Ứng dụng AI trong bảo tồn đa dạng sinh học biển

AI mở ra hướng mới cho bảo tồn đa dạng sinh học biển.

Mới đây, một số nhà nghiên cứu thuộc Viện Khoa học môi trường biển và hải đảo (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã nghiên cứu khả năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Artificial intelligence, viết tắt là AI) trong khám phá, quản lý và bảo tồn đa dạng sinh học biển ở nước ta.

AI đã được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực kinh tế, quân sự, không gian, y học… Gần đây, AI cũng được một số quốc gia sử dụng trong việc khám phá, quản lý và bảo tồn đa đạng sinh học biển. Thí dụ như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hà Lan… đã tích hợp AI trong máy bay, tàu lặn không người lái để chụp ảnh, thu thập dữ liệu ở những vùng biển con người chưa khám phá, đồng thời lập bản đồ đa dạng sinh học trong khu vực.

Hình ảnh vệ tinh và các phương tiện cảm biến âm thanh sử dụng AI có thể theo dõi, phân tích đầy đủ, nhanh chóng và chính xác nhất đối với các biến đổi để phát đi cảnh báo kịp thời. Các phương tiện này cũng được tích hợp phần mềm dữ liệu để theo dõi các loài động vật biển, những thay đổi môi trường sống dưới tầng nước sâu.

Từ đó, bằng thuật toán đặc thù, AI sẽ mô hình hóa tác động của khí hậu, môi trường biển đối với đa dạng sinh học biển. Đồng thời, các thuật toán cũng đưa ra những dự báo đối với biến đổi khí hậu, môi trường có khả năng làm thay đổi đa dạng sinh học trong khu vực. AI cũng có thể đưa ra những phương án ứng phó giúp tăng khả năng ngăn chặn thảm họa có thể xảy ra.

Việc sử dụng chíp được quản lý bằng AI gắn lên một số loài động vật biển có tên trong sách đỏ sẽ tạo thuận lợi trong bảo tồn; gắn lên những động vật đặc trưng giúp theo dõi biểu đồ sống, di chuyển cũng như nhiều thuộc tính khác mà con người chưa khám phá.

Thí dụ như gắn chíp lên một số loài vích, rùa biển; thiết bị theo dõi các dòng hải lưu lớn trên thế giới. AI cũng góp phần không nhỏ trong phân luồng hàng hải, hạn chế đàn cá voi bị thương tích do tàu thuyền; theo dõi và lập phương án ngăn chặn đối với hoạt động săn bắt trái phép…

Tiến sĩ Dư Văn Toán (Viện Khoa học môi trường biển và hải đảo) chia sẻ những nghiên cứu mới nhất của nhóm các nhà khoa học về ứng dụng AI trong quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học biển: AI có khả năng xử lý lượng dữ liệu khổng lồ với tốc độ và độ chính xác cao. Những nghiên cứu được kiểm chứng từ thực tế gần đây cho thấy, việc kết hợp giữa các phương pháp bảo tồn truyền thống và AI là cần thiết. Ngoài gia tăng hiệu quả, còn mở ra cơ hội tham gia của cộng đồng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học… Thời gian tới, AI sẽ giống như ngọn hải đăng hy vọng cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học biển trên thế giới.

Tuy vậy, những nghiên cứu của nhóm các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng, để sử dụng hiệu quả AI biển, bên cạnh đáp ứng các mục tiêu về cân bằng sinh thái, môi trường sống của người dân bản địa, vấn đề an ninh biển, quyền cá nhân, bảo mật thông tin thì nguồn lực tài chính, khoa học-công nghệ vô cùng quan trọng.

Tại Việt Nam, từ năm 2018, chiến lược “hướng biển” đã được Đảng và Nhà nước ta xác định trong Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Đặc biệt, trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa họccông nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cả hai nghị quyết nêu trên đều đề cập đến tầm quan trọng của chiến lược phát triển hướng biển cũng như công tác quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học biển trong vùng biển nước ta. Đây chính là “chìa khóa” mở ra cánh cửa cho khoa học-công nghệ, đặc biệt là AI tham gia vào công cuộc phát triển kinh tế biển và bảo tồn đa dạng sinh học biển trong tương lai không xa.

Tổ chức triển khai ứng dụng AI trong quản lý, bảo tồn đa dạng sinh học biển không phải là công việc có thể hoàn thành trong thời gian ngắn.

Tiến sĩ Dư Văn Toán cho rằng, để có cơ sở khoa học chính xác, cần có thêm nghiên cứu, đánh giá đối với hiệu quả sử dụng AI mà một số nước trên thế giới đã triển khai. Đồng thời, Nhà nước cần xây dựng chính sách pháp lý đối với AI biển; tìm kiếm, huy động nguồn lực; xây dựng chương trình quốc gia “Đại dương thông minh”; rà soát các chương trình, dự án khoa học từ cấp bộ trở lên về quản lý biển, bổ sung nhiệm vụ về AI biển; mở mới đề tài, nghiên cứu khoa học về AI biển và bảo tồn đa dạng sinh học biển; ứng dụng AI trong quản lý biển và đại dương, các ngành kinh tế biển, thăm dò biển sâu, đáy biển…

Ngoài ra, cần xây dựng lộ trình phổ cập ứng dụng AI trong công tác quản lý biển; xây dựng chiến lược đào tạo nguồn nhân lực chất lượng; tăng cường hợp tác quốc tế cũng như các ngành khoa học liên quan; tiến tới hình thành những trung tâm khoa học-công nghệ AI về biển, đa dạng sinh học biển và kinh tế biển trong tương lai.

NAM PHONG

Nguồn: https://nhandan.vn/ung-dung-ai-trong-bao-ton-da-dang-sinh-hoc-bien-post913653.html