Giảm rủi ro khi sử dụng xe điện

Nhẹ hơn, rẻ hơn, bền hơn

Thị trường pin EV khá phong phú với nhiều lựa chọn, bao gồm Lead-Acid (ắc quy chì-axit), Lithium-Ion, LFP (Lithium Ferrous Phosphate) và NiMH (Nickel-Metal Hydride). Hiện tại pin Lithium-ion (Li-ion) là loại pin EV được sử dụng phổ biến nhất, chất liệu thường sử dụng là từ lithium-iron-phosphate (LFP) hoặc cathode niken mangan coban (NMC)…

Điểm sạc xe điện tại Công viên 23-9, đường Lê Lai, phường Bến Thành, TPHCM. Ảnh: TẤN BA

Trong đó, LFP được đánh giá an toàn hơn, chi phí thấp hơn và ít phụ thuộc vào kim loại hiếm, đồng thời cung cấp phạm vi di chuyển khoảng 300-500km và có thể sạc nhanh trong 30-60 phút. Pin LFP được khuyến nghị có độ an toàn cao, giảm thiểu nguy cơ cháy nổ so với Lithium-Ion thông thường, đặc biệt phù hợp với điều kiện thời tiết nóng ẩm tại Việt Nam. Ngược lại, pin NMC phù hợp cho phạm vi xa hơn khoảng trên 500km, nhưng rủi ro cháy nổ cao hơn nếu không được bảo dưỡng tốt.

Với các dòng xe máy điện, pin Lithium-Ion 48V-72V là lựa chọn phổ biến, dung lượng pin khoảng 20-50Ah cho quãng đường di chuyển từ 50-100km. Bên cạnh đó, công nghệ pin thể rắn (solid-state battery) đang nổi lên như xu hướng dẫn đầu khi sử dụng chất điện phân rắn thay vì lỏng, giúp tăng mật độ năng lượng lên đến 400Wh/kg, từ đó kéo dài quãng đường lên 800-1.000km. Loại pin này có trọng lượng nhẹ hơn, độ bền có thể lên đến hơn 10.000 chu kỳ sạc và khả năng bảo vệ an toàn.

Ngoài ra, nhiều công nghệ pin EV mới cũng đang được nghiên cứu, như pin Na-ion (Sodium ion - Natri ion) được sản xuất bởi CATL, nhà sản xuất pin điện tại Trung Quốc, có giá thành rẻ hơn 30% so với Li-ion; pin Li-S (Lithium Sulphur) có mật độ năng lượng tốt, gấp 2-3 lần bình thường nhưng độ bền chưa cao, pin Graphene-based có khả năng sạc đầy chỉ trong 5 phút và có được thời gian di chuyển lên đến 800km. Hãng xe Tesla đã thử nghiệm và triển khai dòng pin EV giá rẻ thân thiện môi trường làm từ aluminum-ion hay dòng pin LMR (Lithium Manganese-Rich) được hãng xe GM dự kiến đưa vào sử dụng vào năm 2028 giúp giảm chi phí tới 20%…

Lợi hơn xe xăng dầu, nhưng…

Năm 2025, thị trường EV toàn cầu ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ với sự thống trị của các tập đoàn Trung Quốc. Nhà sản xuất pin lớn nhất thế giới CATL hiện dẫn đầu với 37,9% thị phần. Hãng xe BYD tiếp tục gây chú ý với dòng pin LFP Blade không chứa cobalt và niken, cho phép quãng đường tối đa 690km.

Xe điện xếp hàng dài chờ sạc pin tại TPHCM

Tại Việt Nam, thị trường xe điện đang tăng trưởng mạnh mẽ nhờ các chính sách ưu đãi của VinFast. VinFast đã bàn giao hơn 11.000 xe mỗi tháng, giữ vị trí dẫn đầu thị trường EV trong nước. VinFast đang sử dụng 3 loại công nghệ pin EV, gồm: pin Lithium-ion (Li-ion) cho các dòng xe VF e34, VF8 và VF9, pin LFP cho các dòng xe VF5 Plus, VF6 và VF7. Ngoài ra, ắc quy chì axit (Lead-Acid) được dùng cho các mẫu xe máy điện như Feliz và Klara A2.

Xe điện nổi bật ở hiệu quả năng lượng khi chuyển hóa 87%-91% điện thành động năng, trong khi xe xăng chỉ đạt 20%-30%, điều này giúp giảm chi phí vận hành đáng kể. Cũng có thể so sánh hiện nay, sạc pin EV cho 100km chỉ tốn khoảng 20.000 - 30.000 đồng, thấp hơn 40% so với việc sử dụng nhiên liệu truyền thống. EV cũng hạn chế việc phát thải trực tiếp ra môi trường, góp phần giảm ô nhiễm môi trường so với xe xăng dầu…

Tuy nhiên, nhược điểm của EV vẫn đáng lưu ý, như giá mua xe ban đầu cao do pin EV chiếm tới 30% giá trị xe. Thời gian sạc kéo dài từ 30 phút đến 8 giờ khiến EV kém linh hoạt hơn xe chạy bằng nhiên liệu truyền thống trên các chuyến đi dài. Khí hậu thời tiết nóng ẩm còn làm ảnh hưởng đến độ bền của pin EV và việc nhập khẩu pin từ nước ngoài tiềm ẩn rủi ro phụ thuộc chuỗi cung ứng… Về môi trường, sản xuất pin EV thải CO2 cao hơn xe xăng ban đầu, do khai thác lithium, cobalt và nickel. Ngoài ra, tái chế pin vẫn là thách thức, với tỷ lệ tái sử dụng chỉ 50%-80% năm 2025, dẫn đến rác thải điện tử. Ở Việt Nam, việc nhập khẩu pin từ Trung Quốc làm tăng phụ thuộc chuỗi cung ứng và khí hậu nóng có thể làm pin suy giảm nhanh hơn 20% so với khu vực ôn đới…

Chọn pin đúng cách, tránh rủi ro cháy nổ

Đối với ô tô điện, người dùng nên ưu tiên loại pin LFP cho nhu cầu di chuyển đô thị, nhờ tính an toàn cao (không cháy nổ dưới nhiệt độ cao hoặc va chạm) và độ bền tốt. Với xe máy điện, pin Lithium-Ion 48V-72V là lựa chọn phổ biến, với dung lượng 20-50Ah, mang lại quãng đường 50-100km. Như pin 48V-30Ah có thể đạt 70-95km, trong khi pin 72V-50Ah lên đến 120-160km. Pin LFP được khuyến nghị an toàn cao hơn, giảm nguy cơ cháy nổ so với Lithium-Ion thông thường. Cần tránh pin acid chì tuy rẻ nhưng trọng lượng nặng (20-30kg) và quãng đường ngắn (25-40km), chỉ phù hợp với nhu cầu di chuyển ngắn.

Tại Việt Nam, với thời tiết nóng ẩm, pin LFP nổi bật nhờ không chứa cobalt, không cháy nổ dưới tác động mạnh. Pin Lithium-Ion có mật độ năng lượng cao nhưng dễ cháy nếu sạc sai (như dùng bộ sạc không tương thích). Để chọn pin đúng, người tiêu dùng nên kiểm tra chứng nhận quốc tế (UL/CE) để đảm bảo chất lượng và an toàn.

PGS-TS ĐỖ VĂN DŨNG

(Phó Chủ tịch Hội Ô tô - Máy động lực TPHCM, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM)

TẤN BA

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/giam-rui-ro-khi-su-dung-xe-dien-post807174.html