Giáo dục công dân toàn cầu đi vào chiều sâu, thực chất

Kinh nghiệm thực tiễn

Được thành lập năm 2004, đến năm 2013, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Nguyễn Huệ (Bác Ái Đông, Khánh Hòa) chuyển đổi sang mô hình bán trú năm 2013. Trường đóng trên địa bàn xã Bác Ái Đông (Khánh Hòa). Ông Lê Trạc Minh - Hiệu trưởng cho hay, nhà trường thuộc vùng sâu, xa, đồng bào dân tộc thiểu số với 97% đồng bào Raglai, 3% dân tộc khác như: Chăm, Kinh, Hoa, Mường.

Với đặc thù nêu trên, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Nguyễn Huệ chú trọng triển khai giáo dục công dân toàn cầu theo tiếp cận toàn trường, với khía cạnh đa văn hóa. Đây là hướng đi mới của trường nhằm tạo cơ hội tốt nhất cho học sinh học tập và phát triển toàn diện. Theo ông Lê Trạc Minh, việc triển khai giáo dục công dân toàn cầu theo hướng tiếp cận toàn trường đòi hỏi sự chú trọng và nỗ lực từ các cấp quản lý giáo dục, nhà trường, giáo viên và phụ huynh.

“Kinh nghiệm của Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Nguyễn Huệ là tập trung vào 4 vấn đề cốt lõi: Đào tạo và nâng cao năng lực cho giáo viên; tạo môi trường học tập thú vị và tích cực; hợp tác với cộng đồng địa phương; tích hợp giáo dục công dân toàn cầu vào môn học”, ông Lê Trạc Minh chia sẻ.

Ông Lê Nguyễn Trung Nguyên - Tổng Giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School nhấn mạnh, giáo dục công dân toàn cầu là tư tưởng xuyên suốt toàn trường, không phải hoạt động đơn lẻ. Tại đây, học sinh học qua trải nghiệm thực tiễn: Từ chiến dịch xã hội, dự án cộng đồng, đến tham gia diễn đàn, hội đồng học sinh. Phụ huynh là mắt xích lan tỏa giáo dục công dân toàn cầu ra ngoài lớp học. Khi đó, giá trị toàn cầu được thực hành cả ở nhà và ở trường.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự chuyển mình nhanh chóng của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng, GS.TS Lê Anh Vinh - Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam nhấn mạnh, giáo dục không đơn thuần là truyền thụ kiến thức, mà còn là hành trình hình thành tư duy độc lập, năng lực hành động có trách nhiệm, và khả năng đóng góp tích cực cho một thế giới hòa bình, bao trùm và bền vững.

Theo khuyến nghị toàn cầu năm 2023 của UNESCO về giáo dục vì hòa bình, quyền con người và phát triển bền vững đã thiết lập một khuôn khổ định hướng mạnh mẽ, thúc đẩy các quốc gia xây dựng một giáo dục chuyển đổi, nhân văn, toàn diện - nơi người học được đặt làm trung tâm, và xã hội công bằng, bình đẳng và bao trùm trở thành mục tiêu cốt lõi.

Học sinh tham gia Cuộc thi “HNUE - Sáng tạo Robot 2025” do Trường ĐH Sư phạm Hà Nội tổ chức. Ảnh: TG

Đội ngũ nhà giáo là yếu tố then chốt

GS.TS Lê Anh Vinh nhìn nhận, trong kỷ nguyên số, công dân thế hệ mới không chỉ cần hiểu biết các vấn đề toàn cầu, mà còn phải có năng lực số hóa mạnh mẽ để sống, học tập và làm việc trong xã hội ngày càng kết nối. Chương trình GDPT 2018 theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất cho người học là chiến lược đúng đắn của Việt Nam để hình thành những công dân thế hệ mới, sẵn sàng cho sự chuyển mình của đất nước.

