Chiến lược “3 cộng 1” thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam

Công thức “3 cộng 1”

Phát biểu tại Diễn đàn “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các ngành công nghệ chiến lược”, bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới (World Bank) đề xuất một công thức “3 cộng 1”, bao gồm: nhân tài công nghệ, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và liên kết chuỗi cung ứng - tất cả được gắn kết bởi yếu tố +1: sự tập trung mạnh mẽ vào một vài cụm động lực đổi mới sáng tạo xuất sắc và có chọn lọc.

Cụ thể, theo đại diện World Bank, để cạnh tranh trên toàn cầu, Việt Nam sẽ không chỉ cần nhiều sinh viên tốt nghiệp hơn mà quan trọng là cần nhiều hơn nữa các kỹ thuật viên, nhà khoa học và kỹ sư đẳng cấp thế giới.

Điều đó có nghĩa là cần có những hệ thống đào tạo nhân tài lớn hơn và tốt hơn. Các cơ sở giáo dục đại học cần được đầu tư để nâng cao số lượng và chất lượng đào tạo bậc đại học và sau đại học, đồng thời trao quyền cho giảng viên và sinh viên thực hiện nghiên cứu và tích lũy kinh nghiệm thực tiễn.

Thu hút và giữ chân nhân tài cũng quan trọng như việc phát triển nhân tài. Gần 65% nhân tài công nghệ hàng đầu của Việt Nam trong các lĩnh vực công nghệ trọng yếu và mới nổi hiện đang làm việc ở nước ngoài. Việc tạo ra những điều kiện thuận lợi để thu hút nguồn nhân tài này trở về cống hiến sẽ giúp Việt Nam đi tắt đón đầu, thu hẹp những khoảng cách về tri thức và mạng lưới quan hệ mà nếu không sẽ mất hàng thập kỷ để xây dựng.

Chiến lược “ba cộng một” thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam - Ảnh 1. — Bà Mariam J. Sherman, Giám đốc Ngân hàng Thế giới

Với trụ cột thứ hai là xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, theo bà Mariam J. Sherman, Việt Nam đã đặt những nền móng quan trọng. Năm 2025, Việt Nam xếp hạng 44 trên 139 nền kinh tế trong Chỉ số Đổi mới Sáng tạo Toàn cầu - nằm trong nhóm các quốc gia có tốc độ tăng hạng nhanh nhất so với mức thu nhập, và TP Hồ Chí Minh đã là một trong những trung tâm đổi mới sáng tạo năng động nhất Đông Nam Á.

Tuy nhiên, các công việc có giá trị cao hơn, như thiết kế sản phẩm, chế tạo, và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Từ năm 2010 đến 2020, Việt Nam đã nộp chưa đến 100 bằng sáng chế tại năm cơ quan sở hữu trí tuệ quốc tế hàng đầu, và gần như không có bằng nào trong lĩnh vực bán dẫn. Đây chính là dư địa để tăng trưởng.

“Tăng cường đầu tư công và tư vào nghiên cứu và đổi mới sáng tạo là cực kỳ quan trọng, đặc biệt là vào hạ tầng Nghiên cứu và Phát triển (R&D)”, đại diện World Bank nhấn mạnh.

Cuối cùng, để khai phá toàn bộ tiềm năng của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam, cần phải củng cố mối quan hệ hợp tác "ba nhà" giữa cơ sở giáo dục đại học - viện nghiên cứu, doanh nghiệp và Chính phủ.

Chiến lược “ba cộng một” thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam - Ảnh 2. — Ông Ngô Tuấn Anh - Chủ tịch Mạng lưới ViSecurity

Ví dụ cho giải pháp về bài toán nhân lực, ông Ngô Tuấn Anh - Chủ tịch Mạng lưới ViSecurity cho biết, thao trường an ninh mạng mở của Việt Nam (Vietnam Open Cyber Range - VOCR) là một sáng kiến nhằm hiện thực hóa mục tiêu giải quyết bài toán nhân lực an ninh mạng chất lượng cao cho Việt Nam.

Mục tiêu cốt lõi của Thao trường An ninh mạng Mở Việt Nam là tạo ra một nền tảng đào tạo, huấn luyện thực chiến, chuyên nghiệp. Điều đặc biệt, Vietnam Open Cyber Range là một nền tảng “mở”, mở cả trong quá trình xây dựng phát triển với sự tham gia đông đảo các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp…, mở trong quá trình sử dụng nơi các cơ sở đào tạo, cá nhân có đam mê đều có thể dễ dàng tiếp cận, sử dụng.

Phải làm chủ công nghệ chiến lược

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân nhấn mạnh, thế giới đang chứng kiến sự thay đổi nhận thức kinh tế, chính trị và an ninh dưới tác động của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các công nghệ chiến lược đang tái định hình sức mạnh quốc gia và chuỗi giá trị toàn cầu.

Tại Việt Nam, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã nhận diện các điểm nghẽn và xác định Việt Nam phải làm chủ công nghệ chiến lược để tạo ra sự phát triển độc đáo, phát triển chất lượng cao của kinh tế xã hội, góp phần đảm bảo quốc phòng an ninh và tăng trưởng vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Triển khai nghị quyết 57, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với các bộ, ngành xây dựng và trình Thủ tướng chính phủ ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược. Từng bước hoàn thiện hành động phát triển tạo cơ sở cho các doanh nghiệp, tổ chức cá nhân tham gia nghiên cứu, phát triển và làm chủ công nghệ chiến lược.

Chiến lược “ba cộng một” thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam - Ảnh 3. — Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân

Để triển khai nhanh chóng và hiệu quả, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng các chương trình công nghệ chiến lược theo hướng: thứ nhất là chuẩn hóa từng công nghệ chiến lược, sản phẩm chiến lược thành các trụ cột công nghệ nền tảng, bao gồm công nghệ lõi, hạ tầng, nhân lực.

Thứ hai là chuyển mỗi trụ cột nền tảng thành các nhiệm vụ được chuẩn hóa, bao gồm bối cảnh và mục tiêu; phạm vi và phương pháp tiếp cận, tổ chức thực hiện; sản phẩm, thời gian và tiến độ; ngân sách và nguồn lực, tiêu chí đánh giá kết quả.

Thứ ba là từ nhiệm vụ sẽ hình thành các dự án đề tài để mời gọi doanh nghiệp, viện, trường, bộ, ngành, địa phương tham gia thực hiện.

Cuối cùng là dựa trên việc thực hiện các công nghệ chiến lược, các sản phẩm chiến lược, Bộ mong muốn từng bước hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Nguồn: https://vtv.vn/chien-luoc-3-cong-1-thuc-day-doi-moi-sang-tao-tai-viet-nam-100251002201727831.htm