Ấn tượng từ Mùa hoa điều nở đến Hoa rêu

Tác giả Hồng Nhạn. Ảnh: NVCC

Khi tham gia chấm chung khảo Cuộc thi Thơ miền Đông Nam Bộ lần thứ I-2024, tôi phát hiện có một bài thơ khá ấn tượng là Mùa hoa điều nở. Tại lễ trao giải tổ chức ở thành phố Phan Thiết (tỉnh Bình Thuận), tôi mới biết tác giả bài thơ là Lê Thị Hồng Nhạn, đang dạy học tại Trường trung học phổ thông Phú Ngọc (huyện Định Quán).

Bài thơ Mùa hoa điều nở được trao giải của Hồng Nhạn mở đầu:

Chúng con lớn lên

Ríu rít sân nhà

Nắng lửa miền Đông và hoa điều bung nở

Trái đỏ vàng níu tuổi thơ một thuở

Que kem bốn màu dịu mát mùa sang

Bắn bi, trốn tìm…, mùa vui còn dở dang

Bóng trăng đã tròn gọi nhau cười khúc khích

Dấu quê gửi lại bến làng…

Một khung trời thơ mộng đầy vẫy gọi. Hình ảnh hoa điều như sợi chỉ hồng xuyên suốt bài thơ dựng nên một thi tứ độc đáo. Thông qua hoa trái điều đã hiện lên hình ảnh quê nhà nắng lửa miền Đông với những kỷ niệm đẹp tuổi thơ, sự tần tảo của mẹ cha chắt chiu cho con cái ăn học nơi phố thị như Những đàn ong vẫn rì rầm hút mật giữa ngàn hoa/ Chúng con rút mồ hôi khu vườn, chốn phồn hoa nuôi ước vọng… Và hoa trái điều đã trở thành sự kết nối, bệ phóng tâm hồn trong quy luật sinh tồn: Thương trái điều kết nắng để đậm nhân/ Rồi lặng lẽ góc vườn hóa thân chờ đợi/Men tình nồng vun bón vụ mùa sau/Mùa hoa điều về, ký ức gọi nhau…

Bìa tập thơ Hoa rêu của tác giả Hồng Nhạn.

Hoa điều ăn sâu vào ký ức Hồng Nhạn. Hay nói cách khác, tình yêu quê hương và tâm thức sinh thái đã giúp chị dệt nên một bài thơ đầy xúc cảm và ám gợi. Tâm thức sinh thái cũng chi phối cả tập thơ Hoa rêu của Hồng Nhạn, đậm đặc những thi ảnh: hoa trái, sỏi đá, sông biển, trăng sao, nắng mưa, mây gió, mặt trời, màn đêm…, dù được thể hiện bằng thơ tự do, lục bát hay thể thơ mới 1-2-3.

Trong tập Hoa rêu, hình ảnh của đá ở Định Quán với đá Ba Chồng mà Hồng Nhạn gắn bó là một trong những nguồn cảm hứng mạnh mẽ, ẩn hiện trong nhiều bài thơ, chan chứa bao nỗi niềm. Hãy cùng Hồng Nhạn Về nghe phố đá thì thầm:

Một chiều, em về thăm phố đá

Nghe thì thầm khúc hát ngày xanh

Tiếng của gió, tiếng của ai tha thiết

Kỷ niệm một thời chờ đợi ngóng trông.

Đá không chỉ là đá. Phố không chỉ là phố. Phố đá, phố núi qua trái tim thi sĩ đã hóa tri kỷ tri âm. Đá biết buồn, biết vui khi người thương xa cách: Bạch Tượng đứng lặng yên/ Nghe lệ đá pha sương phủ trắng/ Bài tình ca nghe mùi hương của nắng/ Tháng năm về hoa phượng rụng đầy tay… Rồi từ trong nỗi nhớ niềm thương đã dâng lên ước vọng thầm thì:

Anh có về phố nhỏ quê ta

Nghe hồn núi vọng từ quá khứ

Nghe đá hát nhịp đời sôi thở

Tiếng trống trường tà áo trắng em bay.

