Hát bội ở quán bar

Những ngày gần đây, nhiều khán giả tại TPHCM đặc biệt quan tâm đến việc một quán bar đã mời các nghệ sĩ thuộc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TPHCM đến biểu diễn. Mỗi chương trình kéo dài khoảng 15-20 phút, các nghệ sĩ sẽ biểu diễn một số trích đoạn đặc sắc nhất của các vở tuồng kinh điển. Sau phần trình diễn, nghệ sĩ với đầy đủ hóa trang, phục trang sẽ giao lưu cùng khán giả, tạo nên một không khí sôi nổi, gần gũi.

Hát bội trong quán bar tại TPHCM

Mô hình đưa hát bội vào quán bar đã được thử nghiệm cách nay hơn 1 năm và nhận về nhiều ý kiến trái chiều. Tuy nhiên, đến dịp lễ 2-9 vừa qua, việc biểu diễn hát bội trong quán bar mới chính thức chuyên nghiệp hóa từ khâu tổ chức, xây dựng kịch bản đến biểu diễn, giao lưu… Ngay khi thông tin được công bố chính thức, lượng khách đến quán bar đã tăng vọt, liên tiếp nhiều ngày không còn chỗ trống.

Là một hoạt động nghệ thuật gắn với không gian đình, miếu, với các sự kiện mang đậm tính tâm linh như lễ Kỳ Yên hay các chương trình ở sân khấu nhà hát chính quy, việc hát bội vào môi trường thuần giải trí như quán bar khiến không ít người lo lắng: liệu có đánh mất tính “thiêng” vốn có của loại hình nghệ thuật truyền thống này? Trả lời cho câu hỏi này, nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đã thẳng thắn cho rằng, chính sự trân trọng trong lòng người thưởng thức mới là điều tạo nên “tính chất thiêng liêng” của hát bội, chứ không phải không gian biểu diễn. Bởi bản chất của hát bội là nghệ thuật biểu diễn, tức là phải hướng đến khán giả, tùy không gian, khán giả mà có sự thay đổi phù hợp. Ở đình, miếu, hát bội tuân thủ các chuẩn mực nghi lễ truyền thống. Ở rạp hát, hát bội mang đến sự trọn vẹn, đầy đặn. Và ở những không gian mở như đường đi bộ, công viên, trường học, hàng quán… hát bội lại đến với công chúng bởi sự gần gũi, dễ nghe, dễ cảm. Việc hát bội xuất hiện ở quán bar hay các sự kiện văn hóa mở không làm mất đi giá trị cốt lõi, mà trái lại, khẳng định sức sống đương đại của nó.

Vấn đề “bảo tồn” và “phát triển” luôn song hành trong câu chuyện văn hóa truyền thống. “Bảo tồn” giúp con người hiện đại xác lập căn tính, nối kết với tiền nhân, gìn giữ nếp xưa giữa dòng chảy toàn cầu hóa. Song nếu không “phát triển”, tiếp biến và thích ứng với thời đại, di sản văn hóa truyền thống sẽ có nguy cơ lạc lõng, bị cô lập và dần mất điểm tựa tồn tại. Chính vì vậy, các nghệ thuật truyền thống như hát bội buộc phải vận động, tìm đường vào đời sống đương đại - tất nhiên là trên nền tảng hiểu biết và tôn trọng giá trị cốt lõi.

Nhiều năm nay, các bảo tàng, không gian văn hóa tại TPHCM thường xuyên tổ chức biểu diễn trích đoạn, tọa đàm, giới thiệu nghệ thuật truyền thống tới công chúng trẻ. Điển hình như đờn ca tài tử, vốn khởi nguồn từ những buổi đờn hát sau giờ lao động bên hiên nhà, bến nước…, đã được thực hành trong quán cà phê, nhà hàng. Đây là minh chứng rõ ràng cho tính thích nghi và khả năng đồng hành cùng nhịp sống hiện đại của di sản văn hóa.

Việc có nên hay không thay đổi không gian thực hành một số di sản văn hóa cần được nhìn nhận ở chiều sâu hơn: làm sao để mỗi sự đổi mới, mở rộng không gian đều dựa trên nền tảng tri thức và tinh thần trách nhiệm với di sản. Chúng ta không nên “đóng khung” truyền thống như một chiếc khuôn bất biến, nhưng cũng không thể tùy tiện “thay áo” di sản để chạy theo thị hiếu nhất thời. Điều quan trọng là mỗi bước đi đều hướng tới mục tiêu kép: bảo vệ bản sắc và nuôi dưỡng sức sống đương đại của các di sản văn hóa.

Từ góc nhìn đó, việc đưa hát bội vào quán bar không chỉ là một thử nghiệm mang tính biểu diễn, mà còn là bài học về cách thức bảo tồn gắn với phát triển. Nó cho thấy nếu biết dựa vào hiểu biết vững vàng, dựa vào giá trị tự thân của nghệ thuật, chúng ta có thể biến không gian hiện đại thành “bệ phóng” cho di sản truyền thống. Và chính công chúng trẻ - những người tưởng chừng xa lạ với hát bội, sẽ trở thành lực lượng mới để gìn giữ và tiếp nối loại hình nghệ thuật độc đáo này.

HỒNG DƯƠNG

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/hat-boi-o-quan-bar-post815151.html