Hệ giá trị văn hóa - Sức mạnh vô song của Việt Nam

Các nhà ngoại giao nước ngoài trong một dịp tham gia hoạt động tìm hiểu văn hóa truyền thống của Việt Nam.

Là nhà ngoại giao gắn bó với công tác ngoại giao văn hóa trong nhiều năm, Đại sứ cảm nhận về “sứ mệnh” của mình như thế nào?

May mắn của tôi khi bắt đầu triển khai thực hiện sự chỉ đạo của lãnh đạo cấp trên, thực hiện chính sách ngoại giao văn hóa là khi đất nước đã bước vào ổn định, phá được thế bao vây, cấm vận từ bên ngoài, kể cả cấm vận về chính trị, kinh tế và ngoại giao. Giai đoạn 2005 - 2006, khoảng 20 năm sau đổi mới, đất nước đã có chút khởi sắc. Do vậy, công việc của tôi thuận lợi hơn rất nhiều.

Tôi hiểu rằng các vị tiền bối đi trước đã rất vất vả tuyên truyền để bạn bè hiểu về sự nghiệp chính nghĩa của chúng ta trong bảo vệ Tổ quốc, thống nhất đất nước, sau đó là trong vấn đề hòa bình, ổn định của khu vực…

Giai đoạn khi tôi làm công tác ngoại giao văn hóa, bối cảnh đã rất thuận lợi. Lúc đó, chúng ta đã có rất nhiều thứ để “khoe” và ngoại giao văn hóa cũng giống như cuộc sống ở gia đình mỗi chúng ta. Khi gặp người quen, người ta thường hỏi: Anh/chị khỏe không? Các cháu thế nào? Chắc chắn các bạn cũng sẽ muốn khoe điều gì đó về gia đình mình. Công việc của tôi khi triển khai công tác ngoại giao văn hóa và định hình sức mạnh mềm của Việt Nam, cũng xác định phải “khoe” và cần “khoe” cái gì.

Theo Đại sứ, để làm tốt ngoại giao văn hóa, điều gì là quan trọng nhất?

Đầu tiên tôi nghĩ rằng phải hiểu rõ ngoại giao văn hóa là gì. Theo cá nhân tôi - một người thực hành ngoại giao văn hóa thì ngoại giao văn hoá phải đạt được hai yếu tố: Phải có chất văn hóa và chất ngoại giao. Nếu chúng ta chỉ làm văn hóa thì sẽ là những nhà hoạt động văn hóa; chúng ta chỉ làm ngoại giao thì là những nhà hoạt động ngoại giao - bảo vệ lợi ích của đất nước theo định nghĩa thông thường.

Thế còn người làm ngoại giao văn hóa là gì? Là những nhà ngoại giao nhưng phải đẩy mạnh việc triển khai chính sách văn hóa và dùng văn hóa như một công cụ để thể hiện sức mạnh mềm của Việt Nam. Và điều quan trọng là phải truyền tải được những thông điệp về văn hóa và tạo được sự khác biệt.

Từ cách tiếp cận đó, làm ngoại giao văn hóa ở Việt Nam chúng ta cần phải tập trung “khoe” những gì, thưa Đại sứ?

Theo quan điểm của UNESCO, một đất nước có thể mạnh hơn về quân sự, lớn hơn tôi về dân số, giàu hơn về kinh tế. Nhưng khi nói đến văn hóa thì phải tôn trọng sự khác biệt và văn hóa của các quốc gia đều bằng nhau - đều có sức mạnh như nhau.

Ngoại giao văn hoá mà chúng ta đang triển khai hiện nay rất có thế mạnh. Trước tiên, chúng ta có một lịch sử oanh liệt và hào hùng. Chính lịch sử oanh liệt và hào hùng đó là là hành trang, tài sản vô giá để chúng ta chia sẻ.

Trước đây thế giới biết đến tên tuổi Việt Nam bởi sự chiến thắng những đế quốc, thực dân hàng đầu thế giới - bởi Việt Nam anh hùng. Nhưng điều tôi muốn nói ở đây là văn hóa của Việt Nam không phải là văn hóa chiến thắng. Chúng ta không nên truyền tải: Việt Nam - War country hay truyền tải: Việt Nam - a victory country. Không!

Chúng ta phải truyền tải rằng Việt Nam là quốc gia luôn yêu chuộng và mong muốn hòa bình. Thông điệp của chúng ta là thông điệp hòa bình, cực chẳng đã chúng tôi mới phải cầm súng bảo vệ Tổ quốc và khi chúng tôi chiến thắng, chúng tôi biết rằng có những đau thương và mất mát cho cả hai bên. Và chúng tôi sẵn sàng khép lại quá khứ để hướng tới tương lai.

Việt Nam là quốc gia luôn yêu chuộng và mong muốn hòa bình. (Ảnh: PL)

Khi chúng tôi sẵn sàng khép lại quá khứ để hướng đến tương lai tức là chúng tôi có khả năng tha thứ. Mà khả năng tha thứ là một khả năng rất lớn - chỉ có những nước có trình độ văn hóa rất cao, có độ tinh tế nhất định và có sức chịu đựng rất lớn thì mới có thể thực hiện được văn hóa tha thứ.

