Nghệ nhân vẽ mặt thiện

"Mặt nạ thời gian" mang khuôn mặt thiện

Ông Phong bắt đầu vẽ từ 40 năm trước, khi làm đầu lân, mặt ông địa. Nhờ tay nghề điêu luyện, nét vẽ rất "có thần", cứ mỗi dịp gần Tết trung thu, bạn hàng trong tỉnh Quảng Nam tranh nhau đặt hàng ông vẽ. Cách đây hơn 10 năm, ông bắt đầu vẽ mặt nạ, nhận thêm học trò phụ việc và dạy họ bồi giấy, cầm cọ…

Như đã hẹn, tôi đến số 14 Trần Phú, Hội An. Ông mở đầu cuộc trò chuyện: "Từ mặt nạ đồ chơi mình biến thành một khuôn mặt nạ mỹ thuật Việt Nam, nâng thêm tầm giá trị. Có người hỏi tôi, sao mặt nạ không khoét mắt? Tôi vẽ mắt chứ nếu khoét mắt mặt nạ thì anh sẽ đeo… như đeo đồ chơi. Chơi chán anh ném đi. Nhưng mặt nạ mỹ thuật thì anh treo làm kỷ niệm. Mỗi mặt nạ, người mua mang về, như là một lời chúc phúc của "mặt nạ thời gian" gửi đến". Chắc vậy nên dù giá tới 300.000 đồng/cái, khách vẫn sẵn sàng mua.

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 1. — Tác giả *(trái)* và nghệ nhân Bùi Quý Phong

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 2. — Mặt nạ thời gian - tôn vinh giá trị truyền thống văn hóa Việt

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 3. — Nghệ nhân Bùi Quý Phong và các cộng sự được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam chứng nhận Kỷ lục - Mặt nạ tuồng bằng giấy dó lớn nhất Việt Nam

"Mặt nạ này lời lãi chẳng bao nhiêu. Nhưng tại sao tôi vẫn duy trì? Bởi vì nó là văn hóa Việt. Vẽ theo phong cách văn hóa Việt và tôn vinh tiền nhân. Vẽ mặt nạ Việt Nam chỉ dùng 5 màu: đỏ, trắng, đen, vàng (màu của chùa) và xanh lá cây. Mặt nạ mỹ thuật chuyển tải điều thiện. Điều ác diễn ra ngoài đời nhiều rồi. Anh bước vào không gian của tôi xin hãy đến với điều thiện", ông Phong say sưa lý giải theo cách của mình.

Năm 2023, mặt nạ bằng giấy dó "Dấu ấn tiền nhân" với chiều cao 3,5 m và chiều ngang 2,65 m do ông Phong cùng cộng sự phối hợp VinWonders Nam Hội An thực hiện được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao chứng nhận kỷ lục "Mặt nạ bằng giấy dó lớn nhất Việt Nam".

Được tiếp thêm động lực

Và từ vẽ mặt nạ mang khuôn mặt thiện đến làm việc thiện, theo nghệ nhân Bùi Quý Phong, là một sự kết hợp, song hành nhuần nhuyễn. Ông theo phong cách vẽ mặt nạ thiện và chính nó khiến tâm hồn ông bình an, hướng thiện, thong thả bước ra cộng đồng làm việc thiện.

Từ năm 1980 đến đầu những năm 1990, ông từng xây dựng một mái ấm nuôi hơn 20 em có hoàn cảnh đặc biệt như bị bỏ rơi, câm điếc, tâm thần dạng nhẹ hoặc có ba mẹ ở tù... Ông cho các em ăn ở, truyền nghề có trả lương… Em nào lớn lên nếu muốn thì có thể rời "mái ấm", ông sẽ giúp mở cơ sở làm đầu lân, mặt nạ ông địa và giới thiệu 3 bạn hàng để "làm mối" thu mua sản phẩm. Nhờ có nghề vững chắc nên nhiều em đã xây dựng được cuộc sống ổn định, lập gia đình…

