Văn hóa - điểm tựa trong lịch sử
Từ khi thành lập Đảng, trong cương lĩnh năm 1930 cũng như các văn kiện, nghị quyết mang tính cương lĩnh của Đảng, vấn đề văn hóa luôn được đặt ở vị trí quan trọng hàng đầu, gắn với vấn đề xây dựng con người. Ngay từ lúc chưa giành được chính quyền, Đảng ta đã đề ra chủ trương xây dựng và phát triển nền văn hóa mới.
Năm 1943, Đề cương về Văn hóa Việt Nam ra đời khẳng định vị trí, vai trò và tính chất nền văn hóa mà Đảng ta chủ trương xây dựng: Dân tộc – khoa học - đại chúng. Sau khi Đề cương ra đời, sự nghiệp cách mạng văn hóa dân tộc đã thực sự bước vào giai đoạn lịch sử. Văn hóa trở thành một bộ phận hữu cơ, đồng hành và phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giành độc lập tự do.
Năm 1943, Đề cương về Văn hóa Việt Nam ra đời khẳng định vị trí, vai trò và tính chất nền văn hóa mà Đảng ta chủ trương xây dựng: Dân tộc – khoa học - đại chúng
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, văn hóa trở thành vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, góp phần hiệu triệu, đoàn kết toàn dân đứng lên giành độc lập năm 1945 với cuộc cách mạng Tháng Tám, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc. Khí thế cách mạng của những năm tháng hào hùng ấy còn lưu dấu mãi trong âm hưởng các ca khúc: Tiến quân ca (Văn Cao), Diệt phát xít (Nguyễn Đình Thi), Mười chín tháng Tám - Xuân Oanh... ghi dấu như những cột mốc tinh thần, phản ánh sức mạnh văn hóa trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc (1946) - Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi - trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động của ngành trong suốt 80 năm qua. Trong hành trình 80 năm xây dựng và phát triển, thực tế lịch sử đã chứng minh, văn hóa chính là vũ khí mềm, tạo nên sự đồng lòng và bản lĩnh của dân tộc.
Trong kháng chiến chống Pháp, với phương châm “kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến”, báo chí, văn nghệ, ca khúc cách mạng, kịch nói, thơ ca… nở rộ, khích lệ tinh thần chiến đấu của quân dân ta. Văn hóa nghệ thuật thực sự là một mặt trận, nơi những người nghệ sĩ là chiến sĩ góp sức làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ (1954 -1975), văn hóa Việt Nam với đỉnh cao là các tác phẩm văn học, nghệ thuật sôi nổi phản ánh cuộc sống chiến đấu, lao động sản xuất ở miền Bắc và ý chí quật cường đấu tranh của đồng bào miền Nam.
Nền văn hóa xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc dần được định hình, với sự phát triển của các thiết chế văn hóa như thư viện, bảo tàng, rạp chiếu bóng, nhà hát… phục vụ nhân dân, xây dựng con người mới XHCN.
Chi viện cho chiến trường miền Nam, các văn nghệ sĩ, nhà báo - chiến sĩ lên đường với khí thế hào hùng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/ Mà lòng phơi phới dậy tương lai” (Theo chân Bác, Tố Hữu). Các phong trào “tiếng hát át tiếng bom”, những trang viết, lời ca bám sát hơi thở của cuộc sống của các văn nghệ sĩ đã thôi thúc quân và dân ta chiến đấu. Lực lượng văn nghệ sĩ, báo chí cách mạng đã hòa mình vào thực tiễn chiến đấu, “lấy bút làm gươm”, “lấy nghệ thuật làm vũ khí”. Các văn nghệ sĩ, nhà báo thực sự trở thành những “chiến sĩ trên mặt trận văn hóa - tư tưởng”, trực tiếp tham gia chiến đấu hoặc sáng tác để cổ vũ tinh thần kháng chiến.
Hội nghị văn hóa toàn quốc triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng được tổ chức ngày 24.1.2021 đã tạo sự lan tỏa, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa đối với sự phát triển đất nước trong hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân với quan điểm sâu sắc: “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, nói lên bản sắc của dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn...”.
Thơ ca, âm nhạc, kịch, hội họa, điện ảnh, báo chí… thời kỳ này mang đậm hơi thở cuộc sống chiến đấu, phản ánh ý chí kiên cường, lòng dũng cảm và niềm tin vào thắng lợi. Nhiều văn nghệ sĩ, nhà báo, nhà quay phim đã ngã xuống trên các chiến trường để lại cho chúng ta những trang viết, tác phẩm, thước phim tư liệu vô giá. Máu của họ đã tô thắm truyền thống yêu nước hào hùng của dân tộc ta và ngành Văn hóa.
