Người nối dài tình yêu với dân ca Jrai

Chiều tháng 5, tiết trời Krông Pa dịu lại sau cơn mưa nặng hạt. Tranh thủ lúc trời vừa tạnh, ông Rah Lan Thu-Trưởng thôn Chư Jú dẫn chúng tôi đến nhà bà H’Mi. Theo ông Thu, bà H’Mi là người duy nhất trong buôn thuộc nhiều bài dân ca Jrai.

Biết mục đích đến thăm của chúng tôi, nét mặt bà H’Mi lộ rõ niềm vui. Nhấp ngụm nước đun với lá rừng, bà H’Mi ôn tồn kể: Ngày xưa, cứ mỗi dịp buôn tổ chức lễ hội, chị em phụ nữ lại cùng nhau tụ tập quanh bếp lửa và hát những bài dân ca. Từ đó, bà yêu thích làn điệu dân ca lúc nào không hay. Nhờ chăm chỉ lắng nghe và tập hát theo, bà nhanh chóng thuộc nhiều bài dân ca. Năm 1975, bà tham gia đội văn nghệ của xã. Trong quãng thời gian này, bà rong ruổi khắp các buôn làng để mang lời ca tiếng hát phục vụ bộ đội và bà con.

“Năm ấy, tôi mới 14 tuổi, cùng các chị, em tham gia đội văn nghệ của xã. Chúng tôi hát để động viên nhau, để kể chuyện buôn làng, chuyện tình người và cũng để nhắc nhau sống tử tế, đoàn kết. Tham gia đội được 3 tháng thì tôi xin nghỉ để về chăm sóc bố bị bệnh nặng”-bà H’Mi nhớ lại.

Không chỉ là người thuộc nhiều bài dân ca, bà Kpă H’Mi còn sáng tác thêm những bài mới kể về cuộc sống của buôn làng. **Ảnh: L.H**

Theo bà H’Mi, dân ca Jrai được lưu truyền bằng miệng, bằng trí nhớ mang đậm hơi thở cuộc sống, thể hiện tâm tư, tình cảm, triết lý sống của người dân. Nội dung dân ca rất đa dạng, phong phú, khi thì ca ngợi vẻ đẹp núi rừng, công ơn tổ tiên; lúc lại là lời khuyên răn, phê phán thói hư tật xấu, nhắc nhở con người sống nghĩa tình, đoàn kết, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Điểm đặc biệt của dân ca Jrai là tính ngẫu hứng, linh hoạt trong cách thể hiện. Người hát không chỉ truyền tải những làn điệu có sẵn mà còn có thể tự sáng tác lời, tùy theo hoàn cảnh, câu chuyện và cảm xúc. Người Jrai hát dân ca thường dùng chất giọng tự nhiên, vang khỏe nhưng mềm mại, tạo độ ngân dài ở những đoạn cao trào; đồng thời thể hiện cảm xúc bằng cách nhấn nhá, luyến láy ở những chữ cuối câu. Đặc biệt là cách kết hợp với nhịp rung môi hoặc ngân giọng mô phỏng tiếng gió, tiếng suối, tiếng vọng của núi rừng.

Dù mái tóc đã bạc song chất giọng của bà H’Mi vẫn trong trẻo, ngân vang như tiếng suối đầu nguồn. Hiện nay, bà thuộc hơn 20 bài dân ca Jrai. Không chỉ lưu giữ, bà còn sáng tác thêm nhiều bài mới kể về cuộc sống buôn làng, mùa màng no ấm và ca ngợi Đảng, ca ngợi quê hương. Vừa trò chuyện với chúng tôi, bà vừa khoe những giấy chứng nhận giải thưởng tại các ngày hội văn hóa, thể thao các dân tộc thiểu số huyện Krông Pa.

“Những năm gần đây, tôi thường tham gia các sự kiện văn hóa do địa phương tổ chức để vừa thử sức, vừa lưu giữ làn điệu dân ca Jrai. Tại Ngày hội văn hóa, thể thao các dân tộc thiểu số và hội chợ kết nối nông sản huyện Krông Pa lần thứ I-2023, tôi đạt giải nhất hát dân ca đấy”-bà H’Mi bộc bạch. Bên cạnh đó, bà H’Mi còn thường xuyên hát cho con cháu nghe, vừa để giữ lửa đam mê, vừa nhắc nhở thế hệ sau ghi nhớ và gìn giữ những làn điệu dân ca.

Buôn Chư Jú có 213 hộ với 97% là người Jrai. Trước đây, trong buôn có nhiều người biết hát dân ca nhưng hiện tại số lượng biết hát còn rất ít. Dòng nhạc hiện đại dần thay thế nhạc truyền thống nên dân ca Jrai ngày càng mai một và bị giới trẻ lãng quên.

“Bà H’Mi là người duy nhất trong buôn thuộc nhiều bài dân ca Jrai. Vì vậy, chúng tôi luôn động viên con cháu đến học bà để giữ gìn bản sắc của dân tộc”-ông Thu chia sẻ.

Trao đổi với P.V, bà Ksor H’Nái-Công chức Văn hóa-Thông tin xã Ia Rsai-cho hay: Bà Kpă H’Mi là một trong số ít người trên địa bàn xã còn thuộc và thể hiện được những làn điệu dân ca Jrai. Bà cũng thường xuyên tham gia các chương trình biểu diễn văn nghệ do xã tổ chức trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa.

Chúng tôi luôn tích cực tuyên truyền, vận động người dân, nhất là thế hệ trẻ nêu cao ý thức giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, trong đó có dân ca Jrai.

Nguồn: https://baogialai.com.vn/nguoi-noi-dai-tinh-yeu-voi-dan-ca-jrai-post325350.html