Những vòng lặp luẩn quẩn
Theo thống kê, năm 2024, cả nước có khoảng hơn 13 triệu người DTTS, trong đó phụ nữ chiếm 49,8%. Tỷ lệ phụ nữ và nam giới tương đối cân bằng, nhưng phụ nữ DTTS vẫn là nhóm đối tượng yếu thế. Họ đang phải chịu nhiều thiệt thòi, bất bình đẳng về giới trong gia đình và ngoài xã hội. Theo đó, định kiến giới, chuẩn mực giới cùng nhiều hủ tục lạc hậu chính là rào cản vô hình khiến nhiều phụ nữ DTTS sống khép mình, không có nhiều cơ hội được giao lưu, học hỏi, phát triển năng lực bản thân.
Một trong những định kiến giới điển hình là quan niệm việc nhà là công việc của phụ nữ. Tại nhiều bản làng vùng cao ở Việt Nam, điều này càng thể hiện rõ nét khi phụ nữ DTTS thường gắn bó với những vai trò truyền thống như chăm sóc gia đình, nuôi dạy con cái, làm nông và gánh vác các công việc lao động nặng nhọc trong nhà. Dù chiếm phần lớn thời gian và công sức, đây lại là những công việc chăm sóc không được trả công.
Sự bất bình đẳng giới trong tham gia việc nhà còn được thể hiện qua chênh lệch về số giờ làm việc nhà của phụ nữ so với nam giới. Theo kết quả điều tra Lao động việc làm năm 2020, trung bình phụ nữ dành khoảng 20,1 giờ mỗi tuần cho công việc chăm sóc không lương, gần gấp đôi thời gian của nam giới dành cho công việc này (10,7 giờ mỗi tuần). Trong cộng đồng đồng bào DTTS, khoảng cách này còn lớn hơn và trở thành một trong những rào cản khiến phụ nữ DTTS khó có cơ hội tham gia bình đẳng vào thị trường lao động.
Có thể thấy, việc phụ nữ DTTS không tham gia vào thị trường lao động, ngoài các vấn đề như hạn chế sức khỏe cá nhân hay không có kỹ năng, còn xuất phát từ những quan niệm cho rằng việc nhà là công việc phù hợp với khả năng của phụ nữ. Quan niệm này không chỉ bó hẹp vị thế phụ nữ DTTS trong phạm vi gia đình mà còn khiến họ mất đi cơ hội khẳng định bản thân trong môi trường làm việc chuyên nghiệp, được trả công xứng đáng.
Hệ quả là nhiều phụ nữ DTTS rơi vào vòng lặp luẩn quẩn: không có việc làm ổn định, không có thu nhập cá nhân, không có tiếng nói trong gia đình và cộng đồng. Khi không làm ra kinh tế, họ dễ bị phụ thuộc tài chính, từ đó dần mất quyền tự quyết trong cuộc sống.
Theo nhận định của Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam, phụ nữ DTTS thường bắt đầu lao động từ rất sớm và hoạt động sinh kế của họ chủ yếu gắn liền với đất đai. Tuy nhiên, họ lại thiếu cơ hội tiếp cận bình đẳng với các nguồn tài nguyên quan trọng như đất và vốn. Bên cạnh đó, trong cấu trúc gia đình truyền thống, nam giới vẫn được xem là trụ cột và người đưa ra quyết định chính. Phụ nữ chỉ được công nhận là chủ hộ trong các hộ thiếu vắng nam giới.
Chưa kể, phụ nữ DTTS còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin và cơ hội phát triển. Họ thường không nắm rõ quyền được tham gia và hưởng lợi từ các chương trình hỗ trợ phát triển sản xuất ở địa phương, ít khi được lựa chọn tham dự các khóa đào tạo nâng cao năng lực. Đồng thời, gặp bất lợi trong việc tiếp cận tín dụng chính thức, vốn là công cụ quan trọng để phát triển sinh kế, hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Mặt khác, tỷ lệ phụ nữ DTTS tham gia vào các tổ chức xã hội, đoàn thể vẫn còn rất thấp. Điều này khiến họ thiếu diễn đàn để chia sẻ, học hỏi và nâng cao nhận thức về quyền lợi, vai trò của bản thân. Nhìn chung, phụ nữ DTTS có rất ít cơ hội tự quyết định vấn đề có ảnh hưởng tới cuộc sống, chứ chưa nói đến việc nâng cao vị thế của mình trong gia đình, xã hội bằng cách vươn lên trong học tập hay phát triển sinh kế, cải thiện thu nhập.