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 4. — Khách du lịch trải nghiệm vẽ mặt nạ

"Ban đầu không có ý định. Khi dịch giã năm 2019 hoành hành, mọi sinh hoạt đời sống ngưng trệ. Tôi sốt ruột. Khi bà con gặp khó khăn, đau khổ mà mình đứng ngoài, thờ ơ thì thiệt không phải. Riêng tại Hội An, tôi có thể kêu gọi mọi người chung tay. Vậy là tôi đăng Facebook bài đầu tiên…", ông Phong chia sẻ. Từ đó, những tấm lòng vàng được đánh thức. Những người con của Hội An trong lẫn ngoài nước đều hưởng ứng, gửi gắm. Trung bình, mỗi ngày ông chở khoảng 5 tấn gạo đi trao cho bà con các vùng dịch. Tới giai đoạn ông dừng lại vẫn có người liên hệ muốn gửi vài nghìn USD nhưng ông từ chối. Có người năn nỉ hay là ông giữ lại, có dịp nào đó hỗ trợ bà con song ông hẹn khi nào ông đăng Facebook kêu gọi hãy gửi…

"Tôi không đụng tới tiền. Có người gửi tiền mua một tấn gạo, tôi chỉ đại lý bán gạo cho họ chuyển tiền. Tuổi gần 70, tôi càng ngày càng… sa vào hoạt động thiện nguyện. Đôi khi thực hiện chương trình từ thiện mà thiếu tiền tôi chợt nghĩ có nên kêu gọi hay không? Nghĩ ai thương người nghèo thì hãy đến với tôi, cùng tôi chia sẻ. Tôi không kêu gọi ủng hộ tiền, hàng. Nếu tôi chưa đủ duyên thì tôi tự làm lấy, bỏ tiền túi ra làm. Thật ra nó cũng gây khó cho mình. Tức là mình muốn làm cho chỉn chu, cho tốt nhưng lực của mình chưa tới. Tuy nhiên, nhiều lúc nghe học trò nói như tiếp thêm động lực cho mình: "Mỗi lần thầy làm từ thiện về, con thấy khuôn mặt thầy hồng lên. Còn khách đến mua hàng của mình liên tục, liên tục". Sau mỗi chương trình là có tiền vô để tôi đắp đổi. Như vừa qua, có đoàn họ chỉ đến nhìn thầy trò tôi vẽ mà họ gửi 5 triệu đồng, gọi là để phụ thầy làm từ thiện. Mỗi lần chụp hình mỹ thuật là khách để lại 1,5 triệu đồng. Mỗi tháng có khi 5 chương trình được 9 triệu đồng. Có các khoản thu này cũng đỡ", ông bộc bạch.

Các hoạt động từ thiện

Mùng 1 Tết Quý Mão 2023, ông bỏ tiền túi tặng bà con nghèo ở Hội An tổng cộng 5,8 tấn gạo và 580 chai nước mắm. Tiếp đó, ông đến Trung tâm Bảo trợ xã hội Quảng Nam tổ chức một chương trình nghệ thuật thu được 27 triệu đồng; lên huyện miền núi Tây Giang, đến xã Tr'hy giúp đỡ bà con 90 triệu đồng bằng tiền cá nhân. Hay như tổ chức Hội Xuân ở Hội An từ mùng 1 đến mùng 11 âm lịch với lô tô, trò chơi dân gian… với sự hỗ trợ của một số ca sĩ. Tiền thu được dành phần chia sẻ cho cộng đồng. Ông không có quỹ nào hết. "Có ngày tôi nhận được nhiều tin nhắn nhờ hỗ trợ. Không có tiền thì ráng đợi một chút còn có thì liền tay. Có người khi cần một bao gạo hoặc nửa đêm gọi cầu cứu vì con phải nhập viện mà chưa có đủ tiền... Tôi lại tức tốc chạy đi. Nhiều trường hợp oái oăm lắm anh!", ông kể.

