Vì sao chiếc đèn ông sao là món đồ chơi "không lỗi mốt" dịp Trung thu?

Đèn ông sao - món đồ chơi quen thuộc trong dịp Tết Trung thu

Cứ mỗi dịp Trung thu, khắp phố phường lại rực rỡ sắc màu của những chiếc đèn ông sao treo trước hiên nhà hay được bày bán ở các cửa hàng. Được làm từ những nguyên liệu quen thuộc như tre, giấy kiếng, dưới bàn tay khéo léo của nghệ nhân, ngôi sao năm cánh rực rỡ đã trở thành hình ảnh gắn liền với Tết Trung thu của người Việt.

Đèn ông sao là món đồ chơi quen thuộc mỗi dịp Tết Trung thu (Ảnh: Trịnh Nguyễn).

Ông Nguyễn Trọng Thành - nghệ nhân hơn 30 năm gắn bó với nghề lồng đèn ở làng nghề làm lồng đèn Phú Bình (TPHCM) - cho rằng, đèn ông sao là loại đèn không quá cầu kỳ, nhưng lại gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ.

"Gia đình tôi từ miền Bắc vào miền Nam từ năm 1954. Bố mẹ tôi kể, Trung thu ở miền Bắc khi ấy gần như chỉ có đèn ông sao. Người dân tận dụng những gì sẵn có như tre, giấy bóng, dây thép... để tạo ra chiếc đèn hình ngôi sao năm cánh rực rỡ.

Đến nay, đèn ông sao cũng có nhiều sáng tạo để phù hợp thị hiếu, nhưng sự thay đổi chủ yếu nằm ở khâu trang trí, còn kiểu dáng truyền thống thì vẫn được giữ nguyên", ông nói.

Ông Thành cho biết, để làm ra một chiếc đèn ông sao hoàn chỉnh, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn. Tre được vót nhỏ, uốn thành khung gồm 10 thanh dài và 5 thanh ngắn để làm thanh chống.

Ông Nguyễn Trọng Thành - nghệ nhân vẽ lồng đèn tại làng làm đèn lồng Phú Bình (Ảnh: Hoàng Thư).

Khung lồng đèn được cố định bằng dây thép mảnh, phủ giấy bóng đã cắt sẵn, rồi dán keo. Cuối cùng là khâu trang trí hoa văn, chữ viết hay họa tiết sinh động. Trung bình, nghệ nhân mất khoảng 3 giờ mới hoàn thành một sản phẩm.

"Dù có những năm nghề này gặp khó khăn vì các loại đèn ngoại nhập, song chưa năm nào chúng tôi thôi làm đèn ông sao cả", ông Thành nói.

Theo ghi nhận của phóng viên tại phố lồng đèn Lương Nhữ Học (TPHCM), giá bán đèn ông sao dao động từ 20.000 đến 55.000 đồng tùy kích thước. Những mẫu lồng đèn to, trang trí cầu kỳ có giá cao hơn.

Chị Yến (SN 1977) - tiểu thương tại đây - cho biết, giữa muôn vàn mẫu lồng đèn nhựa, điện tử, đèn ông sao bằng giấy vẫn là mặt hàng không thể thiếu trong dịp Trung thu hằng năm.

Phố lồng đèn Lương Nhữ Học đã rộn ràng với nhiều người dân, đặc biệt là giới trẻ đến check-in (Ảnh: Khoa Nguyễn).

Theo chị, khách mua đèn ông sao hiện nay khá đa dạng. Người trẻ thường chọn những chiếc đèn có họa tiết sặc sỡ để chụp ảnh, còn người lớn lại chuộng mẫu đơn giản, giữ được nét truyền thống.

"Ngày nay, hầu hết đèn ông sao đều lắp đèn nhấp nháy cho tiện lợi, nhưng nếu muốn, người mua vẫn có thể thắp nến bên trong như cách xưa", chị nói.

Có thể thấy, đèn ông sao vẫn giữ sức sống bền bỉ của một sản phẩm thủ công trước làn sóng công nghiệp hóa đồ chơi trẻ em. Không ít phụ huynh ngày nay, dù có thể mua cho con những chiếc đèn hiện đại, vẫn cố tìm mua chiếc đèn ông sao để con được trải nghiệm Trung thu truyền thống.

