Độc đáo trang phục dân tộc Lô Lô đen - Báo Cao Bằng điện tử

Ấn tượng đầu tiên của khách du lịch khi đến các bản người Lô Lô đen chắc hẳn là trang phục của người phụ nữ. Bởi những bộ trang phục này thường rất cầu kỳ từ quần, áo, khăn, mũ và được trang trí các loại hoa văn tinh xảo như hình tam giác, hình vuông, mặt trời... Kỹ thuật trang trí bằng cách khâu vá các mảnh vải màu lên trang phục. Mỗi chi tiết, hoa văn đều thể hiện nét đẹp tín ngưỡng, văn hóa truyền thống riêng.

Trang phục của người Lô Lô đen có màu đen làm chủ đạo. Phụ nữ Lô Lô đen mặc áo chàm tự dệt, là loại áo ngắn, xẻ ngực, cổ tròn. Kích thước một áo trung bình chỉ dài khoảng 40 cm, rộng vai 40 - 42 cm. Vì vậy khi mặc, thường để hở phần bụng. Ngày nay, phần bụng hở được mặc thêm một áo lót mỏng màu trắng hoặc xanh da trời bằng vải phin. Hai ống tay áo hẹp, hình búp măng. Phần dưới nách được khâu thêm miếng vải hình tam giác cân làm cho áo có hình cánh dơi. 

Việc trang trí trên tay áo tạo thành hai phần rõ rệt. Phần nửa tay áo từ bả vai xuống đến khuỷu tay được khâu bằng bốn đường vải màu đỏ hay màu hồng cách đều nhau tạo thành vòng tròn khép kín. Phần từ khuỷu tay đến cổ tay là các khoanh vải màu (đỏ, xanh, vàng nối nhau), thường là 9 khoanh, có thể rộng bằng nhau hoặc to nhỏ khác nhau. Gấu áo và nẹp áo được viền bằng vải hoa, rộng khoảng 1 cm để trang trí. Trên đường viền gấu áo và nẹp áo có khâu nối ba đường chỉ xanh, vàng, trắng. Phía trong nẹp áo cả hai bên được khâu thêm một mảnh vải. 

Áo phụ nữ Lô Lô đen có 4 hoặc 5 khuy cài bằng vải hay đính cúc đồng. Phần sống lưng áo là nơi tập trung các mảng trang trí hoa văn nhiều nhất, nơi thể hiện bàn tay khéo léo, óc thẩm mỹ, sáng tạo của phụ nữ Lô Lô đen. Miếng vải trang trí rộng 10 - 12 cm, chạy suốt từ cổ áo đến gấu áo. Mảnh trang trí này được tạo bởi các mảnh vải hình tam giác cân, hình vuông ghép lại tạo thành ba hoặc bốn hình vuông to, giữa hai ô vuông ghép vải có đường thêu hình sóng nước bằng chỉ màu trắng. Kỹ thuật ghép vải và thêu hoa văn cầu kỳ đã tạo cho chiếc áo của phụ nữ Lô Lô đen vừa rực rỡ, vừa trầm ấm bởi phần trang trí trên thân áo chỉ chiếm một vị trí khiêm tốn ở giữa lưng.

Phụ nữ dân tộc Lô Lô đen tự tay cắt, khâu trang phục của mình.

Theo bà Chi Thị Vàng, xóm Khuổi Khon, xã Kim Cúc (Bảo Lạc), do đặc điểm của áo Lô Lô là mặc hở phần bụng, khoe vòng eo của người phụ nữ nên trẻ em Lô Lô khi còn nhỏ mặc áo chui đầu, cổ tròn, áo được mở một đoạn trước ngực và cài bằng hai cúc đồng để trẻ dễ chui đầu khi mặc. Áo thường có thân dài che kín mông. Quần trẻ em cũng cắt kiểu quần chân què giống quần người lớn. Tuy nhiên riêng với trẻ em gái, khi đến 8 tuổi bắt đầu quấn vải quanh bụng để khi lớn có được vòng eo thon gọn, mặc áo mới đẹp.

Phụ nữ Lô Lô đen mặc quần cắt may từ vải chàm, là loại quần chân què, cạp lá tọa, dài khoảng 70 - 75 cm, rộng 45 - 48 cm, không thêu thùa hoa văn. Khi sử dụng, phía ngoài quần choàng thêm một tấm vải chàm từ sau ra đằng trước và cuộn chặt lại trước bụng. Tấm vải này có tác dụng cuộn chặt cạp quần, tạo dáng cho phụ nữ đẹp hơn.

Phụ nữ Lô Lô quấn xà cạp cũng được làm từ vải chàm, là loại xà cạp có hình dáng như một tam giác nhọn, cạnh rộng 30 cm, đầu nhọn có dây vải dài để buộc. Khi dùng áp đầu rộng vào cổ chân, sau khi quấn xong dùng dây vải quấn ngược lại và buộc nối ở phía cổ chân để xà cạp không bị tụt.

