Gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa đồng bào Cơ tu

Đồng bào Cơ tu xã Hòa Bắc múa tung tung da dá theo nhịp cồng chiêng tại Liên hoan văn hóa thể thao và phục dựng lễ hội truyền thống Cơ tu năm 2025. Ảnh: ĐOÀN HẠO LƯƠNG

Phục dựng các nghi lễ truyền thống

Một trong những điều thú vị và độc đáo của Liên hoan văn hóa thể thao và phục dựng lễ hội truyền thống Cơ tu năm nay được tổ chức vào cuối tháng 4-2025 ở xã Hòa Bắc là việc phục dựng lễ ăn thề kết nghĩa và lễ mừng lúa mới. Với ý nghĩa tạ ơn thần linh đã mang đến một mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa, cầu cho năm mới được mạnh khỏe và ấm no, lễ mừng lúa mới là dịp để người dân trong làng tề tựu, cúng tế và cùng chia sẻ niềm vui được mùa. Trong khi đó, nghi thức kết nghĩa lại mang giá trị nhân văn độc đáo, giúp đồng bào củng cố hơn mối quan hệ đoàn kết. Việc phục dựng hai nghi lễ đặc trưng này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ tu nơi đây mà còn tạo điều kiện cho thế hệ trẻ tìm hiểu, nghiên cứu để làm giàu thêm giá trị truyền thống của dân tộc mình.

Ông Hà Vỹ, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, cộng đồng người Cơ tu ở Hòa Vang tuy không đông nhưng các hoạt động văn hóa thể thao của đồng bào qua các năm đã để lại nhiều ấn tượng đặc trưng trong đời sống văn hóa đa dạng của địa phương. Liên hoan lần này là một trong những nỗ lực nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị của đồng bào với bề dày lịch sử, phong tục, lễ hội, trang phục và nhạc cụ rất phong phú. “Đây là dịp để đồng bào Cơ tu cùng nhau hội tụ, giao lưu biểu diễn nghệ thuật, trình diễn nghề truyền thống và tham gia phong trào trò chơi dân gian và thể thao, qua đó góp phần thắt chặt tình đoàn kết, lan tỏa tinh thần tự hào dân tộc của mình và tình yêu quê hương, bản sắc”, ông Vỹ bày tỏ.

Đặc biệt, trong liên hoan lễ hội truyền thống năm nay, những điệu múa tung tung da dá được bà con hưởng ứng rộn ràng khi hòa nhịp theo tiếng cồng chiêng giữa bản làng. Những đôi chân của người phụ nữ đứng thẳng khoan thai, đôi tay vươn lên không quá đầu, bàn tay đưa theo hướng sau lưng như chống đỡ cả bầu trời giống như đôi sừng trâu - biểu tượng “đầu trâu móng nước”, như một cách để kết nối giữa thế giới thực với đấng thần linh. Do đó, điệu múa da dá còn được gọi là “vũ điệu dâng trời” và thường được biểu diễn trong các lễ hội lớn của người Cơ tu như: lễ hội đâm trâu, lễ hội mừng lúa mới, lễ hội dựng làng, dựng nhà Gươl…

Chia sẻ về ý nghĩa của chương trình liên hoan năm nay, ông Nguyễn Thúc Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang nhấn mạnh, đây là chương trình tôn vinh tinh thần đoàn kết các dân tộc, đồng thời tôn vinh bản sắc văn hóa người Cơ tu vì một nền văn hóa Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc mà trong đó đồng bào Cơ tu đóng vai trò chủ thể trong hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Cơ tu. Trong suốt 15 năm qua, được sự quan tâm của thành phố, huyện Hòa Vang đã chú trọng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống cũng như xây dựng đời sống văn hóa các thôn trên địa bàn huyện.

“Cộng đồng người Cơ tu đã cùng chính quyền không ngừng nỗ lực trong việc xây dựng và phát triển văn hóa thông qua các hoạt động lễ hội liên hoan văn hóa thể thao và mở rộng giao lưu học hỏi, làm giàu vốn văn hóa của mình. Thông qua các hoạt động này, bản sắc của đồng bào Cơ tu được bảo tồn và phát triển góp phần đa dạng văn hóa các dân tộc trên địa bàn huyện Hòa vang và thành phố Đà Nẵng”, ông Dũng nhấn mạnh.

