Cơ hội nào cho cây “tỷ đô”?

Sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cây chè tiếp tục khẳng định vai trò là cây trồng chủ lực và thế mạnh nổi bật của Thái Nguyên. Hiện, toàn tỉnh có gần 24.000ha chè, năng suất bình quân đạt khoảng 127 tạ/ha/năm. Với tiềm năng và lợi thế sẵn có, cây chè hoàn toàn có thể trở thành ngành hàng “tỷ đô”. Tuy nhiên, quá trình sản xuất, chế biến chè hiện vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, đòi hỏi tỉnh cần tiếp tục ban hành các chính sách hỗ trợ sát với thực tiễn.

Vùng chè La Bằng với những đồi chè xanh trải dài ngút ngát. Ảnh T.L

Cái khó của ngành chè

Hướng đến phát triển chè thành cây “tỷ đô”, Thái Nguyên đã thu được “trái ngọt” khi giá trị thu được từ cây chè liên tục tăng. Nếu như năm 2024, giá trị sản phẩm trà của tỉnh đạt 13,4 nghìn tỷ đồng, thì 6 tháng đầu năm 2025 đã đạt trên 14,5 nghìn tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, ngành chè vẫn đối mặt với nhiều trở ngại. Việc mở rộng diện tích gặp khó do quỹ đất trồng chè ngày càng thu hẹp. Nhiều địa phương chưa thực hiện rà soát, đánh giá hiệu quả sử dụng đất để chuyển đổi đất trồng lúa kém hiệu quả, đất lâm nghiệp, đất trồng cây hàng năm sang cây lâu năm, nhằm tạo quỹ đất phát triển vùng chè.

Ông Nguyễn Tá, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh, cho biết: Hiện nay, trên địa bàn tỉnh đã hình thành nhiều vùng sản xuất chè tập trung, song chủ yếu vẫn là quy mô hộ nhỏ lẻ; quy mô các hợp tác xã (HTX) còn hạn chế. Dù số lượng HTX chè mới thành lập hằng năm có xu hướng tăng, nhưng chưa thu hút được nhiều hộ tham gia. Đáng chú ý, nhiều HTX vẫn gặp khó khăn trong tổ chức sản xuất, nhất là ở khâu sơ chế, chế biến. Điều này khiến sản phẩm khó đạt được sự đồng đều về chất lượng, mẫu mã, dẫn đến khó đáp ứng các đơn hàng lớn và yêu cầu từ những thị trường xuất khẩu khó tính.

Nhiều năm nay, việc mở rộng diện tích cây chè tại Thái Nguyên còn hạn chế do quỹ đất ngày càng hạn hẹp.

Bà Lê Thị Quỳnh Hương, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản tỉnh, cho biết: Sau nhiều nỗ lực, đến nay các doanh nghiệp, HTX và cơ sở chế biến, kinh doanh chè trên địa bàn tỉnh đã mở rộng kênh phân phối sản phẩm, trong đó có cả các kênh hiện đại như hệ thống siêu thị và sàn thương mại điện tử (C-ThaiNguyen, Voso.vn, PostMart...). Sản phẩm chè cơ bản đáp ứng yêu cầu về chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Tuy vậy, tỉnh vẫn chưa xây dựng được hệ thống phân phối gắn với quản lý chất lượng chè Thái Nguyên tại các địa phương khác trong cả nước, đặc biệt là tại thị trường phía Nam.

Bên cạnh đó, sản phẩm trà Thái Nguyên vẫn chưa khai thác được nhiều thị trường xuất khẩu. Một số doanh nghiệp, HTX chỉ mới tiếp cận thị trường quốc tế qua hình thức quà biếu, quà tặng hoặc xuất khẩu tiểu ngạch sang các thị trường khó tính; số doanh nghiệp xuất khẩu chính ngạch còn rất hạn chế. Trong khi đó, tỉnh vẫn chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp có tiềm lực tham gia đầu tư vào sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm trà theo chuỗi giá trị.

Mong chính sách sớm đi vào cuộc sống

Khoảng 10 năm trở lại đây, tỉnh Thái Nguyên đặc biệt quan tâm phát triển ngành chè thông qua nhiều đề án trọng điểm, như: Tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phát triển cây trồng chủ lực... Mới đây, ngày 3/2/2025, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU về phát triển ngành chè Thái Nguyên giai đoạn 2025-2030. Nghị quyết đặt ra nhiều mục tiêu quan trọng, đến năm 2030, toàn tỉnh phấn đấu đạt 24.500ha chè, sản lượng chè búp tươi 300.000 tấn; 70% diện tích được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP hoặc hữu cơ; 70% diện tích được cấp mã số vùng trồng; 100% cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh chè và sản phẩm từ chè bảo đảm quy định về an toàn thực phẩm...

Sử dụng thiết bị bay không người lái để chăm sóc cây chè tại HTX chè Hảo Đạt. Ảnh T.L

Để cụ thể hóa các chỉ tiêu, kế hoạch đã đề ra, HĐND tỉnh Thái Nguyên đã xây dựng dự thảo Nghị quyết ban hành quy định chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, xin ý kiến các sở, ngành liên quan và dự kiến sẽ được thông qua tại Kỳ họp thường lệ giữa năm 2025 của HĐND tỉnh.