Sau khi đất nước thống nhất năm 1975, Bắc - Nam sum họp một nhà, văn hóa tiếp tục khẳng định vai trò là nền tảng tinh thần của dân tộc, đi đầu trong việc hàn gắn vết thương chiến tranh, khơi dậy tinh thần đoàn kết toàn dân tộc và đoàn kết quốc tế. Văn hóa trở thành nguồn sức mạnh lan tỏa tinh thần lạc quan, bảo vệ và làm mới những giá trị cốt lõi, nối kết quá khứ với hiện tại và tương lai.
Các luận điểm lớn về xây dựng nền văn hóa mới được thể hiện rõ trong văn kiện Đại hội IV và V, khẳng định văn hóa, văn nghệ là bộ phận hữu cơ của sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Trong 10 năm sau 1975, mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng văn hóa Việt Nam đã chuyển mình từ văn hóa kháng chiến sang văn hóa kiến quốc, đạt được bước phát triển mới, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa và bồi đắp nền tảng tinh thần cho đất nước.
Từ năm 1986 đến nay, đất nước chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng XHCN, công tác quản lý văn hóa cũng được điều chỉnh phù hợp, trong đó xã hội hóa văn hóa trở thành giải pháp quan trọng, thu hút nguồn lực xã hội cho tu bổ di tích, xây dựng thiết chế văn hóa – thể thao từ trung ương đến cơ sở.
Trên nền tảng đó, Đảng đã ban hành nhiều nghị quyết quan trọng về văn hóa: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng (1991) xác định: “Xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa VIII, 1998); Nghị quyết số 23-NQ/TW (Khóa X, 2008); Nghị quyết số 33-NQ/TW (Khóa XI, 2014).
Hội nghị văn hóa toàn quốc triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng được tổ chức ngày 24.1.2021 đã tạo sự lan tỏa, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của văn hóa đối với sự phát triển đất nước trong hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân với quan điểm sâu sắc: “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, nói lên bản sắc của dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn...”.
Dấu ấn giai đoạn 2021 - 2026: Mở đường cho tương lai
Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh phải coi văn hóa ngang hàng với kinh tế, chính trị và xã hội.
Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng huân chương Hồ Chí Minh (lần thứ hai) cho Báo chí cách mạng Việt Nam, ghi nhận những đóng góp to lớn của lực lượng báo chí trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt, kịp thời và sâu sát của BCH Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; kế thừa những kết quả quan trọng của nhiệm kỳ 2016 - 2021, ngành VHTTDL đã chủ động, quyết liệt và đồng bộ triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
Bám sát Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2026, Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, cùng các Nghị quyết tại các phiên họp thường kỳ của Chính phủ, với tinh thần hành động “3 Quyết tâm, 4 Chủ động, 5 Hiệu quả”, trong nhiệm kỳ Chính phủ 2021 - 2026, Bộ VHTTDL đã ghi dấu bằng nhiều kết quả nổi bật, trở thành điểm sáng quan trọng trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Bộ VHTTDL đã tập trung tham mưu, xây dựng, trình ban hành và tổ chức thực hiện nhiều văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý đồng bộ, kịp thời cho sự phát triển văn hóa, thể thao và du lịch. Bộ đã tham mưu để Quốc hội thông qua các luật sửa đổi, bổ sung; trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều nghị định, quyết định và các chiến lược.
Đặc biệt, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025 – 2035, mở ra bước ngoặt lớn với nhiều chính sách mới, khơi thông nguồn lực, tạo nền tảng cho văn hóa, thể thao và du lịch phát triển nhanh, bền vững.
Bộ chú trọng triển khai xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh, phù hợp với đặc điểm vùng miền; gắn kết giữa giữ gìn bản sắc với nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân. Các phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa tiếp tục được phát huy, tạo nền tảng xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Đặc biệt, nhiều mô hình văn hóa cơ sở đã được đổi mới, ứng dụng công nghệ số, giúp văn hóa đến gần hơn với đời sống cộng đồng.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị toàn quốc về "Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam"
Triển khai Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2030, Bộ đã thúc đẩy xây dựng hệ sinh thái sáng tạo, liên kết văn hóa – công nghệ – thị trường. Các hoạt động điện ảnh, mỹ thuật, biểu diễn, du lịch văn hóa… được hỗ trợ mở rộng thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm, hình thành nhiều thương hiệu uy tín trong nước và quốc tế. Chính sách khuyến khích xã hội hóa, cùng với sự tham gia tích cực của doanh nghiệp và nghệ sĩ, đã tạo động lực mới cho công nghiệp văn hóa trở thành một ngành kinh tế quan trọng.
