Mở lối để “phim đặt hàng” đến gần công chúng hơn

Bộ Văn hóa-TT-DL đang tổ chức lấy ý kiến góp ý cho dự thảo nghị định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, dự kiến trình Chính phủ ban hành tháng 12/2025. Đây được xem là bệ đỡ pháp lý mở ra kỳ vọng tháo gỡ những điểm nghẽn lâu nay để phim phục vụ nhiệm vụ chính trị đến gần hơn với công chúng, nâng cao hiệu quả lan tỏa các giá trị tư tưởng của tác phẩm.

Bộ Văn hóa-TT-DL đang tổ chức lấy ý kiến góp ý cho dự thảo nghị định về phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, dự kiến trình Chính phủ ban hành tháng 12/2025. Đây được xem là bệ đỡ pháp lý mở ra kỳ vọng tháo gỡ những điểm nghẽn lâu nay để phim phục vụ nhiệm vụ chính trị đến gần hơn với công chúng, nâng cao hiệu quả lan tỏa các giá trị tư tưởng của tác phẩm.

“Đào, Phở và Piano” là minh chứng phim lịch sử đầy sức hút khi đưa vào hệ thống chiếu rạp. Ảnh: Bộ Văn hóa-TT-DL

Đáp ứng nhu cầu của công chúng

Xã hội ngày nay chịu tác động mạnh mẽ từ dòng chảy văn hóa toàn cầu, yêu cầu đặt ra không chỉ là bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn cần đổi mới mạnh mẽ phương thức truyền tải các giá trị lịch sử, văn hóa để phù hợp với xu hướng tiếp nhận mới, đặc biệt của thế hệ trẻ. Điện ảnh với khả năng tái hiện lịch sử một cách sinh động, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, đồng thời truyền cảm hứng về các giá trị nhân văn và khát vọng phát triển đất nước qua hình ảnh, âm thanh, cảm xúc và ngôn ngữ nghệ thuật.

Từ góc độ triển khai thực tiễn, hiện nay đang thiếu các thiết chế trung gian và các tổ chức, đơn vị đủ năng lực để đưa phim chính trị vào hệ thống rạp, trên không gian mạng, hệ thống truyền hình.

Theo Bộ Văn hóa-TT-DL, số liệu năm 2022, cả nước có 228 đội chiếu phim lưu động. Các đội chiếu phim lưu động đã tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước giáo dục nâng cao thẩm mỹ, hưởng thụ văn hóa của người dân ở các vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo. Tuy nhiên hiện nay, hoạt động chiếu bóng lưu động vẫn còn gặp nhiều khó khăn, chủ yếu xuất phát từ điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực hạn chế.

Mỗi dịp lễ lớn của đất nước, những tuần phim, đợt phim kỷ niệm, các tác phẩm kinh điển về chiến tranh, về lịch sử, về các cuộc đấu tranh cách mạng lại được trình chiếu phục vụ khán giả. Mới đây, tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng 2025 đã dành riêng chương trình “Nửa thế kỷ phim Việt Nam về chiến tranh” để trình chiếu 22 tác phẩm nổi tiếng về đề tài này.

Trong dịp kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, một vài đài truyền hình trong đó có Vĩnh Long cũng trình chiếu những bộ phim kinh điển như: “Ván bài lật ngửa”, “Hòn đất”, “Mùa gió chướng”, “Cánh đồng hoang”, “Đường xuyên rừng”… Cách đây 4 năm, Viện Phim Việt Nam cũng từng mở kênh YouTube giới thiệu 9 phim tiêu biểu, thu hút hàng triệu lượt xem.

Tuy nhiên, vì vướng bản quyền kênh đã bị buộc ngừng cập nhật. Hay vừa qua VTV mở mục “Cine7- Ký ức phim Việt” không chỉ trình chiếu mà còn tổ chức giao lưu với các diễn viên trong phim nhưng số lượng phim cũng rất ít, chỉ vỏn vẹn vài phim.

Năm ngoái, phim “Đào, Phở và Piano” được thí điểm phát hành ngoài rạp. Kết quả đã có 16 nhà phát hành, cụm rạp và trung tâm văn hóa- điện ảnh một số địa phương tham gia, tổng doanh thu đạt hơn 23 tỷ đồng. Thời điểm ra mắt, phim cháy vé liên tục, lượng khán giả đặt vé lớn gây sập web Trung tâm Chiếu phim quốc gia trong suốt nhiều ngày. Không chỉ web, các ứng dụng đặt vé online thông qua ngân hàng, ví điện tử… cũng bị nghẽn.

