Tiếp nối mạch nguồn Di sản thế giới Mộc bản triều Nguyễn

Ngự Hà viên là không gian nhà rường cổ do cố nghệ nhân Dương Đình Vinh, nhà nghiên cứu - sưu tập nhà rường cổ tại Huế gây dựng, ở địa chỉ 181 Xuân 68, P.Phú Xuân, TP.Huế. Không gian trầm mặc tại đây gợi nhớ vẻ đẹp thanh tao của các khu vườn triều Nguyễn xưa và dòng sông Ngự Hà - một phần hồn cốt của Kinh thành Huế. Ngự Hà viên đã rơi vào u buồn sau khi nghệ nhân Dương Đình Vinh qua đời năm 2020.

Bằng tâm huyết với di sản văn hóa, một nhóm bạn trẻ từ Hà Nội đã "thay áo mới" cho Ngự Hà viên với dự án tạo dựng nơi đây thành địa chỉ để tiếp nối mạch nguồn của những câu chuyện văn hóa, và câu chuyện đầu tiên được kể là về Mộc bản triều Nguyễn, di sản văn hóa thế giới.

Tiếp nối mạch nguồn Di sản thế giới Mộc bản triều Nguyễn- Ảnh 1. — Nghệ nhân Nguyễn Công Đạt (trái) “hội ngộ” với các bản khắc gỗ tại chùa Hải Đức do nghệ nhân làng nghề Thanh Liễu thực hiện gần 200 năm trước

Cơ duyên từ Mộc bản chùa Huế

Chị Lê Thu Hiền, người sáng lập Legacy brand (nơi kết nối các thương hiệu di sản) - đơn vị đồng hành truyền thông cùng Ngự Hà viên - Phường Bách Nghệ của làng nghề Thanh Liễu, tổ chức tuần lễ "Mạch nguồn di sản" (diễn ra từ 23 - 30.8 vừa qua tại Ngự Hà viên), cho biết trong hành trình tìm hiểu về các làng nghề truyền thống để kết nối cho câu chuyện mạch nguồn di sản tại Ngự Hà viên, anh Ngô Quý Đức, chủ nhân của dự án, cùng các cộng sự đã đi nhiều nơi để khảo sát, tìm hiểu về di sản.

Một lần có cơ duyên đến với chùa Hải Đức, TP.Huế, nhóm của anh Ngô Quý Đức may mắn được tiếp cận kho tàng di sản đặc biệt: bộ Mộc bản Lục thù và các bản linh phù tuổi đời hơn 200 năm. Theo lời kể của thượng tọa Thích Không Nhiên, Phó viện trưởng Học viện Phật giáo VN tại Huế, trị sự chùa Hải Đức, bộ Mộc bản đang lưu giữ tại chùa được chế tác bởi những người thợ thủ công làng Thanh Liễu (miền Bắc), trước đó lưu giữ tại chùa Hương Tích, về sau được đưa vào Huế, lưu giữ qua 4 đời tổ truyền.

Tiếp nối mạch nguồn Di sản thế giới Mộc bản triều Nguyễn- Ảnh 2. — Nghệ nhân Nguyễn Công Đạt giới thiệu kỹ thuật khắc bằng dao ngang, đặc trưng của làng nghề Thanh Liễu

Tiếp nối mạch nguồn Di sản thế giới Mộc bản triều Nguyễn- Ảnh 3. — Nghệ nhân Nguyễn Công Đạt (bìa phải) giới thiệu kỹ thuật in mộc bản

"Khi những tấm mộc bản cổ được đưa ra ánh sáng, mọi ánh mắt đều bị thu hút bởi vẻ đẹp và độ bền kỳ diệu của chúng: gỗ thị sơn son đỏ thẫm, nét khắc tinh xảo vẫn còn sắc nét sau 2 thế kỷ. Điều đặc biệt được nhận diện ngay: kỹ thuật khắc bằng dao ngang - dấu ấn không thể nhầm lẫn của làng Thanh Liễu. Một lần nữa, lịch sử lại lên tiếng, xác lập mối liên hệ kỹ thuật rõ ràng giữa các vùng đất, đồng thời cho thấy sự lan tỏa của một nghề truyền thống từ Bắc vào Nam", chị Thu Hiền chia sẻ.

