Cần cách tiếp cận mới xây dựng nông thôn hiện đại, giảm nghèo bền vững

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho rằng, việc gộp các chương trình như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc, miền núi sẽ giúp thống nhất mục tiêu, giải pháp, đồng thời khắc phục tình trạng khó khăn trong phân bổ, giải ngân ngân sách.

100% xã nghèo thoát nghèo, thu nhập người dân nông thôn tăng gấp 2,5-3 lần

Chiều 12/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến nghe Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo và các bộ ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học cho ý kiến về báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035; Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030.

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng cho biết, dự kiến chuẩn nghèo giai đoạn 2026-2030 gồm hai nhóm tiêu chí: Thu nhập (2,2 triệu đồng/người/tháng ở nông thôn; 2,8 triệu ở đô thị) và mức thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, tiệm cận mức sống tối thiểu đến năm 2028.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035; Dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030

Theo số liệu của Cục Thống kê và dự báo kinh tế - xã hội, nếu áp dụng chuẩn mới từ đầu năm 2026, tỉ lệ hộ nghèo đa chiều tăng từ 1,93% lên 11,7%, tương ứng khoảng 3,3 triệu hộ. Kinh phí thực hiện các chính sách hỗ trợ an sinh xã hội cho các hộ nghèo, cận nghèo năm 2026 khoảng 30.000 tỷ đồng, gấp đôi năm 2025; bình quân giai đoạn 2026-2030 khoảng 23.000 tỷ đồng/năm, cao hơn mức 19.000 tỷ đồng/năm của giai đoạn trước đây.

Về đề xuất hợp nhất 2 chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035, Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự kiến sẽ triển khai toàn quốc với đối tượng thụ hưởng gồm hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, cộng đồng, hợp tác xã và tổ chức liên quan. Chương trình có lộ trình 10 năm, chia hai giai đoạn (2026-2030, 2031-2035).

Chương trình bảo đảm phát triển bao trùm, lấy người dân làm trung tâm; xây dựng nông thôn hiện đại gắn công nghiệp hóa, đô thị hóa; phát triển đồng bộ kinh tế – xã hội – môi trường; đẩy mạnh khoa học, công nghệ, chuyển đổi số; quản trị đa mục tiêu, phân cấp mạnh cho địa phương, phát huy vai trò cộng đồng và doanh nghiệp…

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Võ Văn Hưng báo cáo tại cuộc họp

Mục tiêu đến năm 2030, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng 2,5–3 lần so với 2020; tỉ lệ hộ nghèo giảm 1–1,5%/năm, xã nghèo giảm ít nhất 3%/năm; 100% xã nghèo thoát nghèo; ít nhất 65% xã đạt chuẩn nông thôn mới, 10% xã đạt chuẩn hiện đại; 4–5 tỉnh, thành phố hoàn thành xây dựng nông thôn mới.

Đến năm 2035, thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng 1,6–2 lần so với năm 2030; ít nhất 85% xã đạt chuẩn, 10–12 tỉnh, thành phố hoàn thành xây dựng nông thôn mới, trong đó 4–5 địa phương đạt chuẩn nông thôn mới hiện đại.

Tổng nguồn lực dự kiến huy động để thực hiện chương trình trong giai đoạn 2026-2035 là 12,35 triệu tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2026-2030 là 4,93 triệu tỷ đồng, giai đoạn 2031-2035 khoảng 7,42 triệu tỷ đồng.

Trong giai đoạn 2026-2030, ngân sách Trung ương phân bổ ưu tiên cho 350 xã nghèo khoảng 52.500 tỷ đồng; hỗ trợ 1.148 xã phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2030 khoảng 106.000 tỷ đồng; hỗ trợ cho 463 xã thực hiện các nhiệm vụ giảm nghèo bền vững và phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2031-2035 khoảng 18.520 tỷ đồng. Ngoài ra, khoảng 3.000 tỷ đồng được bố trí cho các bộ, ngành để thực hiện công tác quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn, tổ chức triển khai Chương trình, giám sát, đánh giá…

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất, việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế… không lấy nguồn vốn của Chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, nhưng được thiết kế đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau để hoàn thành mục tiêu chung.

Cần cách tiếp cận mới xây dựng nông thôn hiện đại, giảm nghèo bền vững

Tại cuộc họp, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác giảm nghèo được Liên Hợp Quốc coi là hình mẫu trong thực hiện mục tiêu thiên niên kỷ. Đặc biệt, tiêu chí nghèo của Việt Nam liên tục được nâng cao, từ nghèo thu nhập đến nghèo đa chiều, bao gồm y tế, giáo dục, văn hóa, môi trường, tư pháp.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường phát biểu

Trong giai đoạn tới, với việc chuyển sang chính quyền địa phương 2 cấp, quy mô xã thay đổi sau khi sáp nhập, dẫn đến những yêu cầu khác biệt trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. Do đó, cần nghiên cứu tích hợp các chương trình mục tiêu quốc gia để đảm bảo đồng bộ, tránh phân tán nguồn lực và nâng cao hiệu quả thực hiện.

