Nhà cổ trong lòng phố

Giữa những ồn ào, xô bồ của phố thị, vẫn lẩn khuất đâu đó nếp nhà xưa cũ, gợi nhớ về một thuở vàng son vang bóng của một Đồng Hới êm đềm bên dòng Nhật Lệ. Với các gia đình, nỗ lực gìn giữ ngôi nhà cổ của tổ tiên để lại cũng chính là minh chứng cho tấm lòng vẹn nguyên luôn hướng về cội nguồn, bảo tồn nền nếp gia phong của con cháu ngày nay.

Qua bao thăng trầm lịch sử, căn nhà ba gian hai chái phảng phất màu thời gian với những cột nhà bằng gỗ gõ đen bóng (còn khoảng 16 cột so với 32 cột trước đây), bàn hương trác... Nổi bật trong nhà là các tấm hoành phi và câu đối “nhất thi nhất họa” được chạm khắc tinh xảo, các bức tranh thêu cổ. Trong đó, hai câu đối đặt trang trọng hai bên gian thờ đã có từ thời nhà Nguyễn. Ngay giữa căn nhà là bộ trường kỷ khảm trai tinh xảo, minh chứng cho sự “ăn nên làm ra” của gia đình thuở trước và cả 1 bộ bàn ghế bằng gỗ gõ Quảng Bình tuổi đời hơn 100 năm ở gian bên cạnh.

Trong nhà còn có từ 500-700 đồ cổ từ thời cha ông để lại và do anh sưu tầm, nhiều đồ vật có niên đại hàng trăm năm. Tất cả đều được anh Hải xem như “kho tàng” quý giá, nâng niu, gìn giữ.

Anh tâm sự, riêng hệ thống đôn chậu cây cảnh nhà anh đã có gần 100 cái và cả một chậu cá cổ. Thuở trước, chỉ những nhà khá giả mới có nhiều đôn chậu cây cảnh trong nhà. Anh Phan Xuân Hải chia sẻ, trong “cơn lốc” của thị trường bất động sản, việc gìn giữ được ngôi nhà cổ là cả một câu chuyện dài gian nan, nhưng mẹ anh, hiện hơn 90 tuổi, vẫn luôn căn dặn con trai phải giữ ngôi nhà cổ này cho thế hệ sau.

Chính vì lẽ đó, anh và gia đình luôn tâm niệm sẽ nỗ lực bảo tồn ngôi nhà để con cháu sau này hiểu rõ được ông cha ta ngày xưa đã sống như thế nào. Anh cùng vợ-chị Nguyễn Thị Vui hiện đang duy trì cơ sở làng chài Minh Xích, chuyên bán hải sản cho khách du lịch.

Nằm bên bờ sông Nhật Lệ, căn nhà cổ của gia đình ông Nguyễn Quý Đồng (SN 1962) ở xã Bảo Ninh (TP. Đồng Hới) ẩn mình sau các nhà hàng, quán ăn tấp nập của một xã biển đang không ngừng chuyển mình. Có lẽ, ít ai biết bên trong ngôi nhà nhỏ bé đó là cả một di sản đã trường tồn gần 145 năm lịch sử, lặng lẽ chứng kiến bao đổi thay của thời cuộc. Trong căn nhà đó, mẹ ông Đồng, cụ bà Nguyễn Thị Võ, năm nay tròn 94 tuổi vẫn đang sống, như chứng nhân cho di sản quý giá này.

Theo ông Đồng, ông nội của ông vốn là một nhà Nho làm nghề dạy học, rất tinh thông chữ Hán, chữ Nho nên luôn dạy con cái về lễ nghĩa, nền nếp gia phong. Trải qua bao biến thiên của thời cuộc, căn nhà vẫn được ông và gia đình gìn giữ vẹn nguyên, dù “không biết bao người đã hỏi mua với giá rất cao”. Không chỉ bảo tồn nguyên bản căn nhà, nhiều đồ vật trong nhà cũng được giữ vẹn nguyên, từ đồ thờ cúng đến vật dụng hàng ngày, đặc biệt là các tấm hoành phi cùng bộ bàn ghế cổ.

Chủ nhiệm CLB UNESCO nghiên cứu và sưu tầm cổ vật Quảng Bình Phan Đức Hòa cho biết, tính riêng trên địa bàn TP. Đồng Hới, hiện có hơn 20 căn nhà cổ còn giữ gần như nguyên trạng và hơn 10 căn nhà cổ được phục dựng, chủ yếu đưa từ địa phương khác về. Riêng gia đình ông Hòa cũng đã mua và phục dựng một căn nhà cổ từ năm 2009. Bên trong căn nhà, nhiều chi tiết vẫn còn được giữ gìn nguyên vẹn cùng với hàng trăm đồ cổ do ông sưu tập qua các thời kỳ. Đó là những giá trị văn hóa truyền thống khiến căn nhà của ông Hòa là một điểm hẹn lý tưởng cho những ai đam mê cổ vật và tìm hiểu về văn hóa dân gian truyền thống.