Việt Nam cần tích cực thúc đẩy giáo dục công dân toàn cầu, phát triển các năng lực cốt lõi tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, giao tiếp liên văn hóa; kỹ năng số, hợp tác trực tuyến, làm chủ công nghệ số; học tập suốt đời; ý thức toàn cầu và tinh thần trách nhiệm đối với cộng đồng trong nước và quốc tế. Đây là những kỹ năng thiết yếu giúp thế hệ trẻ Việt Nam vượt ra ngoài ranh giới quốc gia, trở thành công dân số toàn cầu trong thời đại hội nhập và giai đoạn vươn mình của đất nước.

Tiếp cận toàn trường, với năm trụ cột gồm: Lãnh đạo nhà trường, chương trình học, sáng kiến học sinh, sự tham gia cộng đồng và phát triển chuyên môn giáo viên đã được ngành Giáo dục quan tâm trên các khía cạnh như: Lồng ghép giáo dục công dân toàn cầu vào chương trình hiện hành và hoạt động trải nghiệm; tổ chức các sáng kiến học sinh tự đề xuất, tự thực hiện và tự đánh giá; xây dựng mạng lưới cộng đồng giáo dục cùng đồng hành với nhà trường; đào tạo giáo viên qua mô hình giáo viên cốt cán; địa phương hóa nội dung giáo dục công dân toàn cầu trong các vấn đề từ giữ gìn văn hóa bản địa đến ứng phó với biến đổi khí hậu.

“Đặc biệt, chúng tôi chú trọng đưa giáo dục công dân toàn cầu vào quá trình chuyển đổi số, với các sáng kiến như: Xây dựng khung năng lực số quốc gia cho học sinh phổ thông và hợp tác với các tổ chức Liên Hợp Quốc để xây dựng các học liệu mở, tài liệu bản địa hóa và nền tảng học trực tuyến”, GS.TS Lê Anh Vinh cho hay.

Theo ông Phạm Tuấn Anh - Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD&ĐT), xây dựng và nâng cao năng lực của đội ngũ là yếu tố then chốt đưa giáo dục công dân toàn cầu đi vào chiều sâu và thực chất trong toàn bộ hoạt động của nhà trường. Theo đó, Cục đã xây dựng và ban hành các chuẩn nghề nghiệp giáo viên và hiệu trưởng có lồng ghép các nội dung liên quan đến công dân toàn cầu.

“Chẳng hạn như, giáo viên cần có tư duy phản biện, khả năng ứng dụng công nghệ, kỹ năng hợp tác và dạy học gắn với các vấn đề toàn cầu như môi trường, bình đẳng, phát triển bền vững. Hiệu trưởng đóng vai trò dẫn dắt nhà trường xây dựng môi trường giáo dục toàn diện, tích hợp giáo dục công dân toàn cầu vào chương trình giáo dục, nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho đội ngũ; Xây dựng văn hóa nhà trường hướng tới công bằng, dân chủ, bền vững và hội nhập”, ông Phạm Tuấn Anh viện dẫn.

Trong quá trình xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia giai đoạn 2025 - 2030, Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục có vai trò quan trọng trong đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Qua đó, nhằm thực hiện hóa các chính sách giáo dục công dân toàn cầu thông qua phát triển đội ngũ.

Để giáo dục công dân toàn cầu thực sự trở thành một phần trong văn hóa nhà trường, ông Phạm Tuấn Anh cho rằng, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục phải là trung tâm của đổi mới. Việc đầu tư vào năng lực, thái độ và cam kết nghề nghiệp của đội ngũ chính là đầu tư cho chất lượng giáo dục bền vững trong tương lai.

Từ kinh nghiệm thực tiễn, ông Lê Nguyễn Trung Nguyên kiến nghị, cần thiết lập mạng lưới các trường thực hành giáo dục công dân toàn cầu nhằm chia sẻ chương trình, tài liệu, phương pháp và kinh nghiệm triển khai. Ngoài ra, tiếp tục thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm đảm bảo cập nhật chuyên môn, tiếp cận đa chiều và hội nhập toàn cầu. Cùng đó, xây dựng bộ chỉ số đánh giá giáo dục công dân toàn cầu cấp trường để đánh giá toàn diện: Học sinh - chương trình - môi trường - đội ngũ - kết nối cộng đồng.

Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/giao-duc-cong-dan-toan-cau-di-vao-chieu-sau-thuc-chat-post742804.html