Lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học

Tùy vào sự khác biệt trong chính sách, công nghệ và mục tiêu phát triển bền vững, mỗi nước lại có lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học mang những nét đặc thù.

Từ ngày 1/8/2025, Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOIL) thực hiện thí điểm bán xăng sinh học E10 tại các cửa hàng xăng dầu trên địa bàn TP. Hà Nội và Hải Phòng và TP HCM, chuẩn bị cho việc triển khai lộ trình mới của Chính phủ về việc bắt buộc sử dụng xăng sinh học tại Việt Nam từ đầu năm 2026.

Trên thế giới, việc chuyển đổi sang xăng sinh học mang ý nghĩa quan trọng cả về môi trường, kinh tế và an ninh năng lượng đối với nhiều quốc gia. Tùy vào sự khác biệt trong chính sách, công nghệ, năng lực sản xuất và mục tiêu phát triển bền vững, mỗi nước lại có lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học mang những nét đặc thù.

Brazil

Brazil là quốc gia đi đầu thế giới trong việc phát triển và sử dụng xăng sinh học, đặc biệt là ethanol từ mía đường. Lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học của Brazil không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn phản ánh một chiến lược lâu dài về an ninh năng lượng, phát triển nông nghiệp và giảm thiểu khí thải nhà kính. Xuất phát từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973, chính phủ Brazil đã khởi động Chương trình Proálcool vào năm 1975 nhằm thay thế một phần xăng nhập khẩu bằng ethanol sinh học sản xuất trong nước.

Ban đầu, chương trình tập trung hỗ trợ ngành sản xuất mía đường thông qua trợ giá, ưu đãi tín dụng và đầu tư vào hạ tầng phối trộn và phân phối nhiên liệu. Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, năng suất mía cao và quy trình công nghệ hiệu quả, Brazil nhanh chóng vươn lên thành quốc gia sản xuất ethanol lớn thứ hai thế giới sau Mỹ.

Brazil là quốc gia đi đầu thế giới trong việc phát triển và sử dụng xăng sinh học. Ảnh: ANBA.

Khác với ethanol từ ngô như tại Mỹ, ethanol từ mía ở Brazil có hiệu suất chuyển đổi năng lượng cao hơn và phát thải carbon thấp hơn. Điều này giúp quốc gia Nam Mỹ này đạt được mục tiêu kép: Giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và cắt giảm lượng khí CO₂ phát thải từ giao thông vận tải.

Một bước ngoặt quan trọng trong lộ trình của Brazil là sự phổ biến của các loại xe “flex-fuel” từ đầu những năm 2000. Những phương tiện này có thể chạy bằng xăng truyền thống, ethanol nguyên chất hoặc bất kỳ hỗn hợp nào giữa hai loại nhiên liệu. Tính đến nay, hơn 90% xe mới bán ra tại Brazil là xe flex-fuel. Nhờ đó, người tiêu dùng có thể linh hoạt lựa chọn nhiên liệu tùy theo giá cả thị trường, giúp ethanol chiếm hơn 40% thị phần nhiên liệu giao thông quốc gia. Ngoài ra, chính phủ cũng quy định bắt buộc pha trộn tối thiểu 27% ethanol trong xăng thương mại (E27), một trong những tỷ lệ cao nhất thế giới.

Không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, Brazil còn là nước xuất khẩu ethanol sinh học lớn, đặc biệt sang thị trường châu Âu và châu Á. Đồng thời, quốc gia này đang đầu tư mạnh vào nhiên liệu sinh học thế hệ hai từ bã mía và rơm rạ nhằm tăng tính bền vững và giảm áp lực lên đất canh tác. Lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học của Brazil vì thế được xem là hình mẫu toàn diện, kết hợp giữa chính sách nhất quán, hạ tầng mạnh, đổi mới công nghệ và sự chấp nhận cao từ thị trường nội địa.

Ấn Độ

Ấn Độ hiện đang nổi lên như một trong những quốc gia có lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học quyết liệt và tham vọng nhất thế giới. Với dân số hơn 1,4 tỷ người và nhu cầu nhiên liệu ngày càng tăng, chính phủ nước này coi nhiên liệu sinh học không chỉ là một giải pháp môi trường mà còn là đòn bẩy kinh tế và chiến lược năng lượng quan trọng. Từ năm 2003, Ấn Độ đã bắt đầu pha trộn ethanol vào xăng theo chương trình Ethanol Blended Petrol (EBP). Tuy nhiên, phải đến năm 2014, khi chính quyền Thủ tướng Narendra Modi đưa ra mục tiêu đầy tham vọng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, chương trình này mới thực sự tăng tốc.