Theo ông Nguyễn Xuân Cường, việc gộp các chương trình như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc, miền núi sẽ giúp thống nhất mục tiêu, giải pháp, đồng thời khắc phục tình trạng khó khăn trong phân bổ, giải ngân ngân sách.

Đồng tình với ý kiến này, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng Chương trình mới phải khắc phục những hạn chế trong giai đoạn trước, khi nhiều địa phương có nguồn lực nhưng không giải ngân được do tiêu chí chung chung, thiếu địa chỉ cụ thể. "Nếu chỉ nói khái quát, không xác định sản phẩm rõ ràng thì sẽ dẫn đến tình trạng có tiền mà không làm được, hoặc vốn bị chậm giải ngân", Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc trao đổi và kiến nghị lựa chọn 3–4 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, mang tính đột phá.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng Chương trình mới phải khắc phục những hạn chế trong giai đoạn trước

Chẳng hạn, đối với giảm nghèo, có thể tập trung vào phát triển sinh kế, tạo việc làm và hỗ trợ tiếp cận dịch vụ cơ bản. Đối với xây dựng nông thôn mới, ưu tiên phát triển kinh tế nông thôn gắn với ứng dụng công nghệ cao, nâng cao chất lượng đời sống, thúc đẩy chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn cộng đồng.

Ý kiến từ các địa phương cho rằng, thực tiễn đang đặt ra hai lựa chọn: Lồng ghép cả 3 chương trình (giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc, miền núi) thành một chương trình; hoặc trước mắt gộp 2 chương trình giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới, song đề nghị làm rõ giải pháp thực hiện để tránh tình trạng chỉ nêu tiêu chí mà thiếu hướng dẫn cụ thể.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trịnh Thị Thủy phát biểu tại cuộc họp.

Ngoài việc xác định chuẩn nghèo đa chiều, Dự thảo Nghị định cần bổ sung các giải pháp hỗ trợ cụ thể, từ tiếp cận dịch vụ công đến an sinh xã hội cho những nhóm yếu thế không có khả năng tham gia lao động.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Lê Trung Hồ kiến nghị cần có cơ chế riêng cho nhóm đối tượng không thể thoát nghèo như người già, bệnh tật, khuyết tật… đưa vào diện an sinh xã hội lâu dài. Các tiêu chí về nhà ở, y tế, giáo dục giữa các chương trình phải được rà soát, thống nhất để tránh tình trạng "bắt đầu lại từ đầu".

"Địa phương mong muốn được Trung ương phân cấp mạnh mẽ hơn nữa, giao quyền chủ động để hoàn thành mục tiêu đề ra", Phó Chủ tịch UBND TP. Đà Nẵng Trần Nam Hưng nói.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát cho rằng, bàn về chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững là bàn về một vấn đề chiến lược, có ý nghĩa sống còn đối với sự phát triển đất nước.

Theo nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát, cần có cách tiếp cận, nội dung và tổ chức thực hiện mới trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững

"Đất nước không thể vươn mình nếu nông thôn không vươn mình. Kinh tế Việt Nam không thể phát triển nhanh và bền vững nếu kinh tế nông thôn không phát triển nhanh và bền vững", ông Cao Đức Phát chia sẻ.

Theo ông Cao Đức Phát, thành công lớn nhất của chương trình xây dựng nông thôn mới 15 năm qua là nhờ được tổ chức như một cuộc vận động toàn dân thay vì chỉ là một chương trình đầu tư. Trung ương hỗ trợ, còn cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương trực tiếp bàn bạc, lựa chọn hạng mục cần thiết và triển khai. "Ở Tuyên Quang, chỉ với 170 tấn xi măng và 2 triệu đồng hỗ trợ, nhân dân đã làm được 1.000 km đường trong 3 năm. Nếu đấu thầu theo cách thông thường, chi phí lên tới 1 tỷ đồng/km. Cách làm này vừa tiết kiệm, vừa nhanh, chất lượng lại được nhân dân đồng thuận cao", ông Cao Đức Phát dẫn chứng.

Tuy nhiên, bước vào giai đoạn mới với những thay đổi trong chủ trương, điều kiện phát triển và hệ thống quản lý hành chính, cần có cách tiếp cận, nội dung và tổ chức thực hiện mới trong xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. "Đây không chỉ là động lực phát triển kinh tế - xã hội mà còn góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào hệ thống chính trị", ông Cao Đức Phát khẳng định.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/can-cach-tiep-can-moi-xay-dung-nong-thon-hien-dai-giam-ngheo-ben-vung-20250912214333309.htm