Chất văn học nâng tầm hài kịch

Đầu tháng 8, Sân khấu Mới có sự tham gia của nhiều danh hài sẽ ra mắt khán giả vở "Một mối tình".

Hài kịch dựa theo tiểu thuyết văn học của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư đã nâng chất lượng tiếng cười.

Trên thực tế, những vở kịch có sự tham gia của Hoài Linh, Việt Hương, Lê Giang, Minh Nhí, Cát Phượng, Hoàng Phi, Lâm Vỹ Dạ…đã dần không còn chạy theo thị hiếu mà chọn cách kể chuyện dung dị, nghiêm túc và đầy chất đời. Đó là nhờ nhà sản xuất đã quyết định chọn kịch bản văn học để đầu tư và lực lượng đạo diễn trẻ đã tìm cách kể chuyện nghiêm túc.

Không ồn ào tuyên ngôn, không lạm dụng kỹ xảo hay lối gây cười dễ dãi, nhiều đạo diễn sân khấu trẻ tại TP HCM đang lặng lẽ theo đuổi một hướng đi khác: dàn dựng vở diễn từ nền tảng văn học vững chắc. Họ tập trung khai thác chiều sâu tâm lý nhân vật, xây dựng không gian đời thường, dùng lời thoại gần gũi mà giàu ẩn dụ để tạo nên các vở kịch dung dị nhưng thấm thía.

Trong xu hướng đó, sự tham gia của những nghệ sĩ nổi tiếng như: Hoài Linh, Việt Hương, Minh Nhí, Hữu Nghĩa, Quốc Thảo, Thanh Thủy, Cát Phượng, Hoàng Phi, Quách Ngọc Tuyên… chính là điểm tựa đặc biệt. Các ngôi sao sẵn sàng tiết chế bản thân để phục vụ cho tinh thần chung của vở kịch: kể chuyện một cách tử tế.

Văn học là chất liệu quý

Tối 2-8, vở "Một mối tình" sẽ ra mắt trên Sân khấu Mới (Truyền thông Khang) là ví dụ tiêu biểu cho xu hướng dàn dựng giàu chất văn học của các đạo diễn trẻ. Minh Nhật và Công Huy là 2 đạo diễn trẻ chọn vở kịch văn học này làm vở tốt nghiệp đạo diễn Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP HCM.

NSƯT Hoài Linh và các diễn viên trong vở “Một mối tình”. (Ảnh do Sân khấu Mới cung cấp)

Cả hai đã chọn khai thác đề tài thân phận người chồng bị vợ bỏ đi vì chê anh nghèo khó, để rồi anh mong chờ cô quay về, đến khi cuộc đoàn tụ thay vì anh vui mừng hạnh phúc thì sau mười mấy năm chung thủy, sự thật càng phũ phàng hơn. Không bi lụy hóa câu chuyện, vở diễn phát triển như một dòng hồi tưởng nhẹ nhàng, nhấn mạnh vào chiều sâu nội tâm hơn là hành động bên ngoài.

Vai ông già Nam Bộ đúng chất của NSƯT Hoài Linh hứa hẹn sẽ là một bước chuyển đáng chú ý. Từng quen thuộc với sân khấu hài và lối diễn tự nhiên, ở vở này, NSƯT Hoài Linh là nhân vật được khán giả chờ đợi.

Không riêng vở "Một mối tình", trước đó vở "Lạc giữa biển người" (Hội Sân khấu TP HCM) từng gây ấn tượng mạnh tại Liên hoan Sân khấu TP HCM lần thứ nhất năm 2024 cũng thể hiện rõ dấu ấn văn học trong cách dàn dựng. Vai ông Tài và bà Năm - do NSƯT Hoài Linh và nghệ sĩ hài Việt Hương thể hiện - là hai phận người nhỏ bé cứ mãi tìm nhau, để rồi biết rằng sự lạc lõng giữa phố thị là từ chính tâm hồn của họ.

Vở không có cao trào gay gắt, không hô hào đạo lý, mà nhẹ nhàng dẫn khán giả đi qua ký ức và hiện tại, thông qua những đối thoại đời thường mà ám ảnh.

Đạo diễn Minh Nhật quá may mắn đã chọn cách "ẩn mình" để nhân vật tự hiện diện qua hành động và lời nói chân thật. Nghệ sĩ hài Việt Hương có những đoạn độc thoại gần như thủ thỉ nhưng chứa đựng bao nỗi giằng xé.

