Nối dài bức thổ cẩm trên núi

Trong dòng chảy văn hóa của đồng bào Dao, thêu thổ cẩm là điểm nhấn độc đáo. Theo thời gian, với sự xuất hiện của quần áo may sẵn, những bộ trang phục được thêu tay truyền thống ngày càng hiếm gặp ở các bản làng vùng cao. Trước nguy cơ mất đi bản sắc, Hợp tác xã Thiên An (xã Phủ Thông) đã phối hợp tổ chức những lớp học thêu thổ cẩm.

Chị Lý Thị Quyên dạy học viên những đường thêu đầu tiên.

Chúng tôi đến lớp vào buổi chiều nắng chói, căn phòng rộng đã chật kín người. Đón chúng tôi là chị Lý Thị Quyên, Giám đốc Hợp tác xã chế biến dược liệu và thổ cẩm dân tộc Thiên An (HTX Thiên An), chị là người trực tiếp giảng dạy cho học viên.

Bắt đầu từ các sản phẩm nông nghiệp địa phương, chị Quyên và HTX Thiên An đã có nhiều hoạt động hướng đến bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc Dao. Chị Quyên luôn trăn trở: Làm sao để các thế hệ người dân tộc Dao hiểu và thêm yêu quý, tự hào về nguồn cội, đồng thời có thể phát triển kinh tế từ chính những giá trị bản sắc văn hóa truyền thống hiện có.

Lớp học thêu thổ cẩm dân tộc Dao là một trong những hoạt động hướng đến mong muốn ấy. Lớp học này được tổ chức vào dịp nông nhàn, khi các bà, các cô và cả học sinh được nghỉ. Với 5 người dạy chính, trong gần ba tháng, các học viên sẽ đến lớp cả sáng và chiều các ngày trong tuần.

Điều đặc biệt ở đây là trước khi học thêu, các học viên sẽ được học về vai trò, ý nghĩa của nghệ thuật thêu và trang phục truyền thống.

Không chỉ thế, trước mỗi hình thêu mới, lớp học sẽ được nghe kể về sự ra đời của từng hình trang trí. Chính vì vậy, mỗi học viên khi cầm kim thêu đều hết sức chăm chú, nhẹ nhàng, trân quý từng giá trị bền bỉ theo thời gian.

Chăm chú, tỉ mẩn (Ảnh chụp tại lớp thêu thổ cẩm ở xã Phủ Thông).

Là một trong những người truyền dạy, bà Triệu Thị Dâm kiên nhẫn, tỉ mẩn hướng dẫn cho các học viên từng đường kim. Bà Dâm năm nay hơn 70 tuổi, nhưng đã có gần 60 năm gắn bó với thêu thổ cẩm.

Theo bà Triệu Thị Dâm, học thêu là phải tập trung cao, cẩn trọng từng chút một. Ngay những bước cơ bản đầu tiên từ cầm vải, cầm kim cũng phải đúng cách, đúng hướng, nếu không hình thêu sẽ không được đẹp và hay bị lỗi. Không chỉ dạy bằng tay, bằng mắt, các nghệ nhân thường xuyên sử dụng tiếng Dao trong quá trình giảng dạy. Câu chuyện thêu thùa vì thế không đơn thuần là học nghề, mà còn là dịp để tiếng nói dân tộc ngân vang, lưu giữ trong từng mũi chỉ, đường kim.

Lớp học lần này không chỉ có các bà, các mẹ mà còn có cả học sinh. Lý Nhã Phương ngượng nghịu chia sẻ: Em năm nay 7 tuổi, được mẹ đưa đến đây học thêu cùng, mẹ em bảo, em cố học để sau này còn biết, là con gái dân tộc Dao phải biết văn hóa của mình…

Từ năm 2022 đến nay, chị Quyên và HTX Thiên An đã nỗ lực đưa các sản phẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Dao đến với du khách trong và ngoài nước. HTX đã phối hợp tổ chức gần 10 lớp học với hơn 300 lượt học viên được đào tạo. Từ những lớp học đó đã thành lập được 2 nhóm sở thích gần 20 phụ nữ tham gia thành thạo nghề, sản phẩm đạt tiêu chuẩn bán ra thị trường.

Để phù hợp với nhu cầu của khách hàng, HTX Thiên An đã làm thêm các mặt hàng như: túi, ví, gối thảo dược… có gắn thêm những hình thêu đặc sắc. Tính riêng trong năm 2024, với các mặt hàng nông sản, dược liệu và thêu thổ cẩm, HTX Thiên An đã đạt doanh thu 2,2 tỷ đồng.

Và với lớp học thêu lần này, chị Quyên cũng mong muốn các học viên sẽ gắn bó với bản sắc quê mình, tiếp tục nâng cao tay nghề để cung cấp sản phẩm đạt chất lượng tốt. Từ đó có thể tạo ra nguồn thu nhập thêm cho gia đình.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202508/noi-dai-buc-tho-cam-tren-nui-139079b/