Lồng ghép chương trình, phát huy vai trò người dân trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo

Chiều 12/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến nghe Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo và các bộ ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học cho ý kiến về báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035; Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong giảm nghèo, được cộng đồng quốc tế ghi nhận, nhưng giảm nghèo đa chiều đặt ra yêu cầu cao hơn, đặc biệt trong bối cảnh đảm bảo các chỉ tiêu kinh tế – xã hội, đời sống nhân dân, hướng tới một xã hội công bằng, giàu mạnh, với mục tiêu ấm no, hạnh phúc.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035; Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030.

Việc ban hành Nghị định về chuẩn nghèo đa chiều là bước tiến mới, vừa phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, vừa xác định các chuẩn mực mới, phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay; là cơ sở pháp lý, chính sách để các địa phương triển khai trong nhiệm kỳ mới.

Về các chương trình mục tiêu quốc gia, Phó Thủ tướng đánh giá, việc triển khai các chương trình như xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc, giảm nghèo bền vững đã đạt kết quả rõ ràng, nhưng vẫn còn chồng chéo, trùng lặp, gây khó khăn trong phân bổ nguồn lực. "Nhiều địa phương xin trả lại kinh phí do vướng cơ chế triển khai. Mỗi chương trình có vốn riêng, cơ chế riêng, bộ máy riêng, dẫn đến khó khăn trong điều hành".

Phó Thủ tướng cho rằng Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong giảm nghèo, được cộng đồng quốc tế ghi nhận

Vì vậy, cuộc họp cần thống nhất áp dụng chuẩn nghèo đa chiều và thể chế hóa bằng Nghị định; lồng ghép 2 chương trình mục tiêu xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững; xem xét Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đảm bảo hiệu quả, tránh chồng chéo, tập trung nguồn lực và nâng cao hiệu quả sử dụng.

Sau khi lắng nghe các ý kiến, kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp thu đầy đủ các ý kiến tại cuộc họp, khẩn trương hoàn thiện Dự thảo Nghị định cũng như báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.

Phó Thủ tướng yêu cầu quá trình xây dựng văn bản phải dựa trên kết quả tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện 2 chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững được nhân dân và cộng đồng quốc tế ghi nhận. Cách thức tổ chức triển khai cũng để lại nhiều bài học quý giá, mà thành công lớn nhất chính là sự tham gia của cấp ủy, hệ thống chính trị và sự phát huy vai trò chủ thể của người dân, nhất là nông dân. Đây là điểm cần được khẳng định và tiếp tục kế thừa.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, việc thực hiện 2 chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững vẫn còn một số hạn chế như: Chia nhỏ quá nhiều dự án, ban hành nhiều cơ chế, cùng một nguồn vốn nhưng dàn trải khiến hiệu quả chưa cao. Ở một số nơi, có kinh phí nhưng không giải ngân, không triển khai được, gây lãng phí. Bộ máy và số lượng văn bản hướng dẫn quá nhiều, làm nặng nề thêm khâu thủ tục, giảm hiệu quả thực thi.

"Phải thẳng thắn rút ra bài học để phát huy sáng kiến, khắc phục bất cập trong giai đoạn tới", Phó Thủ tướng nói.

Về chuẩn nghèo đa chiều, Phó Thủ tướng nêu rõ đây là chuẩn quốc tế được Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) khuyến nghị, các quốc gia có thể vận dụng linh hoạt tùy theo điều kiện thể chế và trình độ phát triển. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần bám sát các chuẩn mực đã ban hành, đồng thời dựa vào số liệu thống kê chính thức của cơ quan thống kê quốc gia để xác định mức thu nhập tối thiểu. Trên cơ sở đó, tính toán phù hợp với mục tiêu phát triển đến năm 2030, bảo đảm mức thu nhập bình quân đầu người được nâng lên, hộ nghèo cũng phải được hưởng thành quả chung của đất nước. Chuẩn nghèo không phải là "chỉ số cứng" mà cần điều chỉnh linh hoạt theo từng giai đoạn.