Không chỉ là chứng tích về tay nghề và lịch sử, bộ mộc bản này còn là một "di sản sống", khi vẫn tiếp tục được nhà chùa sử dụng trong các nghi lễ cho đến ngày nay. Từ những phát hiện quý giá này đã kết nối để nhóm dự án khai thác không gian Ngự Hà viên để tổ chức sự kiện Mạch nguồn di sản: Dấu ấn Mộc bản Thanh Liễu trong lòng cố đô.

Cuộc hội ngộ nơi cố đô

Tiếp nối mạch nguồn Di sản thế giới Mộc bản triều Nguyễn- Ảnh 4. — Nghệ nhân Nguyễn Công Đạt (thứ 3 từ phải sang) cùng các nhà nghiên cứu Viện Hán Nôm và Trường ĐH Công nghệ Hà Nội trong đợt đi tìm hiểu mộc bản triều Nguyễn tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia 4 ở Đà Lạt

Nghề khắc in mộc bản Thanh Liễu (Hải Dương cũ, nay thuộc TP.Hải Phòng) có lịch sử gần 600 năm, nổi tiếng với kỹ thuật khắc mộc bản tinh xảo, giá trị. Các nghệ nhân của làng nghề mộc bản Thanh Liễu truyền đến hôm nay đã là đời thứ 17. Và tổ tiên của họ, các nghệ nhân xưa của làng đã tạo nên những bộ mộc bản như Mộc bản triều Nguyễn, Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm và Mộc bản trường học Phúc Giang được UNESCO vinh danh là di sản tư liệu của chương trình Ký ức thế giới.

Trải qua gần 600 năm lịch sử truyền nghề, thế hệ nghệ nhân đương đại đang lưu giữ nghề mộc bản làng Thanh Liễu vừa có dịp hội ngộ những tác phẩm do cha ông họ làm ra trên đất cố đô Huế, thông qua sự kiện Mạch nguồn di sản: Dấu ấn Mộc bản Thanh Liễu trong lòng cố đô.

Nghệ nhân Nguyễn Công Đạt (khu Thanh Liễu, tỉnh Hải Dương cũ, nay là P.Tân Hưng, TP.Hải Phòng), hậu duệ đời thứ 17 của làng nghề mộc bản Thanh Liễu, cho biết cuộc hội ngộ di sản của cha ông ở Huế vừa qua là một chuyến đi đầy ý nghĩa. "Bản thân tôi cảm thấy rất tự hào về làng nghề mộc bản của tổ tiên. Từ thời nhà hậu Lê, nghệ nhân làng nghề Thanh Liễu đã được sung vào Lục Tràng cục chuyên làm bản khắc gỗ phục vụ việc in ấn cho triều đình. Đến thời nhà Nguyễn, nghệ nhân làng nghề tiếp tục được triều đình trọng dụng và di sản lưu lại giờ đã trở thành di sản tư liệu của thế giới", anh Nguyễn Công Đạt chia sẻ.

Theo nghệ nhân Công Đạt: "Dấu ấn kỹ thuật đặc trưng khắc bằng dao ngang của Mộc bản Thanh Liễu vẫn còn hiển hiện rất rõ trên các bản khắc gỗ đang lưu giữ tại nhà GS-TS Thái Kim Lan, Phủ Tùng Thiện vương, Phủ Tuy Lý vương, chùa Hải Đức…". Tại Huế, nhóm nghệ nhân của anh Đạt cũng đã trình diễn và kể về hành trình hồi sinh, gìn giữ những giá trị của nghề khắc ván in mộc bản mà cha ông để lại; hướng dẫn khách trải nghiệm, thực hành khắc, in mộc bản.

"Những ngày qua, không gian trầm mặc của Ngự Hà viên đã được lấp đầy bởi những cuộc gặp gỡ từ 3 miền, các workshop, những câu chuyện, và hơn hết là khơi lên một hy vọng mãnh liệt khi hàng trăm người đã được "chạm" vào di sản mang dấu ấn làng nghề 600 năm", chị Lê Thu Hiền chia sẻ.

Nguồn: https://thanhnien.vn/tiep-noi-mach-nguon-di-san-the-gioi-moc-ban-trieu-nguyen-185250921203120629.htm