Công tác bảo tồn, trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh được triển khai đồng bộ, có trọng tâm. Nhiều di sản vật thể và phi vật thể của Việt Nam tiếp tục được UNESCO vinh danh, nâng cao vị thế, hình ảnh đất nước.
Phong trào thể dục thể thao quần chúng được đẩy mạnh rộng khắp, gắn với nâng cao sức khỏe nhân dân và xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Thể thao thành tích cao đạt nhiều thành công quan trọng, đặc biệt là tại các kỳ SEA Games, ASIAD và đấu trường quốc tế, góp phần khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ thể thao khu vực và thế giới.
Du lịch Việt Nam đã phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch COVID-19, khẳng định vị thế là một trong những điểm đến hấp dẫn hàng đầu khu vực. Bộ VHTTDL đã tham mưu, triển khai Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, tập trung vào đa dạng hóa sản phẩm, phát triển du lịch văn hóa, du lịch xanh, du lịch thông minh.
Báo chí, truyền thông và xuất bản đã khẳng định vai trò nòng cốt, tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, đồng thời đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.
Báo chí thực hiện tốt chức năng là diễn đàn, tiếng nói của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, từng bước trở thành một bộ phận quan trọng trong ngành công nghiệp văn hóa, phát triển ngày càng chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn.
Trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử, nhiều nghị định, thông tư đã được ban hành, công tác định hướng thông tin được đẩy mạnh, đấu tranh hiệu quả với các nguồn tin xuyên biên giới sai trái, xây dựng văn hóa mạng lành mạnh, thúc đẩy phát triển công nghiệp trò chơi điện tử và điều hướng dòng tiền quảng cáo về nền tảng trong nước.
Hoạt động thông tin cơ sở và đối ngoại cũng đạt nhiều kết quả nổi bật với hàng trăm văn bản hướng dẫn, hàng chục triển lãm, phim tài liệu quảng bá hình ảnh Việt Nam, cùng mạng lưới tuyên truyền viên rộng khắp, góp phần đưa thông tin chính thống đến từng thôn, bản, tổ dân phố.
Lĩnh vực xuất bản, in và phát hành duy trì mức tăng trưởng ổn định, tỷ lệ sách/người ngày càng cao, nhiều xuất bản phẩm có giá trị được ra mắt phục vụ các sự kiện lớn của đất nước; ngành in đạt doanh thu hàng trăm nghìn tỷ đồng, lợi nhuận và nộp ngân sách tăng trưởng bền vững.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cùng đoàn công tác thăm Khu di tích lịch sử Nha Thông tin (tiền thân của Bộ Văn hóa - Thông tin, nay là Bộ VHTTDL) năm 2022
Bộ đã chủ động mở rộng hợp tác quốc tế, tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, nghệ thuật, du lịch tại nước ngoài; đồng thời đón nhận nhiều hoạt động giao lưu văn hóa từ các quốc gia. Công tác ngoại giao văn hóa trở thành cầu nối hữu hiệu, góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam, tăng cường hiểu biết, hữu nghị và hợp tác.
Bộ VHTTDL chú trọng kiện toàn tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai chuyển đổi số trong quản lý, điều hành và các hoạt động nghiệp vụ, góp phần nâng cao tính minh bạch, hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp.
80 năm qua, văn hóa Việt Nam đã hội tụ, kết tinh và tỏa sáng bản sắc dân tộc, trở thành nguồn sức mạnh nội sinh quan trọng, đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng. Với tuyên ngôn hành động: “Văn hóa là nền tảng - Thông tin là mạch dẫn - Thể thao là sức mạnh - Du lịch là nhịp cầu kết nối”, ngành VHTTDL đang tiếp tục khẳng định vị thế trong thời kỳ mới, góp phần hiệu quả vào xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng, vững bước tiến vào kỷ nguyên mới.
Với những thành tựu và đóng góp to lớn trong suốt chặng đường 80 năm xây dựng và phát triển, Ngành VHTTDL đã vinh dự được Đảng, Nhà nước ghi nhận bằng những phần thưởng cao quý như Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, cùng nhiều danh hiệu và phần thưởng cao quý khác đã được các cấp, các ngành từ trung ương tới cơ sở trao tặng cho hàng ngàn tập thể và cá nhân.
Nguồn:https://baovanhoa.vn/chinh-tri/van-hoa-nen-tang-tinh-than-lam-nen-suc-manh-dan-toc-163237.html
![[Ảnh] Chủ tịch nước Lương Cường dự cầu truyền hình chính luận-nghệ thuật đặc biệt “Thời cơ vàng”](https://vphoto.vietnam.vn/thumb/1200x675/vietnam/resource/IMAGE/2025/8/22/44ca13c28fa7476796f9aa3618ff74c4)
Bình luận (0)