Hành trình của nền y tế trí tuệ và những khát vọng dựng xây đất nước

Trong lịch sử dân tộc ta, Y tế là một trong những ngành có bề dày lịch sử lâu dài nhất. Y tế gắn liền với nền văn hiến dân tộc và phục vụ đắc lực cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Suốt chặng đường phát triển cùng đất nước, từ ngày lập nước, ngành y tế đã có bước song hành phát triển toàn diện, mạnh mẽ. 80 năm trôi qua, với ngành Y tế là một hành trình dài của trí tuệ và sức lực, cống hiến và hy sinh, chông gai và nghị lực, máu và nước mắt, nhưng cao hơn tất cả, đó là hành trình của những khát vọng.

VietnamPlus•22/08/2025

Cách mạng tháng 8/1945 thành công đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam nói chung và lịch sử ngành Y tế nói riêng. Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, và ra mắt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, bao gồm 15 Bộ, trong đó có Bộ Y tế.

Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, ngành y tế đã thực hiện mục tiêu của Đảng và Chính phủ là: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng”. Các hoạt động của ngành y tế trong cả nước như phòng bệnh, chữa bệnh, sản xuất phân phối thuốc men, dụng cụ y tế... đều nhằm mục tiêu trên.

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_2721955_-_2722025_xung_dang_niem_tin_yeu_cua_dang_nha_nuoc_va_nhan_dan_7872487.jpg

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Bệnh viện Việt Đức (1956). Ảnh: TTXVN

Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười, Bộ trưởng Bộ Y tế Song Hào cùng thiếu nhi Hà Nội tại Lễ phát động Chương trình tiêm chủng mở rộng thanh toán bệnh bại liệt (1991). Ảnh: Thu Hoài - TTXVN

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_2721955_-_2722025_xung_dang_niem_tin_yeu_cua_dang_nha_nuoc_va_nhan_dan_7872481.jpg

Giáo sư Tôn Thất Tùng đã góp phần làm rạng danh nền y học Việt Nam, với 2 phát minh khoa học lớn. Đó là phương pháp cắt gan mang tên ông, một công trình khoa học đã được quốc tế công nhận là phương pháp cắt gan có quy phạm và kinh điển, được nhiều nước tiên tiến áp dụng. Trong ảnh: Giáo sư Tôn Thất Tùng (bệnh viện Việt Đức) trao đổi cùng các đồng nghiệp trước ca mổ. Ảnh: Vũ Tiu – TTXVN

Giáo sư Tôn Thất Tùng trong một ca mổ gan (1976). Ảnh: Nguyễn Chính – TTXVN

Sau ngày đất nước thống nhất, ngành Y tế đã có những bước phát triển vượt bậc và đạt được những thành tựu quan trọng trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Trong ảnh: Kỹ thuật viên Phạm Nguyên Quyền (Học viện Y Huế) nghiên cứu thành công chỉ tự tiêu từ nguyên liệu địa phương (ruột lợn, da súc vật, chỉ tơ tằm...) để sử dụng trong phẫu thuật (1984). Ảnh: Thu Hoài – TTXVN

Mặc dù nhiệm vụ chủ yếu trong thời kỳ này là phục vụ chiến đấu, phải tập trung toàn bộ nguồn nhân tài, vật lực phục vụ cho tiền tuyến nhưng trong muôn vàn khó khăn, thiếu thốn, ngành y tế đã vẫn duy trì và không ngừng phát triển, đảm bảo phục vụ tốt chăm sóc thương bệnh binh và phòng, chống dịch bệnh.

Những người chiến sỹ áo trắng đã không quản ngại gian khó, hiểm nguy, luôn sát cánh cùng các chiến sĩ nơi tuyến đầu chống địch, đảm bảo công tác cứu chữa, chăm sóc thương binh, bệnh binh và nhân dân. Họ vừa là người thầy thuốc, vừa là những chiến sỹ kiên cường trực tiếp cầm súng để bảo vệ quê hương.

Hệ thống y tế dã chiến được triển khai đã cứu sống hàng vạn chiến sỹ. Các trạm xá, bệnh viện dã chiến được thiết lập ngay nơi núi cao, rừng thẳm và ngay giữa lòng chiến trường. Các ý tưởng về “buồng mổ dã chiến” hay sự ra đời của các loại thuốc phòng và điều trị sốt rét, các loại vaccine… đã bảo vệ sức khỏe chiến sĩ và nhân dân, đồng thời đánh dấu sự sáng tạo, lòng quả cảm của cán bộ y tế thời chiến, góp phần quan trọng vào ngày toàn thắng 30/4/1975.

11213(1).jpg

Hình ảnh cấp cứu, nghiên cứu y tế trong thời kỳ kháng chiến.