Theo đó, dự thảo quy định chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè trên địa bàn tỉnh gồm 11 nội dung hỗ trợ, được nhiều người dân và HTX kỳ vọng. Các nội dung hỗ trợ trong dự thảo quy định nêu trên đã được xây dựng trên cơ sở bám sát thực tiễn sản xuất và nhu cầu của người làm chè.

Trong đó, đáng lưu ý là hỗ trợ 100% kinh phí mua giống chè để trồng mới và trồng thay thế. Hỗ trợ một lần, 70% kinh phí mua phân bón hữu cơ, hữu cơ vi sinh để trồng mới chè trong năm thứ nhất. Ngoài ra, tỉnh còn hỗ trợ chứng nhận đạt tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt VietGAP, GAP khác với mức hỗ trợ 100% kinh phí chứng nhận đạt tiêu chuẩn GAP lần đầu, tối đa 6 triệu đồng/ha; 100% kinh phí cấp lại chứng nhận đạt tiêu chuẩn GAP, tối đa 4 triệu đồng/ha đối với các tổ chức, cá nhân đủ điều kiện về quy mô sản xuất chè (tối thiểu từ 5ha)...

Bà Nguyễn Thị Hiền, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Chè Hà Thái: “Qua nhiều năm gắn bó với lĩnh vực sản xuất chè, tôi nhận thấy nguồn lực đầu tư phát triển sản xuất chè tại Thái Nguyên còn hạn hẹp, chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất, nhất là đầu tư hỗ trợ vật tư sản xuất có nguồn gốc hữu cơ, sinh học; cơ giới hoá trong sản xuất, chế biến và mở rộng diện tích sản xuất chè chứng nhận tiêu chuẩn hữu cơ”...

Việc hỗ trợ cấp mã vùng trồng chè cũng được tỉnh đặc biệt quan tâm. Theo đó, các cơ sở tham gia sản xuất, chế biến, tiêu thụ chè; vùng trồng có diện tích tối thiểu 5ha, cơ sở có cam kết duy trì mã vùng trồng đảm bảo đúng quy định ít nhất 5 năm được hỗ trợ 100% kinh phí gắn mã vùng trồng xuất khẩu lần đầu, tối đa 25 triệu đồng/vùng trồng. Nhà nước đảm bảo kinh phí hằng năm để phục vụ công tác kiểm tra, giám sát vùng trồng đã được gắn mã số.

Tỉnh Thái Nguyên cũng ban hành cơ chế hỗ trợ áp dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm, thông minh trong sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, với quy mô tối thiểu 2ha. Mức hỗ trợ được thực hiện một lần, bằng 70% kinh phí đầu tư, tối đa 60 triệu đồng/ha và không quá 300 triệu đồng/cơ sở. Bên cạnh đó, người dân còn được hỗ trợ mua máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, chế biến chè; đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ; phát triển sản phẩm trà và các sản phẩm từ chè đạt tiêu chuẩn OCOP; đồng thời, được hỗ trợ quảng bá, xây dựng thương hiệu và xúc tiến thương mại cho sản phẩm.

Bà Tống Thị Xuyến, Giám đốc HTX chè an toàn Hoan Xuyến, xã Vô Tranh: "Chính sách hỗ trợ của tỉnh có ý nghĩa thiết thực đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân làm chè. Khi được triển khai hiệu quả, các chính sách này sẽ trở thành “đòn bẩy” giúp chúng tôi mở rộng vùng sản xuất chè theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của sản phẩm chè Thái Nguyên".

Đặc biệt, trong dự thảo Nghị quyết lần này, tỉnh Thái Nguyên đã quan tâm đến việc hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái gắn với vùng sản xuất chè. Theo đó, điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ là các điểm du lịch cộng đồng - sinh thái phải được cấp có thẩm quyền công nhận; vùng chè phải nằm trong quy hoạch phát triển du lịch của địa phương hoặc có tiềm năng khai thác du lịch rõ ràng.

Người dân, doanh nghiệp, các HTX sản xuất, chế biến, kinh doanh chè trên địa bàn tỉnh đang mong chờ nghị quyết sớm được thông qua và nhanh chóng đi vào cuộc sống.

Hỗ trợ sản xuất chè đạt tiêu chuẩn hữu cơ (quy mô sản xuất tối thiểu 5ha): Hỗ trợ 100% kinh phí chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ lần đầu, tối đa 60 triệu đồng/ha; 100% kinh phí cấp lại chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ, tối đa 40 triệu đồng/ha. Hỗ trợ 70% kinh phí mua phân bón hữu cơ, phân bón hữu cơ vi sinh, thuốc trừ sâu sinh học, chế phẩm sinh học trong thời gian thực hiện chuyển đổi sang sản xuất chè hữu cơ tối đa trong 3 năm, và không quá 50 triệu đồng/ha/năm...

(Trích dự thảo quy định chính sách hỗ trợ phát triển ngành chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên)

Nguồn: https://baothainguyen.vn/kinh-te/202507/co-hoi-nao-cho-cay-ty-do-9d63a7d/