Ngoài yếu tố thu nhập, các nhóm chỉ số về giáo dục, y tế, việc làm, thông tin, dịch vụ cơ bản… cũng cần được rà soát. Phó Thủ tướng gợi ý bổ sung chỉ số về khả năng thích ứng với thiên tai, bão lũ…. vì "chỉ cần một cơn bão, một trận lũ lớn, nhiều hộ có thể rơi trở lại nghèo. Đây là yếu tố trực tiếp quyết định tính bền vững trong giảm nghèo".

Liên quan đến phân loại đối tượng, Phó Thủ tướng cho rằng nên tiếp tục duy trì ba nhóm: Hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có thu nhập trung bình. Nhóm hộ có thu nhập trung bình cần được quan tâm vì đây là ngưỡng dễ tái nghèo, đòi hỏi chính sách phòng ngừa và hỗ trợ kịp thời.

Cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến nghe Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo và các bộ ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học

Về tổ chức thực hiện, Phó Thủ tướng yêu cầu các nghị định, văn bản phải không chỉ đưa ra chuẩn mực mà còn thiết kế cơ chế, chính sách, phương án thực hiện và cơ chế giám sát đánh giá cụ thể. Đồng thời xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, "Trung ương ban hành chuẩn, tỉnh cụ thể hóa, xã tổ chức thực hiện". Tại cấp xã, chính quyền, hệ thống chính trị, Mặt trận và nhân dân bàn bạc, quyết định công việc cần thiết, bảo đảm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh trách nhiệm về tài chính và giao Bộ Tài chính bảo đảm nguồn lực, "không thể chỉ dừng ở nguyên tắc chung, mà phải quy định rõ trách nhiệm và phương án huy động nguồn lực".

Cho ý kiến về định hướng xây dựng nông thôn mới, Phó Thủ tướng nêu rõ, bộ tiêu chí mới phải kế thừa các thành quả đạt được, đồng thời bổ sung cho phù hợp giai đoạn phát triển mới. Mục tiêu là nông thôn phát triển toàn diện, bền vững, đời sống người dân ngày càng ấm no, hạnh phúc. Các văn bản của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành cần được quán triệt đầy đủ và cập nhật trong quá trình xây dựng bộ tiêu chí mới.

Đối tượng và khu vực triển khai xây dựng nông thôn mới cần được phân loại: Vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, khó khăn đặc thù; vùng khó khăn nhưng không thuộc khu vực dân tộc thiểu số; khu vực có điều kiện phát triển, từ đó có cách tiếp cận khác nhau, vừa đặt ra chỉ tiêu cao để phấn đấu, vừa có chính sách ưu tiên phân bổ nguồn lực, không thể cào bằng.

"Cách làm phải xuất phát từ cơ sở, phát huy vai trò chủ thể của nhân dân. Chính sách, vốn đầu tư phải rõ ràng, phân cấp mạnh mẽ, giao quyền nhiều hơn cho địa phương để khuyến khích sự năng động, sáng tạo", Phó Thủ tướng nói.

Một vấn đề khác được Phó Thủ tướng lưu ý là sau khi sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã, nhiều địa phương cần sớm hoàn thiện quy hoạch đô thị, nông thôn và phân bổ nguồn lực hợp lý.

Nhấn mạnh, quy hoạch phải đi trước một bước, làm cơ sở cho việc triển khai các nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, tránh tình trạng manh mún, chắp vá, Phó Thủ tướng giao Bộ Xây dựng chủ trì, bảo đảm đến năm 2026 toàn bộ các xã đều có quy hoạch.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/long-ghep-chuong-trinh-phat-huy-vai-tro-nguoi-dan-trong-xay-dung-nong-thon-moi-giam-ngheo-20250912213014168.htm