Đá núi và đá biển. Đá của thiên nhiên và đá trong lòng người. Hình ảnh đá ăn sâu vào tiềm thức và cứ hiện lên một cách tự nhiên trong nhiều bài thơ của Hồng Nhạn. Có lẽ nhà thơ của phố đá, phố núi đá Ba Chồng là một trong những cây bút viết về đá nhiều nhất. Và tôi có cảm giác hình ảnh của đá luôn hiện diện theo mỗi bước chân, niềm suy tư và cả trong những giấc mơ của chị: Hoa rừng quyện với lúa thơm/ Ngàn năm đá đợi như hờn dỗi ai (Ba Chồng, đá đợi).

Đá đồng hành, sẻ chia và hóa thân vào thân phận người phụ nữ. Ẩn ức của người chỉ có đá mới biết, đêm mới biết. Lạ lùng hơn, ở một văn cảnh khác khi “Đá cựa mình trong trăng” thì một không gian kỳ lạ hiện ra với vẻ đẹp lung linh huyền ảo và đá như nhập vào Hồn trăng: Trăng rớt nhẹ/ Hạt sương lóng lánh Đá Ba Chồng/ Đêm quạnh vắng/ Hồn phố/Đá cựa mình trong trăng/ Trăng ôm rừng thác Mai say ngủ/ Trăng dịu dàng lặng ngắm suối Mơ reo.

Giống như đá, trăng và hoa có tần suất xuất hiện nhiều trong thơ Hồng Nhạn. Đó cũng là thiên hướng biểu hiện tâm thức sinh thái trong tập Hoa rêu:

Ta nợ ta, ánh trăng đã nhạt màu

Hạ ray rứt nung khô nhàu nhịp thở

Ve rã ruột bằng lăng tím nở

Mưa ngập ngừng khe khẽ mùa yêu

(Nợ bốn mùa)

Tự tin với trăng tròn và sợ hãi khi trăng nhạt màu. Quy luật thời gian đời người nghiệt ngã, nhất là đối với người phụ nữ sống trong trạng thái Mưa ngập ngừng khe khẽ mùa yêu, để cho Nỗi nhớ nào chơi vơi/ Trăng trôi trên bến vắng (Biển nhớ) mà cô đơn chờ đợi, cô đơn khát khao, cô đơn tỏa hương: Chùm nguyệt quế tỏa hương ngoài ngõ/ Gọi mặt trời đánh thức nắng mai/ Gọi anh đến từ trong tiềm thức/ Ngan ngát tiễn mùi tương tư (Hương nguyệt quế và em).

Hình ảnh của hoa khi ẩn khi hiện, khi xen lẫn khi riêng biệt trong thơ Hồng Nhạn. Không như thơ của nhiều nữ sĩ khác thường ngập tràn hoa hồng, hoa trong thơ của người phụ nữ phố đá có những khác biệt. Này đây là Hoa tre:

bung dải lụa yêu kiều

hoa tre hay hoa nắng

nét khô cong chiều vắng

khát khao

Còn đây là hoa chanh trong nỗi Thương thầm:

Nụ cười ta tiếc chi mình

Hoa chanh cứ trắng hương lành xuyên đêm

Sáng nay xuân đến bên thềm

Đêm qua có ánh mắt nhìn trăm năm…

Và đặc biệt là hoa rêu, một hình ảnh đặc biệt mà Hồng Nhạn lấy tên đặt cho cả tập thơ. Một hình ảnh ví von thú vị, đầy tính ẩn dụ, gửi gắm bao nỗi niềm. Một hình ảnh đặc trưng mang tâm thức sinh thái trong thơ Hồng Nhạn:

Không ai khác là em, loài rêu xanh

Bền bỉ trong môi trường khắc nghiệt

Đợi mầm yêu

Đợi hoa rêu khi gió trở mùa…

Phan Hoàng

Nguồn: https://baodongnai.com.vn/van-hoa/202506/an-tuong-tu-mua-hoa-dieu-no-den-hoa-reu-b7e122d/