Đặc biệt hơn cả là khăn đội đầu của phụ nữ Lô Lô. Chính kiểu quấn khăn đội đầu của chị em phụ nữ đã tạo ra nét độc đáo trong trang phục của dân tộc Lô Lô đen. Chị Dương Thị Thào, xóm Cà Mèng, xã Đức Hạnh (Bảo Lâm) cho biết: Khăn đội đầu của phụ nữ Lô Lô đen gồm ba loại (hai khăn đen bằng vải chàm và một khăn bằng vải trắng). Khăn trắng là loại khăn hình chữ nhật, có chiều dài khoảng trên 100 cm, rộng 30 cm. Khăn đen bằng vải chàm, có hai loại: một loại dài khoảng 150 cm, rộng 40 cm. Một loại dài khoảng 130 cm, rộng 15 cm (đã gấp nếp và thêu trang trí ở hai đầu). Khi đội khăn, phụ nữ Lô Lô búi gọn tóc lên đỉnh đầu, dùng khăn trắng quấn nhiều vòng trong cùng và để chừa lại một đoạn đủ quấn một vòng ngoài cùng. Tiếp đến dùng khăn vải chàm rộng quấn hai vòng quanh đầu và quấn nốt vòng khăn trắng bên ngoài những vòng khăn đen, sau đó hất một đầu dải khăn đen về phía sau lưng. Dải khăn này dài chấm thắt lưng. Cuối cùng quấn chiếc khăn chàm hẹp phía ngoài, một đầu dải khăn cũng được luồn mối và hất ra phía sau lưng. Dải khăn này chỉ dài quá vai người đội một chút.

Trang phục nam giới Lô Lô đen tương đồng với trang phục nam của các dân tộc khác của Cao Bằng.

Kỹ thuật quấn khăn của phụ nữ Lô Lô đen phải đạt hai tiêu chuẩn, đó là khăn phải phủ kín đầu và đồng thời phải “khoe” được cả ba loại khăn quấn trên đầu ra ngoài. Với phương pháp quấn khăn này đã tạo nên phong cách riêng độc đáo cho chị em phụ nữ Lô Lô đen.

Ngoài bộ y phục, phụ nữ Lô Lô đen thường đeo túi trầu được khâu bằng vải chàm, có kích thước 10 cm x 8 cm, được luồn bằng hai sợi dây kết bằng các sợi chỉ màu. Hai đầu dây được xâu từ 10 - 12 đồng xu để trang trí. Khi đeo túi, những đồng xu này được khoe về phía trước bụng. Túi trầu được đồng bào sử dụng như một vật trang điểm cho người phụ nữ. Đồng thời, phụ nữ Lô Lô đen còn sử dụng nhiều trang sức bằng bạc rất đa dạng như: vòng cổ, vòng tay, xà tích... Bạc với người Lô Lô đen không chỉ mang yếu tố thẩm mỹ, tâm linh mà còn là thứ hồi môn của bố mẹ cho con gái khi đi lấy chồng. 

Nam giới Lô Lô đen mặc khá đơn giản với trang phục khá tương đồng với nam của các dân tộc Tày, Nùng, Sán Chỉ. Bộ trang phục của họ gồm có: khăn quấn đầu được làm bằng vải chàm, dài chừng 2 m, rộng 40 cm, không có trang trí. Khi dùng, khăn được gấp thành bốn lần theo chiều dọc và quấn nhiều vòng quanh đầu như đội khăn xếp của người Kinh, mối khăn được giắt phía sau gáy. Áo được khâu bằng vải chàm, cắt 5 thân, dài trên đầu gối, khoét nách, xẻ tà 2 bên, cổ tròn, cài cúc lệch sát nách phải. Khuy áo bằng đồng hoặc nhựa. Từ nách áo xuống gấu áo được đáp một mảnh vải rộng khoảng 10 cm để làm cho thân áo xòe rộng dần. Nam giới Lô Lô đen mặc quần khâu bằng vải chàm, kiểu chân què, ống rộng, cạp lá tọa. Trong những dịp lễ, tết, hội hay cưới xin, nam giới Lô Lô đen thường mặc quần bằng vải màu xanh.

Bộ trang phục là một phần của đời sống, gắn kết đời sống sinh hoạt và tâm linh của người Lô Lô. Trước sự biến đổi của thời gian, cuộc sống ngày càng gần hơn với sự giao lưu hội nhập nhưng bộ trang phục này luôn là niềm tự hào của người dân Lô Lô trên những bản vùng cao.

                  Thanh Thúy

Nguồn: https://baocaobang.vn/doc-dao-trang-phuc-dan-toc-lo-lo-den-3177190.html