Chiến khu Hòa Mỹ - nơi diễn ra những trận đánh ác liệt của quân và dân ta năm xưa 

Trước ngày giải phóng

Năm 1972, Cục diện chiến tranh ở chiến trường Trị Thiên Huế ngày càng có lợi cho ta. Tuy nhiên, Mỹ vẫn không chịu từ bỏ xâm lược Việt Nam, tiếp tục thực hiện chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” nhằm duy trì chủ nghĩa thực dân kiểu mới.

Từ tháng 3/1973, Khu ủy Trị Thiên Huế xác định “kiên định quan điểm bạo lực, nêu cao tinh thần cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, kiên quyết bảo vệ vững chắc vùng giải phóng và hành lang chiến lược”. Lực lượng vũ trang Phong Điền liên tục tiến công địch ở nhiều nơi. Hàng chục cơ sở nội tuyến được xây dựng trong lực lượng binh lính cộng hòa, bảo an, dân vệ, đẩy lùi giặc về thế phòng ngự. Trong hoàn cảnh vừa xây dựng, vừa liên tục chống trả địch lấn chiếm nhưng Thị ủy vẫn chú trọng công tác phát triển văn hóa, giáo dục để đáp ứng cho yêu cầu phục vụ cách mạng trước mắt và lâu dài.

Ngày 30/9/1973, các em học sinh phổ thông bước vào năm học đầu tiên trong vùng giải phóng. Ngày 3/7/1974, tại vùng giải phóng Phong Sơn, UBND cách mạng Phong Điền long trọng tổ chức cuộc mít tinh nhân ngày trạm truyền thanh của thị xã chính thức phát thanh buổi đầu tiên. Đây cũng là trạm truyền thanh đầu tiên của thành phố truyền đi tiếng nói cách mạng trên vùng đất giải phóng Phong Sơn, cổ vũ tinh thần cho quân dân trong thị xã.

Tháng 12/1974, Khu ủy Trị Thiên Huế ra nghị quyết trọng tâm: “Phá hẳn thế phân tuyến và đánh bại về cơ bản kế hoạch bình định của địch, giành dân, giành quyền làm chủ ở nông thôn đồng bằng”. Khu vực bắc thành phố Huế được xác định là hướng phát động quần chúng nổi dậy phá thế kìm kẹp, ấp chiến lược, tấn công tiêu diệt địch. Ở Phong Điền lúc này có hai dạng thôn, xã: một giải phóng và một còn tranh chấp. Thời điểm đó, thế lực của địch vùng đồng bằng khá mạnh, trong khi đó chúng ta còn thế yếu. Tuy nhiên, phía ta có thế mạnh là Nhân dân căm thù giặc sâu sắc, sẵn sàng nổi dậy khi có thời cơ. Một số cơ sở bí mật của ta sau lưng địch có khả năng đảm bảo cho hàng trăm cán bộ, chiến sĩ về bám trụ vài ba ngày trước giờ nổ súng. Thực hiện nhiệm vụ giải phóng địa phương, phía ta đưa quân đội bí mật xuyên qua các tuyến chốt chặn của địch, thông suốt đến các địa bàn lõm để giấu kín vùng sau lưng địch.

Trung tâm TX. Phong Điền hôm nay 

Chiến dịch giải phóng

Đúng 17 giờ ngày 8/3/1975, các đơn vị của Trung đoàn 4 Quân khu Trị Thiên đánh chiếm Phổ Lại (Phong Sơn) gồm cao điểm 57 và 37 do Tiểu đoàn 130 Bảo An thuộc quyền chỉ huy của Lữ đoàn 147 thủy quân lục chiến ngụy chiếm giữ. Sau hơn 30 phút tiến công mãnh liệt bằng pháo binh, bộ binh, ta nhanh chóng làm chủ khu A và một số mục tiêu khác. Cùng với đòn tiến công của Trung đoàn 4, ở mặt trận phía bắc, lực lượng quân khu, thành phố và thị xã cùng các đội du kích địa phương tấn công các phân chi khu quân sự của địch tại Phong Bình, Phong Hòa, Phong Chương, Phong Hiền, Phong An. Đồng thời, các chi bộ cơ sở đã phát động, cung cấp lương thực, thuốc men, chăm sóc thương binh và dẫn đường cho bộ đội truy kích địch. Trước khí thế tấn công của ta, ngụy quyền tại các xã mất phương hướng. Ở vùng đồng bằng, bộ đội chính quy và địa phương, du kích đã tấn công nhanh gọn Phân chi khu Phong Lộc (tức Phong Chương); Nhân dân và du kích các xã Phong Chương, Phong Bình, Phong Hòa, Phong Sơn, Phong An, Phong Thu đồng loạt nổi dậy, phá rã lực lượng dân vệ và ngụy quyền cấp xã, ta giành dân, giữ dân giành quyền làm chủ một vùng rộng lớn.