11313(1).jpg

Hình ảnh cấp cứu, nghiên cứu y tế trong thời kỳ kháng chiến.

11313(2).jpg

Hình ảnh cấp cứu, nghiên cứu y tế trong thời kỳ kháng chiến.

1232131(1).jpg

Hình ảnh cấp cứu, nghiên cứu y tế trong thời kỳ kháng chiến.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, non sông nối liền một dải, từ đó đến nay, ngành Y tế luôn xác định nhiệm vụ trọng tâm là bảo vệ và tăng cường sức khỏe của nhân dân, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác khám và chữa bệnh. Một mặt kế thừa những giá trị to lớn mà thế hệ đi trước đã dày công vun đắp, mặt khác ngành Y tế phát huy tối đa nghị lực, trí tuệ để chinh phục những đỉnh cao mới. Hệ thống y tế nhiều cấp được phủ khắp từ Trung ương đến xã, phường, thôn bản. Các chương trình tiêm chủng mở rộng, các chiến dịch phòng chống dịch bệnh được triển khai tại 100% xã, phường, rộng khắp, bài bản, đặt nền móng cho một hệ thống y tế vững mạnh chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân. Đặc biệt, Việt Nam đã xây dựng được một hệ thống y tế hiện đại, có khả năng đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả trước các tình huống khẩn cấp về sức khỏe.

Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình trao Huân chương Lao động hạng Nhất cho Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia tại Lễ công bố Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000 (Hà Nội, 15/12/2000). Ảnh: Hữu Oai - TTXVN

Các bác sĩ Viện Y học Lâm sàng các bệnh nhiệt đới Hà Nội điều trị cho bệnh nhân mắc SARS nặng (2003). (Ảnh: Hữu Oai/TTXVN)

Đến nay, hệ thống cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ một số ít các bệnh viện những năm 1950 đã dần phát triển lên 883 bệnh viện năm 2004, tăng lên 1.162 bệnh viện năm 2011 và đến tháng 10/2024 là 1.718 bệnh viện, trong đó có 384 bệnh viện ngoài công lập, hàng năm khám cho hơn 170 triệu lượt ngoại trú và điều trị nội trú cho hơn 17 triệu lượt người; số giường bệnh/vạn dân liên tục đạt/vượt chỉ tiêu Quốc hội giao hằng năm (năm 2020 đạt 28 giường bệnh/vạn dân, năm 2023 đạt 32 giường bệnh/vạn dân; ước thực hiện năm 2024 là 34 giường bệnh/vạn dân). Cùng với đó, mạng lưới bệnh viện vệ tinh được mở rộng; hình thành và phát triển hệ thống khám, chữa bệnh từ xa, kết nối bệnh viện tuyến trên với hơn 1.500 cơ sở khám, chữa bệnh trên toàn quốc, kể cả vùng sâu, vùng xa, hải đảo; mạng lưới khám bệnh, chữa bệnh y học cổ truyền tiếp tục được củng cố và phát triển.

Các bác sỹ thực hiện một ca ghép tạng. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Từ một nền y học còn lạc hậu, gặp nhiều khó khăn, đến nay hệ thống khám, chữa bệnh đã có những bước phát triển vượt bậc về chuyên môn. Ứng dụng và làm chủ các kỹ thuật cao ngang tầm thế giới như: Công nghệ ghép tạng và ghép được 6/6 tạng chủ yếu; ghép đa tạng lấy từ người cho chết não; các kỹ thuật phẫu thuật tim hở; phẫu thuật nội soi nhi khoa; ghép giác mạc; thụ tinh trong ống nghiệm; ghép tế bào gốc; kỹ thuật mổ cột sống có sử dụng robot; kỹ thuật cấy tim nhân tạo; kỹ thuật sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị ung thư... Trong đó, có nhiều chuyên ngành, lĩnh vực y khoa, do chính các bác sỹ Việt Nam làm thầy, chuyển giao kỹ thuật cho bác sỹ của các nước trên thế giới. Các kỹ thuật này đã và đang tiếp tục được chuyển giao từ các chuyên gia của bệnh viện tuyến trung ương, bệnh viện tuyến trên tới bệnh viện các địa phương trong cả nước.

Việt Nam cũng đã khống chế thành công nhiều dịch bệnh mới nổi; đặc biệt, Việt Nam vinh dự được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận là nước đầu tiên trên thế giới khống chế thành công đại dịch SARS, sau 45 ngày kinh hoàng phòng chống dịch bệnh.Việt Nam cũng đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong công tác phòng, chống HIV/AIDS trong gần 35 năm qua, giúp ngăn ngừa gần 1 triệu người khỏi nguy cơ nhiễm HIV và giảm khoảng 200.000 ca tử vong liên quan đến AIDS. Kể từ khi chương trình điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) trở thành chương trình quốc gia, đến năm 2023, Việt Nam dẫn đầu khu vực châu Á-Thái Bình Dương về số lượng người sử dụng PrEP, với hơn 123.793 khách hàng tiếp cận dịch vụ này, trong đó nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới nam (MSM) chiếm khoảng 80%, là điểm sáng trong phòng chống HIV-AIDS.

