng chung tay giải quyết những bài toán lớn trong hai lĩnh vực đầy tiềm năng tạo nên những đột phá: Trí tuệ nhân tạo và công nghệ sinh học.
“Đối với tôi, làm gì cũng có giá trị, giá trị nhiều hay ít phụ thuộc vào bài toán mà mình giải quyết. Nếu mình có thể giải những bài toán lớn, thì phần thưởng tương ứng cũng sẽ lớn", Giang chia sẻ.
Nhận bằng tiến sĩ của Harvard và có 5 năm học tập, làm việc tại Mỹ. Anh Phạm Thanh Tùng (SN1992, Hà Nội) cùng vợ cũng là tiến sĩ Harvard chọn quay trở về đóng góp cho quê hương.
Từ góc nhìn của mình, TS Tùng đánh giá bài toán giữ chân người giỏi không thể chỉ giải bằng thu nhập.
Với TS Tùng, những vấn đề khó nhất lại thường không thể giải quyết chỉ bằng tiền hay đãi ngộ. Vì đôi khi nó lại đến từ chính nhu cầu sâu bên trong về sự phù hợp và ổn định.
Khi còn độc thân hoặc chỉ có hai vợ chồng, việc dịch chuyển giữa các quốc gia là lựa chọn mang tính cá nhân. Nhưng khi đã có con, câu chuyện trở thành vấn đề của cả gia đình, bao gồm cả việc tìm môi trường học phù hợp cho con, cân nhắc về điều kiện sống, sức khỏe và sự ổn định lâu dài.
“Tôi nhận thấy, với nhiều gia đình, trở về không phải điều khó. Nhưng ở lại lâu dài mới là thử thách thực sự.
Lý do không hẳn đến từ công việc hay đãi ngộ, mà phần lớn là từ những yếu tố xung quanh cuộc sống gia đình. Ví dụ như vấn đề ô nhiễm không khí, điển hình là ở Hà Nội hay việc chọn trường cho con”, TS Tùng phân tích.
Chính những lý do này khiến không ít gia đình dù muốn nhưng vẫn phải quay trở lại nước ngoài sau một vài năm về Việt Nam.
Và đây chính là bài toán không thể giải quyết bằng tiền. Nó đòi hỏi sự chuẩn bị trước, sự linh hoạt khi trở về và đôi khi cả một hệ sinh thái hỗ trợ phù hợp để giữ chân những người thật sự muốn gắn bó.
Nhiều người trẻ đã bước ra thế giới – học tập, làm việc và thành danh tại những môi trường tinh hoa nhất – nhưng rồi lại chọn trở về.
Không phải trong tâm thế “gác lại giấc mơ”, mà là với niềm tin rằng Việt Nam hôm nay đủ tiềm lực để trở thành mảnh đất hiện thực hóa lý tưởng cá nhân. Họ trở về không chỉ vì lòng yêu nước, mà còn bởi đất nước đã thay đổi, và đang mở ra những cơ hội không kém gì thế giới.
Triệu Vũ Duy (26 tuổi, Giám đốc công nghệ NYB.AI), từng học ngành Khoa học Máy tính tại Đại học Duke (Mỹ), đã chọn trở về Việt Nam giữa làn sóng chuyển mình mạnh mẽ của đất nước trong lĩnh vực công nghệ.
Theo anh, dù còn nhiều thách thức, đây chính là “cơ hội vàng” để người trẻ góp phần định hình tương lai.
Nhiều năm học tập ở nước ngoài, Duy nhận thấy lợi thế của người trẻ Việt đó là nắm bắt công nghệ rất nhanh và dám nghĩ dám làm.
“Khác hẳn hoàn toàn với các nước như Mỹ và Nhật, họ thường chỉ an toàn mà làm thôi. Nhưng người trẻ Việt của mình lại khác, rất “chiến”, dám thay đổi và thích nghi”, Duy chia sẻ.
Nhờ các nền tảng làm việc từ xa, nhóm của Duy vẫn nhận các hợp đồng từ các nước trên thế giới, đảm bảo thu nhập không hề thua kém khi ở lại nước ngoài.
“Cùng với xu hướng khởi nghiệp và đầu tư công nghệ, các anh em làm trong ngành hiện nay vẫn có thể nhận các dự án quốc tế, làm việc từ xa với mức thù lao xứng đáng, trong khi vẫn đóng góp cho quê hương”, Duy chia sẻ.
Đồng nghiệp của Duy, Tô Hiền Minh (26 tuổi), từng học tại Ý, Thụy Điển và thực tập ở WHO (Thụy Sĩ), cũng đưa ra quyết định táo bạo: trở về Việt Nam sau khi nhận ra phần lớn nghiên cứu mình tham gia đều phục vụ các nền kinh tế phát triển.
Đầu năm 2024, Minh trở về và gia nhập NYB.AI, mang chuyên môn công nghệ sinh học để cùng nhóm nghiên cứu ứng dụng AI vào dược phẩm.
“Tôi nhận ra, mình có thể tạo ra giá trị thiết thực hơn từ chính quê hương”, Minh chia sẻ.
Theo TS Nguyễn Viết Hương, điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ dành cho người làm khoa học tại Việt Nam đang được cải thiện rõ rệt.
“Chế độ đãi ngộ ở Việt Nam dành cho các nhà khoa học đã tốt hơn rất nhiều so với trước đây. Ở một số cơ sở nghiên cứu và đào tạo trong nước, mức chi tiêu cho nghiên cứu khoa học thậm chí không thua kém ở nước ngoài”, TS Hương cho biết.
TS Hương nhận định: “Với cú hích từ Nghị quyết 57, Việt Nam đang bước vào giai đoạn đầu tư mạnh mẽ cho khoa học và công nghệ. Đây là cơ hội rất lớn để giữ chân và thu hút các nhà khoa học trẻ trở về”.
Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/bai-toan-du-kho-du-tam-nhan-tai-se-mang-tinh-hoa-5-chau-tro-ve-dat-nuoc-20250822180440055.htm
![[Ảnh] Tổng Bí thư Tô Lâm dự Lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/23/7a88e6b58502490aa153adf8f0eec2b2)
![[Ảnh] Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/23/8e94aa3d26424d1ab1528c3e4bbacc45)
Bình luận (0)