Đồng thời, chúng ta phải “khoe” những điều mà chúng ta suy nghĩ - hay sâu hơn nữa là chúng ta phải cho thế giới thấy được những đức tin của chúng ta. Chúng ta tin vào những điều tốt đẹp, và chúng ta hướng theo suy nghĩ, tư tưởng, triết lý của Đạo Phật.

Chiến lược ngoại giao của Việt Nam được cố Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng ví như là Ngoại giao cây tre mang bản sắc Việt Nam. Chúng ta đã có triết lý ngoại giao từ lâu. Chúng ta không bao giờ muốn chọn bên, không bao giờ chọn đối đầu, chọn cực đoan và chúng ta cũng không bao giờ chọn hèn nhát, chọn đầu hàng. Chúng ta chọn chính nghĩa - một con đường vĩ đại.

Tôi nghĩ tất cả những cái phẩm chất đó cần phải được chia sẻ. Không có nước nào trên thế giới này có một thế giới tâm linh đặc biệt như Việt Nam. Nước nào cũng có tôn giáo - tôn giáo nào cũng có giá trị và đáng được tôn trọng. Nhưng ở Việt Nam có đạo Ông Bà - xuất phát từ phong tục Thờ cúng Quốc Tổ Hùng Vương, Đức Thánh Mẫu… thì tất cả những điều đó tạo ra một niềm tin vào những điều tốt đẹp của người Việt Nam.

Hệ giá trị văn hóa tạo nên sức mạnh của Việt Nam là tất cả những gì tôi vừa liệt kê. Chúng ta không thể nói rằng văn hoá của Việt Nam chỉ là một bài hát, một vở kịch, hay là một tác phẩm phim… Đó chỉ là hình thức thể hiện. Điều quan trọng nhất chúng ta phải làm nổi bật lên để giới thiệu và tạo dựng thành một trụ cột của ngoại giao văn hóa Việt Nam là hệ giá trị của Việt Nam. Hệ giá trị đó tạo ra một sức mạnh mềm của Việt Nam và nhờ sức mạnh mềm này, Việt Nam chiến thắng tất cả những thế lực xâm lăng từ xưa đến nay.

Đại sứ Phạm Sanh Châu cho rằng yếu tố cá nhân, bản sắc cá nhân rất cần thiết trong ngoại giao. (Ảnh: Bảo Chi)

Trong thời gian hoạt động ngoại giao của mình, được biết Đại sứ có rất nhiều mối quan hệ cá nhân mang tầm quốc tế - trong đó có nhiều chính trị gia, nhà ngoại giao, học giả, nhà kinh tế... Đại sứ có thể chia sẻ những suy nghĩ của mình về tầm quan trọng của việc xây dựng những mối quan hệ cá nhân trong tổng thể chiến lược ngoại giao?

Tôi nghĩ rằng một trong những điểm mà tôi rất muốn đóng góp cho chính sách ngoại giao của Việt Nam - là yếu tố cá nhân hoá. Hiện nay, tôi đang làm trong một tập đoàn hàng đầu Việt Nam. Trong chiến lược phát triển của tập đoàn này thì có 3 cái điểm phải nhấn mạnh - đó là hệ thống hóa, cá nhân hóa và đơn giản hóa. Trong các yếu tố đấy thì cá nhân hóa đóng một vai trò rất quan trọng. Nền ngoại giao Việt Nam - tôi nghĩ là rất xuất sắc và thành tựu 80 năm vừa qua đã được ghi nhận.

Nhưng để bước vào một giai đoạn mới - một giai đoạn đầy thách thức với một thế giới đầy biến động thì vai trò ngoại giao phải được đẩy lên một bước mới.

Chúng ta có 3 điều cần phải đạt được.

Thứ nhất là chúng ta phải tạo ra một động lực lớn hơn nữa cho những nhà ngoại giao. Thứ hai, mỗi nhà ngoại giao phải thúc đẩy chính mình trở thành một nhà ngoại giao chuyên nghiệp - cách hành xử chuyên nghiệp, nói năng chuyên nghiệp, trang phục chuyên nghiệp, phát biểu chuyên nghiệp, giờ giấc chuyên nghiệp, tác phong chuyên nghiệp, bài viết chuyên nghiệp… Tất cả mọi thứ đều phải chuyên nghiệp và chuẩn hoá một cách bài bản.

Thứ ba là phải có yếu tố cá nhân, mang một bản sắc cá nhân. Người ta hay nói tôi có một nhân hiệu (thương hiệu cá nhân). Tôi nghĩ rằng có lẽ đúng, bởi vì trong rất nhiều trường hợp tôi đã vận động ngoại giao thành công với nhân hiệu của tôi.

Có những lúc mà về mặt chính sách không thông nhưng chỉ cần có một cuộc điện thoại hoặc là một bữa ăn cơm hoặc là một câu chuyện rất chân thành, chia sẻ bày tỏ rằng hiện nay tôi đang gặp khó khăn như vậy, tôi biết chính phủ của bạn như thế, nhưng bạn hãy ủng hộ tôi… Tôi nghĩ rằng yếu tố cá nhân đóng vai trò rất quan trọng trong những mối quan hệ đặc biệt như vậy.

Trân trọng cảm ơn Đại sứ!

Nguồn: https://baoquocte.vn/he-gia-tri-van-hoa-suc-manh-vo-song-cua-viet-nam-325138.html