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_y_te_du_phong_dong_vai_tro_quan_trong_trong_bao_ve_cham_soc_suc_khoe_ban_dau_cho_nhan_dan_7871059.jpg

Nhân viên y tế Trung tâm kiểm soát dịch bệnh thành phố Hà Nội phấn đấu lấy đủ mẫu xét nghiệm COVID-19 của toàn bộ người dân thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh vào ngày 12/4/2020. Ảnh: Minh Quyết – TTXVN

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_benh_vien_k_-_noi_trao_hy_vong_-_nhan_niem_tin_cho_nguoi_benh__7876766.jpg

Các bác sỹ thực hiện một ca phẫu thuật robot. (Ảnh: PV/Vietnam+)

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_2721955_-_2722025_xung_dang_niem_tin_yeu_cua_dang_nha_nuoc_va_nhan_dan_7872559.jpg

Việt Nam cũng được biết đến là quốc gia đang dần vươn lên vị trí quan trọng trong danh sách các nước sản xuất vắc xin trên thế giới. Trong ảnh: Vaccine phối hợp Sởi – Rubella do Việt Nam sản xuất đã được thử nghiệm lâm sàng và được đánh giá là an toàn, hiệu quả cho người sử dụng trong Chương trình tiêm chủng mở rộng, phục vụ tiêm miễn phí cho trẻ em từ năm 2017. Ảnh: Dương Ngọc – TTXVN

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_27021955_-_27022025_y_te_viet_nam_lam_chu_nhieu_cong_nghe_hien_dai_7860432.jpg

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_27021955_-_27022025_y_te_viet_nam_lam_chu_nhieu_cong_nghe_hien_dai_7860439.jpg

vna_potal_70_nam_ngay_thay_thuoc_viet_nam_y_te_du_phong_dong_vai_tro_quan_trong_trong_bao_ve_cham_soc_suc_khoe_ban_dau_cho_nhan_dan_7871083.jpg

Công tác tiêm chủng của Việt Nam đạt được nhiều thành tựu. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Đặc biệt, trong đại dịch COVID-19 vừa qua, Việt Nam đã huy động toàn bộ hệ thống chính trị vào cuộc; sự chung sức, đồng lòng của cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân, sự hợp tác, hỗ trợ hiệu quả của bạn bè quốc tế, công tác lãnh đạo, chỉ đạo phòng, chống dịch được triển khai đồng bộ, quyết liệt, phù hợp, hiệu quả.

Với sự nỗ lực của ngành y tế, trong đó y tế dự phòng đóng vai trò nòng cốt, nhiều dịch bệnh đã được thanh toán, loại trừ: Thanh toán bệnh đậu mùa từ năm 1978, loại trừ bệnh khô mắt do thiếu vitamin A năm 1995 bệnh bại liệt năm 2000, loại trừ uốn ván sơ sinh năm 2005, loại trừ bệnh giun chỉ, bạch huyết năm 2018, loại trừ bệnh mắt hột năm 2024. Một số bệnh từng lưu hành rộng rãi ở nước ta nhưng trong nhiều năm qua không ghi nhận trường hợp mắc mới như dịch hạch, tả. Nhiều bệnh dịch khác như sốt rét, thương hàn, tiêu chảy cấp, viêm não vi rút, bạch hầu, ho gà, than,... đã được đã được khống chế và không có dịch lớn xảy ra.

Có thể nói thành tựu y tế Việt Nam đã đạt được là rất quan trọng, nổi bật trong việc giảm số mắc, tử vong do bệnh tật ảnh hưởng đến sức khỏe con người, góp phần tích cực vào bảo đảm an sinh xã hội của người dân. Nhờ đó, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng 33,7 năm từ 40 tuổi (1960) lên 73,7 (2020). Tỷ lệ suy dinh dưỡng và tỷ suất tử vong trẻ em đã giảm 2/3; tỷ số tử vong mẹ giảm 3/4 so với năm 1990. Tầm vóc thể lực của người Việt Nam có bước cải thiện. Từ năm 1993 đến nay, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam tăng thêm 6,6 cm, đạt 168,1 cm ở nam (2020) và 156,2 cm ở nữ.