Năm 2021, chính phủ Ấn Độ công bố kế hoạch đạt tỷ lệ pha trộn 20% ethanol (E20) trong xăng vào năm 2025, sớm hơn 5 năm so với kế hoạch ban đầu. Mục tiêu này đã trở thành một phần trong chiến lược tổng thể nhằm giảm nhập khẩu dầu mỏ, vốn chiếm khoảng 85% nhu cầu nhiên liệu của quốc gia, đồng thời tạo thị trường đầu ra ổn định cho ngành nông nghiệp trong nước. Chính phủ đã triển khai hàng loạt chính sách hỗ trợ như trợ giá, tín dụng ưu đãi, miễn thuế tiêu thụ đặc biệt cho ethanol, và yêu cầu các công ty dầu quốc doanh phân phối xăng E20 tại các thành phố lớn từ năm 2023.

Ấn Độ là một trong những quốc gia có lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học quyết liệt và tham vọng nhất thế giới. Ảnh: Biodiesel Magazine.

Lộ trình chuyển đổi này được hậu thuẫn bởi sự phát triển nhanh chóng của cơ sở hạ tầng phối trộn nhiên liệu, cũng như việc sản xuất và đăng kiểm hàng loạt phương tiện tương thích với E20. Bên cạnh đó, Ấn Độ cũng đang đầu tư vào nhiên liệu sinh học thế hệ hai, sản xuất từ rơm rạ và chất thải nông nghiệp, thay vì từ mía đường, ngô và sắn như thế hệ một, nhằm tránh cạnh tranh với nguồn lương thực và giảm phát thải khí nhà kính hiệu quả hơn.

Với tầm nhìn dài hạn, lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học của Ấn Độ không chỉ là một biện pháp kỹ thuật mà còn là bước đi chiến lược nhằm xây dựng nền kinh tế năng lượng sạch, tự chủ và bền vững. Trong một thế giới đang gấp rút chuyển dịch sang các nguồn năng lượng xanh, Ấn Độ đang thể hiện vai trò ngày càng rõ rệt như một quốc gia tiên phong.

Trung Quốc

Trung Quốc, quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, từng đặt nhiều kỳ vọng vào nhiên liệu sinh học như một phần trong chiến lược giảm ô nhiễm không khí và gia tăng an ninh năng lượng. Việc sử dụng ethanol pha trộn vào xăng được Trung Quốc chính thức khởi động từ đầu những năm 2000, với một số tỉnh như Cát Lâm, Liêu Ninh và Hà Nam tiên phong áp dụng xăng sinh học E10 (10% ethanol). Tới năm 2017, Bắc Kinh công bố kế hoạch đầy tham vọng: triển khai bắt buộc xăng E10 trên toàn quốc vào năm 2020. Mục tiêu này được hậu thuẫn bởi nhu cầu xử lý lượng ngô tồn kho khổng lồ, lên tới hàng chục triệu tấn, cũng như cam kết cắt giảm ô nhiễm môi trường đô thị ngày càng nghiêm trọng.

Tuy nhiên, quá trình hiện thực hóa lộ trình chuyển đổi này nhanh chóng vấp phải những thách thức lớn. Sau giai đoạn đầu thực hiện ở hơn 10 tỉnh thành, việc mở rộng E10 toàn quốc đã bị đình lại. Nguyên nhân chủ yếu đến từ lo ngại về cạnh tranh giữa nhiên liệu sinh học và nguồn lương thực. Trung Quốc là quốc gia đông dân và luôn đặt ưu tiên an ninh lương thực lên hàng đầu, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, dịch bệnh và bất ổn địa chính trị gây ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc sử dụng ngô, lúa mì và sắn để sản xuất ethanol bị đánh giá là không bền vững trong dài hạn, nhất là khi giá lương thực có xu hướng tăng mạnh.

Việc sử dụng xăng sinh học E10 được Trung Quốc chính thức khởi động từ đầu những năm 2000. Ảnh: Dialogue Earth.

Đồng thời, chính phủ Trung Quốc cũng chuyển hướng ưu tiên sang phát triển xe điện và các giải pháp năng lượng tái tạo khác như hydrogen. Điều này khiến nhiên liệu sinh học dần bị đẩy ra ngoài trọng tâm chiến lược năng lượng xanh. Tuy vậy, tại một số địa phương như Quảng Đông, Sơn Đông, và Hà Nam, xăng E10 vẫn được sử dụng, đặc biệt trong các chương trình thử nghiệm xe công và giao thông công cộng.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng đang đầu tư vào công nghệ nhiên liệu sinh học thế hệ hai, sử dụng rơm rạ và chất thải nông nghiệp, nhằm giảm phụ thuộc vào cây trồng lương thực.

Mặc dù lộ trình chuyển đổi sang xăng sinh học ở Trung Quốc không diễn ra đúng như kế hoạch, nhưng những bước đi ban đầu của nước này đã tạo tiền đề quan trọng cho quá trình chuyển đổi năng lượng sau này. Trong tương lai, nếu giải được bài toán nguyên liệu và công nghệ, nhiên liệu sinh học vẫn có thể đóng vai trò hỗ trợ trong bức tranh năng lượng đa dạng và carbon thấp của Trung Quốc.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/lo-trinh-chuyen-doi-sang-xang-sinh-hoc-post2149044045.html