Có lần, một Việt kiều ở Mỹ nói sẽ gửi 12.000 USD, nhờ ông giúp nấu bún, mì vào ngày rằm và mùng 1 tại hai điểm là Hội An quê mình và Điện Bàn, quê chồng. Ông đắn đo sợ không quản lý được. Lỡ như người ta sinh lòng tham, "ngắt" đi một ít của người nghèo hoặc không bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm thì ai chịu trách nhiệm? Vì thế ông từ chối.

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 5. — Ông Phong cùng bạn hữu chuẩn bị đến thăm, tặng quà những người gặp khó khăn

Nghệ nhân vẽ mặt thiện - làm từ thiện- Ảnh 6. — Nghệ nhân Bùi Quý Phong bên những phần quà tặng giúp người khó khăn

Không làm từ thiện lại thấy "vắng vắng" nên ông cứ chia ra làm quanh năm với những chương trình thiết thực. Chương trình "Xuân nối dài" đến những nơi nghèo khó, mang yêu thương lên cho bà con như ở Tây Giang vừa rồi. Có tặng áo mới, gạo, mì chính, tiền và nhiều hoạt động cho trẻ em vui chơi … Vài tấn áo quần đã qua sử dụng còn dùng được, tặng cho bà con dân tộc thiểu số… Tiếp đến là chương trình "Vào hè", phụ huynh mang sách cũ tặng sau khi mua sách mới, tập vở, áo quần (được giặt ủi sạch sẽ) để ông mang tặng lại học sinh nghèo. Chương trình "Vào năm học mới" với áo quần mới, sách vở mới, xe đạp mới, trao 60 chiếc xe đạp và tiền. Mỗi trường nhận 6 chiếc xe và 6 bộ sách giáo khoa tặng học sinh nghèo. Chương trình "Tấm áo mùa đông", có số bạn bè ở Hà Nội chuyển vào áo ấm mới, ông lại ngược xuôi đi trao.

Kết nối những tấm lòng

Ở tỉnh Quảng Nam có nhiều nhóm thiện nguyện. Chẳng hạn, H.Đại Lộc có các nhóm Sương Nguyễn (nhóm từ thiện Thung Lũng Xanh), Phạm Linh; TX.Điện Bàn có Lê Hậu; H.Duy Xuyên có Phạm Mạnh… Ông Phong luôn hết mình hỗ trợ các tổ chức, nhóm, bạn ấy… Hai tranh kết cườm do một số bạn ở Cẩm Nam thực hiện, bán với giá 15 triệu đồng/tranh, sẽ lấy tiền gửi ông Phong làm từ thiện. Ngày 8.4.2025 vừa qua , nhóm "Gieo duyên người Hội An" khai trương quán giải khát ở 437 Nguyễn Tri Phương, lấy tiền làm quỹ từ thiện vì thấy ông không hề kêu gọi. Ông lại bỏ tiền thuê một căn nhà nhỏ ở đó dành cho hoạt động thiện nguyện. Ai cho gạo, mắm gì thì tự mang đến. Ai khó khăn cứ đến nhận, "hãy lấy vừa đủ dùng". Ông giao người coi ngó, ở trọ đó luôn, không phải tốn tiền thuê!

Vẽ "mặt nạ thời gian" nay đã có truyền nhân. Ông chỉ theo dõi, nhắc nhở. "Chừ đã tuổi "thất thập cổ lai hy" rồi. Sắp tới sẽ cân nhắc lại hoạt động thiện nguyện cho phù hợp lứa tuổi mình. Tôi không muốn kể ra nhưng anh hỏi thì tôi nói. Mình gặp nhiều may mắn rồi nay làm việc thiện để trả ơn cuộc đời. Chỉ đơn giản vậy thôi!", ông trải lòng.