Người Cơ tu trình diễn dệt thổ cẩm trong một hoạt động tại Bảo tàng Đà Nẵng. Ảnh: XUÂN DŨNG

Mở rộng không gian sinh hoạt, làm giàu văn hóa dân tộc

Thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng với UBND huyện Hòa Vang vận động bà con Cơ tu 3 thôn Tà Lang, Giàn Bí (xã Hòa Bắc) và Phú Túc (xã Hòa Phú) tham gia tích cực nhiều hoạt động trong công tác bảo tồn văn hóa dân tộc Cơ tu, điển hình là hỗ trợ trang bị nhạc cụ truyền thống và tập huấn kiến thức về công tác bảo tồn, kỹ năng thực hành âm nhạc truyền thống. Bên cạnh đó, huyện đầu tư tủ sách cộng đồng, bảo quản nhạc cụ truyền thống, hỗ trợ dụng cụ tập luyện thể dục thể thao truyền thống và hiện đại ở các cơ sở; đồng thời xây dựng dữ liệu văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào Cơ tu, đặc biệt là hoàn thành dữ liệu và xuất bản tài liệu văn hóa truyền thống dân tộc Cơ tu thành phố Đà Nẵng.

Ông Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc cho biết, trước đây phần lớn người dân nơi đây không biết múa tung tung da dá, không biết đánh cồng chiêng, dệt vải thì bây giờ bà con rất thành thạo. Cùng với việc xã tổ chức nhiều lớp cồng chiêng múa tung tung da dá, dệt vải, hát lý..., những người lớn trong làng cũng hưởng ứng tham gia trao truyền lại cho lớp trẻ. Nhờ đó, các nghề truyền thống cũng như các phong tục, văn hóa dân tộc Cơ tu được bà con gìn giữ và phát huy rất tốt.

“Đối với đồng bào hai thôn Tà Lang và Giàn Bí, trong thời kỳ chiến tranh, đời sống kinh tế khó khăn nên văn hóa của bà con bị mai một. Nhận thấy được tầm quan trọng của việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của người Cơ tu, thành phố và UBND huyện Hòa Vang đã có những chương trình cũng như kế hoạch bảo tồn và phục dựng văn hóa của đồng bào Cơ tu. Đến nay, các nghi lễ văn hóa truyền thống của bà con hai thôn được phục dựng và khôi phục lại gần như 100%. Hiện bà con đang phát huy tốt việc tự bảo tồn và tự phát huy để cho con cháu của mình biết được giá trị văn hóa đó, đồng thời giới thiệu giá trị văn hóa của đồng bào mình đến du khách trong và ngoài nước tiếp cận thông qua các sự kiện văn hóa, du lịch”, ông Hồ Phú Thanh chia sẻ.

Hiện nay, trên địa bàn xã Hòa Bắc có khoảng 257 hộ dân đồng bào dân tộc Cơ tu. Bà con của hai thôn Tà Lang và Giàn Bí đã thành lập một tổ hợp tác du lịch, trong tổ đó có 8 nhóm như nhóm đan lát, nhóm dệt vải, nhóm cồng chiêng, nhóm tung tung da dá, nhóm ẩm thực, nhóm checking, nhóm hướng dẫn viên… để phục vụ phát triển du lịch cộng đồng. Hầu hết các nhóm này đều tham gia phục vụ tốt 21 điểm du lịch trên địa bàn khi du khách có nhu cầu thưởng thức văn hóa truyền thống của địa phương. Việc khai thác du lịch dựa trên văn hóa đặc trưng của đồng bào Cơ tu đã phát huy hiệu quả, góp phần nâng cao đời sống người dân.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, trong tương lai gần, khi thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam hợp nhất, với mục tiêu tạo không gian phát triển mới, đồng bào Cơ tu sẽ có điều kiện mở rộng không gian sinh hoạt cộng đồng khi tham gia vào đại gia đình các dân tộc ở tỉnh Quảng Nam. Đây sẽ là cơ hội trong vận động chính quyền về công tác dân tộc giao lưu đồng bào theo nhu cầu giữ gìn các nét riêng của đồng bào Cơ tu ở Hòa Vang. Sở cam kết sẽ thực hiện các chức năng nhiệm vụ được giao để hỗ trợ đời sống đồng bào Cơ tu và mong muốn bà con tiếp tục đoàn kết, nhiệt tình tham gia đóng góp vào công tác gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc mình nhằm lan tỏa các giá trị văn hóa dân tộc và trở thành động lực thu hút du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch của địa phương.

ĐOÀN HẠO LƯƠNG

Nguồn: https://baodanang.vn/xa-hoi/202505/gin-giu-va-phat-huy-gia-tri-van-hoa-dong-bao-co-tu-4006593/