Dòng văn học, nghệ thuật về chiến tranh cách mạng vẫn chảy mãi

Dòng chảy lịch sử không ngừng

Văn học, nghệ thuật cách mạng từng phát triển rực rỡ trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc và tiếp tục kế thừa, phát huy trong giai đoạn sau 1975. Dòng tác phẩm này không chỉ phản ánh chân thực chiến công lẫy lừng mà còn lan tỏa tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc. Dù không còn chiếm vị trí trung tâm như giai đoạn 1945-1975, nhưng những đề tài này vẫn giữ vai trò định hướng và lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn nghệ nước nhà.

Quân đội Nhân dân Việt Nam tham gia gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc - một đề tài vẫn chưa được khai thác trong văn học, nghệ thuật hiện nay

Nhà văn Chu Lai khẳng định: “Đề tài chiến tranh là “siêu đề tài” và nhân vật người lính là “siêu nhân vật”. Nó không chỉ bó hẹp trong chiến trường mà còn tác động đến nhiều lĩnh vực của đời sống”. Những tác phẩm như Dấu chân người lính (Nguyễn Minh Châu), Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh) hay ca khúc Bài ca không quên (Phạm Minh Tuấn)... đã trở thành dấu ấn sâu sắc trong tâm thức nhiều thế hệ.

Nhìn từ góc độ đổi mới sáng tạo, nhà văn Nguyễn Minh Ngọc nhấn mạnh: “Những tác phẩm về chiến tranh cách mạng không chỉ phản ánh sự hy sinh của người lính mà còn làm nổi bật tinh thần nhân văn, lòng yêu nước và sự kiên cường của dân tộc”. Thực tế, từ sau năm 1986, cách nhìn về chiến tranh trong văn học, nghệ thuật đã có nhiều đổi mới. Các tác phẩm không chỉ tái hiện chiến công mà còn khai thác hậu quả chiến tranh, nỗi đau hậu chiến, những hy sinh thầm lặng; vẫn giữ vững giá trị cốt lõi: khắc họa hình tượng “Bộ đội Cụ Hồ” trong mọi giai đoạn lịch sử, từ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc đến thời bình xây dựng đất nước.

Nhà văn Nguyễn Việt Chiến cũng cho rằng: “Sáng tác về lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng không đơn thuần là ghi lại sự kiện, mà phải khắc họa tâm tư, tình cảm của những con người trong cuộc. Văn học, nghệ thuật không chỉ tôn vinh quá khứ mà còn phải truyền cảm hứng cho tương lai”.

Thách thức và hướng đi trong thời kỳ mới

Bên cạnh những thành tựu, văn học, nghệ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng đang đối mặt với nhiều thách thức. Số lượng tác phẩm nhiều nhưng ít tác phẩm có chất lượng xuất sắc, xứng tầm. Đề tài đương đại về “Bộ đội Cụ Hồ”, về người chiến sĩ hôm nay trong nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo, chống thiên tai, dịch bệnh, gìn giữ hòa bình… còn thiếu vắng. Toàn cầu hóa cũng kéo theo sự du nhập văn hóa lai căng, một số nghệ sĩ chạy theo thị hiếu thấp, xuyên tạc lịch sử, “giải thiêng” nhân vật lịch sử...

Nhà văn Nguyễn Minh Ngọc nhấn mạnh: “Cần tạo điều kiện để văn nghệ sĩ, kể cả ngoài quân đội, có cơ hội thâm nhập thực tế, cùng ăn, ở, sinh hoạt với bộ đội để hiểu sâu sắc hơn về cuộc sống của người lính thời bình”. Trong khi đó, Tiến sĩ Ngô Phương Lan cho rằng: “Phải đẩy mạnh quảng bá, truyền thông để các tác phẩm về chiến tranh cách mạng tiếp cận rộng rãi hơn với công chúng trẻ, nhất là trên nền tảng số”. Một trong những vấn đề lớn hiện nay là sự thiếu hụt đội ngũ kế cận. Đội ngũ sáng tác từng trải qua chiến tranh nay đã lớn tuổi, trong khi lớp trẻ ít gắn bó với đề tài này. Nhà văn Chu Lai trăn trở: “Chiến tranh và người lính là đề tài lớn nhưng chưa có tác phẩm nào chạm đến đỉnh cao. Thế hệ này chưa làm được, thế hệ sau sẽ làm”.

Nhằm khắc phục những hạn chế, nhiều văn nghệ sĩ đã đề xuất các giải pháp trọng tâm để thúc đẩy sự phát triển của văn học, nghệ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng. Nhà văn Trần Văn Tuấn nhấn mạnh: “Cần nâng cao nhận thức về vai trò của đề tài này trong công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước”. Đồng thời, cần đổi mới phương thức sáng tác, tận dụng công nghệ hiện đại để phổ biến tác phẩm đến công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Tiến sĩ Đoàn Minh Tâm, tạp chí Văn nghệ quân đội, đề xuất: “Phải gạt bỏ quan niệm phiến diện về chiến tranh, thay vì đặt nặng tuyên truyền, cần hướng đến góc nhìn chân thực, sâu sắc, nhân văn hơn”. Để làm được điều đó, nhiều ý kiến cho rằng, văn nghệ sĩ cần chủ động tìm tư liệu, đi thực tế chiến trường xưa, nghiên cứu nhân chứng lịch sử hai phía để có góc nhìn khách quan hơn. Ngoài ra, việc bồi dưỡng thế hệ sáng tác trẻ cũng là yếu tố then chốt. Nhà văn Nguyễn Bình Phương, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, nhấn mạnh: “Chiến tranh cách mạng là đề tài không bao giờ cũ, nhưng cách khai thác nó phải luôn đổi mới để phù hợp với thời đại”.

MAI AN

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/dong-van-hoc-nghe-thuat-ve-chien-tranh-cach-mang-van-chay-mai-post787844.html