Món đồ chơi nhỏ mang giá trị lớn trong đời sống văn hóa

Trong ký ức của nhiều thế hệ, đặc biệt vào những năm tháng chưa có nhiều đồ chơi công nghiệp, chiếc đèn tre bọc giấy bóng rực rỡ là món quà được trẻ em chờ đợi suốt cả năm. Các em nô nức rước đèn đi khắp xóm trong tiếng trống, tiếng hát hòa quyện cùng ánh sao lung linh.

Ngày nay, nhiều trường học, đoàn thể vẫn duy trì phong trào rước đèn ông sao, coi đây là một cách giáo dục văn hóa dân gian cho học sinh. Một số tour trải nghiệm ở Hội An, Hà Nội, TPHCM cũng tổ chức hoạt động làm đèn ông sao, thu hút cả du khách quốc tế.

Tiểu thương cho biết đèn ông sao luôn giữ được sức hút mỗi dịp Tết Trung thu (Ảnh: Hoàng Thư).

Ông Nguyễn Hiếu Tín - Phụ trách Bộ môn Du lịch, Trường Đại học Tôn Đức Thắng - nhận định: "Những bận tâm của con người, dù mang tính siêu hình, cũng là một dạng sáng tạo văn hóa. Trước khi con người đặt chân lên mặt trăng, người Việt đã gắn bó với hình ảnh mặt trăng, chị Hằng, chú Cuội. Từ đó, mặt trăng trở thành biểu tượng văn hóa quen thuộc".

Ông Tín cho rằng trong đời sống tinh thần của người Việt, hình tượng ngôi sao vừa gợi ánh sáng, vừa gắn với ngôi sao năm cánh trên lá cờ thiêng liêng của Tổ quốc. Hình ảnh này còn tượng trưng cho niềm tin, sự đoàn viên, khát vọng về một tương lai tươi sáng, may mắn và thành công.

"Ở tầng nghĩa rộng hơn, đèn ông sao là minh chứng sống động cho sức bền của văn hóa dân gian. Từ tre, giấy kiếng và đôi bàn tay khéo léo, người Việt đã tạo nên một sản phẩm giản dị mà giàu giá trị thẩm mỹ, nhân văn.

Nó không chỉ là món đồ chơi của trẻ nhỏ mà còn là ký ức tập thể, gợi nhớ tuổi thơ, tình làng nghĩa xóm và ánh sáng đoàn viên dưới trăng rằm Trung thu", ông Tín nói.

Theo ông Tín, từ góc nhìn văn hóa, chiếc đèn ông sao phản ánh rõ tinh thần cộng đồng và niềm vui sum vầy. Dù thị trường tràn ngập đồ chơi mới, đèn ông sao vẫn được sáng tạo để phù hợp với thị hiếu.

Nhiều nghệ nhân còn sáng tạo thêm mẫu mã, kết hợp hoa văn truyền thống với gam màu trẻ trung để phù hợp nhu cầu của người dân ngày nay.

Ngày nay, đèn ông sao được sáng tạo đa dạng, phong phú (Ảnh: Hoàng Thư).

Dù trẻ em hiện nay ưa chuộng các sản phẩm công nghệ hay nhân vật hoạt hình, đèn ông sao vẫn hiện diện như một mặc định không thể thiếu trong mùa trăng rằm - biểu tượng tinh thần song hành cùng nhịp sống hiện đại.

Ông Tín nhấn mạnh: "Giá trị đặc biệt của đèn ông sao nằm ở tính biểu tượng văn hóa. Khi người lớn trao cho trẻ một chiếc đèn ông sao, đó không chỉ là tặng một món đồ chơi mà còn là trao lại ký ức, truyền thống và tình cảm".

Hoàng Thư

Dantri.com.vn

Nguồn:https://dantri.com.vn/doi-song/vi-sao-chiec-den-ong-sao-la-mon-do-choi-khong-loi-mot-dip-trung-thu-20250917144606419.htm