Nói về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhấn mạnh:

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm và nói chuyện với cán bộ, nhân viên bệnh xá vân Đình, Hà Đông, lá cờ đầu của ngành y tế toàn miền Bắc (4/1963). Ảnh: TTXVN
“

Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới làm thành công. Mỗi một người dân yếu ớt, tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe.

Chủ tịch Hồ Chí Minh

Làm theo lời dạy của Bác, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến an sinh xã hội, khám chữa bệnh cho người dân, trong đó chính sách bảo hiểm y tế đặc biệt được quan tâm xây dựng và hoàn thiện. Tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế gia tăng nhanh chóng, cụ thể: Năm 2009 bao phủ 58% dân số, tới năm 2023 đạt 93,35% dân số - tương ứng với hơn 93,307 triệu người tham gia bảo hiểm y tế. Số lượt người có thẻ bảo hiểm y tế đi khám bệnh, chữa bệnh tăng nhanh qua từng năm: Năm 2009 có 88,6 triệu lượt; năm 2015, có 130,2 triệu lượt; đến hết năm 2023 có 174 triệu lượt.

vna_potal_tong_bi_thu_to_lam_tham_lam_viec_voi_bo_y_te_7870822.jpg

Tổng Bí thư Tô Lâm chúc mừng ngành Y tế nhân dịp kỷ niệm 70 năm ngày Thầy thuốc Việt Nam (27/2/1955 - 27/2/2025). Ảnh: Thống Nhất – TTXVN

Hệ thống cơ sở khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế ngày càng mở rộng và nâng cao chất lượng, đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế của người dân. Toàn quốc có hơn 12.800 cơ sở ký hợp đồng khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế, trong đó gồm 1.768 cơ sở công lập và hơn 10.000 trạm y tế xã; chất lượng khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế ngày được càng nâng cao. Cùng với đó, 1.067 cơ sở y tế tư nhân cũng đã tham gia sâu rộng vào công tác khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế, phục vụ khoảng 4,35% lượt khám, góp phần giảm tải bệnh viện công lập.

Trước yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân vừa là mục tiêu, vừa là động lực để phát triển nhanh và bền vững. Chính vì vậy, Tổng Bí thư Tô Lâm giao Đảng ủy Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu xây dựng đề án với lộ trình từng bước giảm gánh nặng chi phí y tế cho người dân, tiến tới miễn viện phí toàn dân vào giai đoạn từ 2030-2035.

Theo lộ trình được định hướng, từ năm 2026, mọi người dân sẽ được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm. Giai đoạn 2030-2035, việc miễn viện phí sẽ được mở rộng cho toàn dân sau khi đã triển khai ưu tiên trước cho các nhóm yếu thế như người nghèo, người có công, trẻ em, người cao tuổi. Miễn viện phí không chỉ là giúp người bệnh giảm gánh nặng chi phí. Đó là một tư duy mới về chăm sóc sức khỏe toàn diện, nơi con người được đặt ở trung tâm của sự phát triển. Khi mỗi người dân đều được khám định kỳ, phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời, ngành Y tế sẽ chuyển từ chữa bệnh sang phòng bệnh, từ bị động sang chủ động, từ đối phó sang kiến tạo.

Việc tiến tới miễn viện phí toàn dân là mục tiêu rất tốt đẹp mang tính lịch sử trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình. Trong quá trình đổi mới của đất nước và phát triển kinh tế, Đảng, Nhà nước càng chăm lo tới sức khỏe của người dân theo đúng nghĩa, dân khỏe-đất nước vững mạnh.

Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan phân tích, chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước ta là luôn đặt công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân là trên hết, trước hết, bảo đảm mọi người dân đều được quản lý, chăm sóc sức khỏe, "không để ai bị bỏ lại phía sau". Việt Nam được quốc tế đánh giá là một trong số ít các nước có mạng lưới y tế hoàn chỉnh tới tận thôn, bản, bảo đảm cung cấp các dịch vụ y tế cơ bản cho người dân.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay trong giai đoạn tiếp theo, ngành Y tế tiếp tục đổi mới, phát triển toàn diện, đẩy mạnh công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, tăng cường năng lực quản lý và nâng cao chất lượng dịch vụ. Ngành y tế tiếp tục đầu tư phát triển y tế cơ sở, hạ tầng y tế, đảm bảo tính công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế, đặc biệt là tại các khu vực vùng sâu, vùng xa; Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế để tháo gỡ các điểm nghẽn, thúc đẩy công tác bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân ngày một tốt hơn./.

Nội dung: Thùy Giang

Thiết kế: Hào Nguyễn

Nguồn:https://mega.vietnamplus.vn/hanh-trinh-cua-nen-y-te-tri-tue-va-nhung-khat-vong-dung-xay-dat-nuoc-6845.html