Huy chương vàng dành cho cả hai diễn viên tại liên hoan không chỉ ghi nhận diễn xuất, mà còn là thành quả của một cách làm sân khấu đậm chất văn học, chú trọng chi tiết, tiết chế biểu cảm và khơi gợi cho khán giả suy ngẫm.

NSND Trần Minh Ngọc nhận định: "Tôi rất mừng khi thấy lớp đạo diễn trẻ ngày nay không chạy theo hiệu ứng thị trường mà quay về với cốt lõi của sân khấu: kịch bản có chiều sâu và nhân vật có nội tâm. Các em hiểu rằng nếu không có văn học, không có nền tảng tư tưởng thì sân khấu chỉ còn là hình thức giải trí ngắn hạn mà thôi".

Sự đồng hành của các nghệ sĩ tên tuổi

Một yếu tố quan trọng giúp những vở diễn đậm chất văn học được lan tỏa là sự tham gia nghiêm túc của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng. Lần này họ quy tụ về Sân khấu Mới, đều là những gương mặt quen thuộc với phim ảnh và sân khấu hài nhưng trong các vở kịch gần đây, họ chấp nhận lùi một bước, bỏ lại lối diễn cường điệu để đi vào chiều sâu tâm lý nhân vật.

NSƯT Ca Lê Hồng chia sẻ: "Không dễ để một nghệ sĩ hài chuyển hướng sang kịch chính luận hay kịch tâm lý nhưng Hoài Linh và Việt Hương làm được điều đó. Tôi cho rằng công lớn nằm ở kịch bản văn học và sự tỉnh táo của đạo diễn. Khi văn học dẫn đường, nghệ sĩ sẽ được đặt vào hệ thống cảm xúc đúng đắn để thể hiện mà không bị lạc lối".

Cũng theo bà Ca Lê Hồng, văn học không làm sân khấu nặng nề hay khó hiểu, nếu được xử lý tinh tế. Những vở diễn như: "Một mối tình", "Lạc giữa biển người" hay "Cuộc đoàn tụ cảm xúc", "Sâu đêm", "Một cuộc chiến khác", "Viên đạn bọc đường"… là những minh chứng.

Khán giả vẫn có thể bật cười trước những tình huống hài rất duyên nhưng là nụ cười mang tính nhân ái, nhiều khi là giọt nước mắt nhẹ rơi. Vở chính luận vẫn cần những lớp diễn hài duyên, nên tiết chế và tuân thủ tình huống" - NSƯT Ca Lê Hồng nói thêm.

Một hướng đi cần được ươm dưỡng

Sự trở lại của chất văn học trong sân khấu đương đại TP HCM, thông qua cách làm của các đạo diễn trẻ là nền tảng cần thiết để xây dựng bản sắc lâu dài.

Trong bối cảnh sân khấu TP HCM đang thiếu hụt kịch bản mới có chất lượng, bám sát tính thời sự thì việc đầu tư dàn dựng các tác phẩm khai thác đời sống tâm lý, tình cảm gia đình, tình yêu và ký ức… theo tinh thần văn học là hướng đi cần được tiếp tục hỗ trợ và phát triển.

Ngay sau "Một mối tình", Sân khấu Mới sẽ tiếp tục với "Xóm trọ lắm trò", "Bóng ma nhà hát Lệ Hoa"... cho thấy định hướng phong phú về thể loại và tiếp cận khán giả ở nhiều tầng lớp.

Nếu thành công, sàn diễn này sẽ trở thành một mô hình đáng học hỏi khi tìm về với những gì mộc mạc - thẳm sâu - chân thật. 

"Không cần sân khấu lớn, không cần ánh sáng cầu kỳ, không cần kỹ thuật phức tạp, chỉ cần một câu chuyện tử tế và những nhân vật chân thực, sân khấu hôm nay tại TP HCM vẫn có thể lay động người xem. Điều ấy đang được chứng minh bởi những vở diễn giàu cảm xúc, từ bàn tay đạo diễn trẻ và sự đồng hành của những nghệ sĩ có tâm" - NSND Trần Minh Ngọc phân tích.

Nguồn: https://nld.com.vn/chat-van-hoc-nang-tam-hai-kich-196250729201030119.htm