Tình trạng này kéo dài khiến việc trao quyền cho phụ nữ DTTS trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Nhiều người rơi vào trạng thái tự ti, mặc cảm về năng lực, e dè trước cơ hội mới và dần thu mình trong khuôn mẫu của những vai trò được định sẵn. Từ đó, khoảng cách về giới trong gia đình và ngoài xã hội tại các vùng đồng bào DTTS và miền núi tiếp tục bị kéo dài. Những định kiến ăn sâu cùng với cảm giác bị bỏ lại phía sau giống như những tổn thương âm thầm nhưng dai dẳng ảnh hưởng đến cuộc sống của từng phụ nữ DTTS.
Công nghệ thúc đẩy quyền cho phụ nữ DTTS
Để “chữa lành” những tổn thương dai dẳng mà phụ nữ DTTS đang gánh chịu, những năm qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách cụ thể tạo điều kiện để phụ nữ vùng đồng bào DTTS và miền núi vươn lên phát triển kinh tế, phát huy khả năng, trí tuệ, khẳng định bản thân. Từ đó thúc đẩy bình đẳng giới và nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ trong xu thế hội nhập và phát triển.
Tuy nhiên, để quá trình tạo điều kiện thực sự mang lại hiệu quả bền vững, bên cạnh chính sách, rất cần một “cú hích” mạnh mẽ từ công nghệ, từ chuyển đổi số. Trong thời đại số hóa như hiện nay, công nghệ là công cụ trao quyền mạnh mẽ, mở ra cơ hội mới cho phụ nữ DTTS.
Khi được tiếp cận và ứng dụng hiệu quả, công nghệ có thể giúp phụ nữ DTTS thay đổi cuộc sống theo cách trước đây họ chưa từng nghĩ tới. Họ có thể bổ sung tri thức từ xa, tiếp cận mọi thông tin dễ dàng và đặc biệt tăng thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống. Như vậy, công nghệ không chỉ giúp phụ nữ DTTS làm chủ kinh tế, cuộc sống mà còn tự tin hơn trong vai trò xã hội, từ đó phá vỡ rào cản vô hình từng kìm hãm họ trong thời gian dài.
Ý thức được điều này, các cấp Hội phụ nữ đã nhanh nhạy đưa ra các giải pháp đẩy mạnh hỗ trợ về ứng dụng công nghệ, tham gia quá trình chuyển đổi số cho phụ nữ DTTS. Trao đổi với truyền thông, Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Minh Hương cho biết, xác định là tổ chức tiên phong vì bình đẳng và phát triển của phụ nữ, Hội ý thức được trách nhiệm và vai trò của mình trong việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, hướng tới chuyển đổi số nhằm thực hiện tốt hơn nhiệm vụ chính trị, hỗ trợ hội viên, phụ nữ tham gia vào quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Minh chứng là thời gian qua, các cấp Hội phụ nữ đã đẩy mạnh thực hiện nhiều hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ hội viên, phụ nữ DTTS nâng cao kiến thức, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. Xây dựng các mô hình, hoạt động ứng dụng công nghệ; tổ, nhóm phụ nữ DTTS chuyển đổi số. Theo đó, việc ứng dụng mạng xã hội, đặc biệt là nền tảng Facebook, Tiktok đang được các cấp Hội phụ nữ khai thác hiệu quả như một kênh hỗ trợ thiết thực cho phát triển kinh tế. Thông qua các hoạt động đào tạo, tập huấn, hội viên, phụ nữ DTTS được trang bị kỹ năng livestream bán hàng, quảng bá sản phẩm, kết nối khách hàng…
Song song với việc hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế, các cấp Hội phụ nữ cũng tích cực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong các hoạt động, điều hành của Hội. Hệ thống thông tin và truyền thông của Hội, từ trang thông tin điện tử, kênh truyền thông điện tử đến các nền tảng mạng xã hội trở thành những cầu nối hiệu quả giữa tổ chức Hội và hội viên, phụ nữ DTTS.
Các nền tảng này được đầu tư bài bản, nội dung phong phú, hình thức sinh động, liên tục được cập nhật và nâng cao chất lượng, qua đó thu hút sự tương tác mạnh mẽ từ đông đảo hội viên, phụ nữ DTTS. Nơi đây trở thành “diễn đàn số” góp phần tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến phụ nữ, trẻ em và bình đẳng giới, tuyên truyền các giá trị tốt đẹp, những mô hình hay, điển hình tiên tiến trong phụ nữ để lan tỏa những điều tích cực, nhân văn, nâng cao giá trị, vị thế của người phụ nữ, nhất là phụ nữ DTTS trong thời đại mới.
Nguồn: https://baophapluat.vn/khi-cong-nghe-chua-lanh-cho-phu-nu-dan-toc-thieu-so-post550327.html
Bình luận (0)