“Đội Tám” Lê Xuân Tuyển

Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh nhà thờ cụ Đội Tám (Lê Xuân Tuyển) ở xã Hoằng Tiến. Ảnh: CHI ANH

Cột mốc đầu tiên đối với chàng trai Lê Xuân Tuyển đó là được theo học cụ Hồ Quang Chiếu quê ở thôn Thục Bành (nay thuộc xã Hoằng Yến, Hoằng Hóa) - một bậc túc nho, giàu nhiệt huyết. Thấy chàng trai thông minh và có chí khí, cụ Hồ Quang Chiếu đã gả con gái. Năm 21 tuổi, Lê Xuân Tuyển được tuyển vào đội lính thủy của triều đình Huế.

Trong những năm đầu thực dân Pháp xâm lược nước ta, từ 1858 đến 1889, ông nhiều lần đi áp tải, vận chuyển lương thực, tiền thuế và đóng thuyền đồng đưa vào kinh thành Huế. Các lần vận chuyển đều thông suốt, ông được triều đình tặng thưởng và thăng chức làm suất đội (năm 1863). Năm 1864, trong một lần đi tiêu phỉ ở Quảng Ninh, bắt sống tướng phỉ, ông được khen thưởng và phong chức Chánh đội trưởng, hàm bát phẩm. Mọi người gọi ông là Đội Tám từ đó.

Cuối năm 1883, vua Tự Đức qua đời, được sự ủng hộ của các văn thân sĩ phu có nhiệt huyết ở các tỉnh, Thượng thư Tôn Thất Thuyết đứng đầu phe chủ chiến trong triều nhà Nguyễn đã bí mật tích cực chuẩn bị cơ sở để quyết chiến với kẻ thù xâm lược. Đội Tám được Tôn Thất Thuyết giao nhiệm vụ chuyển thóc gạo từ các tỉnh Bắc Kỳ vào Quảng Trị và phân phát đi các tỉnh, trong đó có Thanh Hóa.

Ngày 5/7/1885, cuộc đánh úp Pháp ở kinh đô Huế không thành, Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rời kinh thành đến Tân Sở (Quảng Trị) xây dựng triều đình kháng chiến và ngày 13/7/1885 vua Hàm Nghi xuống chiếu Cần Vương kêu gọi các văn thân, sĩ phu đứng lên chống giặc. Lúc này, ông Lê Xuân Tuyển được giao đóng giữ Sơn Phòng ở Hương Khê (tỉnh Hà Tĩnh), có nhiệm vụ chiêu dụ thân hào 3 tỉnh: Thanh - Nghệ - Tĩnh ra đánh giặc Pháp. Trong đó phải kể đến các nhà khoa bảng đồng thời là chiến sĩ trung kiên, như: Nguyễn Xuân Ôn (Nghệ An), Tống Duy Tân, Phạm Bành (Thanh Hóa)...

Cuối 1886, ông được cử về Thanh Hóa chỉ huy phong trào Cần Vương ở địa phương. Ở quê nhà, ông đã liên lạc với phó bảng Nguyễn Đôn Tiết cùng nhiều thủ lĩnh Cần Vương ở các địa phương, tích cực tập hợp lực lượng nghĩa quân ở tổng Ngọc Chuế (xã Hoằng Tiến ngày nay), sắm sửa vũ khí, tập luyện vũ trang, tích trữ quân lương. Gia đình ông được tổ chức thành cơ sở quân lương ở miền biển Hoằng Hóa với sự đóng góp lớn tài sản của ông và nhiều gia đình giàu có quanh vùng.

Năm 1887, Lê Xuân Tuyển tham gia khởi nghĩa Ba Đình do Đinh Công Tráng chỉ huy: xây đồn, tổ chức huấn luyện cho nghĩa quân, chỉ huy chiến đấu luôn thắng trận nên ông được thăng Chánh đề đốc.

Gia phả họ Lê Xuân có ghi về cuộc đời Lê Xuân Tuyển: “Trải qua 10 lần ở chiến trường, 3 năm đạn lạc tên rơi”, nhưng với ý chí bình tây phục quốc và tài nghệ của một võ quan thủy binh, ông là tấm gương về sự quả cảm, anh dũng và kiên cường.

Trước sự lớn mạnh của nghĩa quân Ba Đình, quân Pháp điên cuồng đàn áp phong trào mạnh mẽ, gia đình ông bị giặc tàn phá, toàn bộ tài sản bị thiêu hủy, ông đã may mắn lánh nạn an toàn.

Cuối năm 1890, ông trở về quê nhà trong sự đùm bọc của bà con chòm xóm. Không phụ niềm tin yêu của mọi người, ông đã xây dựng lại kinh tế gia đình, nuôi thày dạy con cái học hành thành đạt, chăm lo công việc làng, xã như: bắc cầu đá tiêu úng, phục vụ sản xuất làm đường, xây văn chỉ thờ Khổng Tử, tạc bia tôn vinh người có học vấn...

“Ông có đức tính trung thực, kính ái, giữ gìn bản thân, rộng lượng đối với người khác, cư xử tốt đối với bạn bè, không coi của hơn người, đối với dân làng không bủn xỉn, việc tế lễ kịp thời, chí tình” (theo Gia phả họ Lê Xuân).

Từ tấm gương của ông mà hai người con trai đều học tập chăm chỉ, cùng đỗ tú tài năm 1900. Trong đó, ông Lê Xuân Lan là thủ khoa Trường Quốc học Huế, sau này là Chủ tịch Ủy ban cách mạng lâm thời tổng Ngọc Chuế, Chủ tịch Ủy ban kháng chiến Hành chính huyện Hoằng Hóa. Và cháu nội của ông là Tiến sĩ, luật sư Lê Xuân Thảo, người góp phần biến vùng đất cát hoang sơ Hải Tiến (Hoằng Hóa) trở thành khu du lịch hiện đại và quyến rũ du khách; đồng thời là người sáng lập, tài trợ nguồn kinh phí cho Quỹ khuyến học Lê Xuân Lan hỗ trợ học sinh nghèo vượt khó, ươm mầm tài năng...

Về nhà thờ “Đội Tám” Lê Xuân Tuyển - di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh đúng vào ngày mùng 1 âm lịch, trong làn hương thơm, bà Phạm Thị Tâm, cháu dâu của dòng họ vừa bày lễ, vừa thắp nén hương thơm, nói với chúng tôi: Đối với dân, với nước, cụ Lê Xuân Tuyển đều đã làm tròn nhiệm vụ thiêng liêng. Còn đối với gia đình, nhờ tấm gương của cụ mà cháu con sau này đều trọng chữ, trọng nghĩa, mà học hành và làm việc thành đạt.

CHI ANH

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/doi-tam-le-xuan-tuyen-253438.htm