Chị Nguyễn Mai Phương (phường Long Châu) chia sẻ: “Tết năm ngoái tôi lên TP Hồ Chí Minh thăm người thân và cả nhà cùng nhau ra rạp xem “Đào, Phở và Piano”. Chúng tôi đã rất xúc động khi được xem tái hiện một Hà Nội bi tráng, thơ mộng với tình cảm đôi lứa sâu sắc, tình đồng bào gắn kết và tình yêu Tổ quốc đầy tự hào.

Tôi nghĩ rằng Việt Nam đang rất thiếu những dòng phim như thế này. Mong các nhà đầu tư mạnh dạn làm, rồi đến lúc bật tivi lên là sẽ thấy phim lịch sử Việt Nam được lan tỏa nhiều hơn”.

Theo Bộ Văn hóa-TT-DL, trường hợp “Đào, Phở và Piano” cho thấy phim đặt hàng không chỉ phục vụ nhiệm vụ chính trị, mà còn có khả năng tạo doanh thu đáng kể nếu được phát hành, phổ biến đúng thời điểm.

Tuy nhiên, nếu không có cơ chế thu- chi- nộp ngân sách rõ ràng, thì sẽ không thể tái đầu tư hoặc tái phân bổ nguồn thu cho các dự án điện ảnh tiếp theo. Các cơ sở phát hành, phổ biến cũng không thể tự chịu mọi chi phí vận hành, 100% doanh thu từ việc bán vé sẽ nộp vào ngân sách nhà nước vì điều này không phù hợp với quy luật của nền kinh tế thị trường, đồng thời không huy động được nhiều thành phần kinh tế tham gia vào phát hành, phổ biến phim.

Tháo điểm nghẽn để phát huy giá trị

Trong bối cảnh hiện nay, khi Đảng và Nhà nước xác định rõ chủ trương phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế, thì lĩnh vực phát hành và phổ biến phim, đặc biệt là phim phục vụ nhiệm vụ chính trị, tư tưởng, văn hóa- cần được nhìn nhận như một không gian ưu tiên cho sự tham gia sâu rộng của khu vực tư nhân.

  Khuyến khích tổ chức, cá nhân hợp tác phát hành để phim đến gần hơn với công chúng.

Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã đặt ra yêu cầu “kịp thời xây dựng, hoàn thiện pháp luật và cơ chế, chính sách đột phá” để tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân tham gia vào các nhiệm vụ quan trọng, chiến lược của quốc gia, trong đó có các lĩnh vực về chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, quảng bá văn hóa và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa-TT-DL Tạ Quang Đông, việc ban hành nghị định để điều chỉnh toàn diện hoạt động phát hành, phổ biến phim phục vụ nhiệm vụ chính trị là cần thiết và cấp bách, nhằm tạo hành lang pháp lý thống nhất, minh bạch, khắc phục các khoảng trống hiện hành.

Bên cạnh đó, khuyến khích xã hội hóa và hợp tác công- tư; bảo đảm quyền tiếp cận văn hóa của Nhân dân theo Hiến pháp năm 2013, và tối ưu hóa hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và khai thác tiềm năng kinh tế của phim phục vụ nhiệm vụ chính trị.

Thông thường, việc phát hành phim có nhiều chi phí liên quan như truyền thông, hậu cần, nhân sự, kỹ thuật... Theo dự thảo, tỷ lệ phân chia doanh thu trên thị trường hiện nay là 30-50% cho chủ sở hữu phim, 8-15% cho đơn vị phát hành và 40-60% cho đơn vị phổ biến (tùy thuộc vào tuần chiếu và mức độ đầu tư truyền thông).

Đối với nền tảng trực tuyến, các mô hình chia sẻ doanh thu sau khi trừ chi phí mua bản quyền thường ở mức 40-60% cho chủ sở hữu nội dung, còn lại cho đơn vị khai thác hoặc áp dụng hình thức mua trọn gói bản quyền. Từ thực tế trên, dự thảo đề xuất tỷ lệ phân chia doanh thu tối thiểu 30% (sau khi đã trừ các khoản thuế) cho đại diện chủ sở hữu phim để phù hợp thực tiễn thị trường và bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước (chủ sở hữu tài sản công) và các doanh nghiệp phát hành.

Điểm mới của nghị định lần này là Nhà nước sẽ đầu tư, hỗ trợ xây dựng nền tảng phổ biến phim trực tuyến; đồng thời khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia hợp tác phát hành, phổ biến phim... Với thành công của một số tác phẩm lịch sử cách mạng vừa qua, nếu được đầu tư bài bản, cách quảng bá tốt, dòng phim này hoàn toàn có thể tạo sức hút nhà đầu tư khai thác thương mại. Đây là một tín hiệu tích cực để những phim lịch sử, văn hóa đến gần hơn với công chúng.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ

 

Nguồn: https://baovinhlong.com.vn/van-hoa-giai-tri/202508/mo-loi-de-phim-dat-hang-den-gan-cong-chung-hon-5cd19ce/