Phía địch, dù thất bại nhưng vẫn ngoan cố tiến hành ngăn chặn ta ở giáp ranh các thôn, ấp, tăng cường gài mìn, phục kích bắt thanh niên, phụ nữ…, xây dựng hầm hào các ụ điểm nhằm đề phòng sự tấn công bất ngờ của ta. Bên ngoài thì chúng tăng cường đối phó, còn bên trong thì hoang mang, co cụm, nhiều ấp bị bỏ trống; từ đó tạo cho ta nhiều thuận lợi trong việc triển khai tấn công.

Chỉ trong 2 ngày, đêm ta đã đánh vào 22 ấp, phát động gần nghìn người dân treo cờ, rải truyền đơn ở các thôn ấp, đọc lời kêu gọi của UBND cách mạng, của Mặt trận thành phố. Ta thu về được thắng lợi to lớn, nhất là đã đánh bại tan rã và tiêu diệt bọn ác ôn kìm kẹp ở địa phương quan trọng vùng sâu.

Từ những ngày đầu tháng 3 lịch sử, quân và dân Phong Điền phối hợp chặt chẽ với Bộ đội chủ lực của Quảng Trị, Tiểu đoàn 10 (K10), Đại đội 3 (C3) của thành phố Huế và những đơn vị đóng quân trên địa bàn đồng loạt nổi dậy tấn công với khí thế ào ào ra trận với tinh thần “Một ngày bằng 20 năm”. Trước khí thế tiến công của cách mạng, rạng sáng 23/3/1975, các chi bộ đảng, các đơn vị du kích, đội công tác của huyện phát động quần chúng phối hợp với các lực lượng vũ trang, Nhân dân các xã nhất tề nổi dậy truy lùng bọn ác ôn, bắt tàn binh địch, thu vũ khí. Hàng trăm tên địch hoang mang, vứt súng đạn đào ngũ tháo chạy. Đêm 23/3/1975, ta đã chớp lấy thời cơ, đánh đuổi bọn dân vệ gác cầu Phò Trạch, chủ động tiến công chiếm quận lỵ Phong Điền, lá cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam được kéo lên đỉnh cột cờ giữa sân quận lỵ Phong Điền. Đồng thời, các mũi tấn công của ta tiếp tục truy kích tàn binh địch.

Đúng 3 giờ ngày 24/3/1975, huyện Phong Điền (nay là thị xã Phong Điền) được hoàn toàn giải phóng, góp phần quan trọng giải phóng thành phố Huế vào ngày 26/3/1975.

 Đường sá ở TX. Phong Điền hôm nay đã kết nối thông suốt

Khát vọng

Cuộc tiến công, giải phóng Phong Điền đã đập tan một hệ thống căn cứ quân sự trọng yếu, tấm lá chắn phía bắc của địch ở Huế, làm bàn đạp cho các huyện bạn trong cuộc tổng khởi nghĩa, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng của ta phát triển thế tiến công giải phóng toàn thành phố. Đó là một thắng lợi vĩ đại, vinh quang nhất, làm nên những trang lịch sử chói lọi của thị xã.

Sau đại thắng mùa Xuân 1975, Thị ủy đã huy động sức người, sức của tập trung khắc phục hậu quả nặng nề do chiến tranh để lại. Với sự đồng tâm hiệp lực từ Đảng bộ, chính quyền, Nhân dân, 50 năm qua, kể từ ngày đất nước được hoàn toàn giải phóng, sau 35 năm tái lập huyện (thị xã) từ tháng 10/1990 đến nay, Phong Điền đã kế tục xứng đáng truyền thống anh hùng trong chiến đấu, đoàn kết, nỗ lực sáng tạo vượt qua những khó khăn thách thức, phát triển kinh tế - xã hội.

Phong Điền hiện nay đã khoác áo mới với hạ tầng đô thị khang trang, đường sá thông thương, cảnh quan môi trường sạch đẹp. Cơ cấu kinh tế của thị xã tiếp tục chuyển dịch đúng hướng, chú trọng nâng cao tỷ trọng công nghiệp (chiếm 60%), thương mại - dịch vụ (chiếm 20%), giảm tỷ trọng nông nghiệp (chiếm 20%); thu nhập bình quân đầu người đạt 75,7 triệu đồng/người. Đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; quốc phòng, an ninh không ngừng được củng cố, tăng cường. Đảng bộ thị xã có hơn 4.000 đảng viên, với 51 tổ chức cơ sở đảng, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên ngày càng được nâng cao. Đặc biệt, cán bộ, đảng viên và Nhân dân Phong Điền hết sức vui mừng và phấn khởi khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 175, UBTVQH ban hành Nghị quyết số 1314 về công nhận thành phố trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, Phong Điền trở thành thị xã. Đây là dấu mốc quan trọng và là niềm tự hào của Đảng bộ, Nhân dân thị xã Phong Điền trong tiến trình phát triển.

Nhìn lại những trang lịch sử vẻ vang ấy, Đảng bộ và Nhân dân Phong Điền mãi mãi tự hào về quá khứ oai hùng, tự hào là địa phương đầu tiên của thành phố được giải phóng, xứng đáng với công lao và niềm tin của các bậc tiền nhân…

Đoàn Kỳ Côi (Phó Bí Thư Thường trực Thị ủy Phong Điền)