Đờn ca tài tử và cải lương làm nên sức hút cho du lịch Tiền Giang

NƠI LƯU GIỮ TINH HOA NGHỆ THUẬT NAM BỘ

Tại Hội thảo Tham vấn phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa trong phát triển du lịch tỉnh Tiền Giang, các nhà khoa học cho rằng, nghệ thuật đờn ca tài tử - loại hình âm nhạc dân gian đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại - cũng ăn sâu trong đời sống cộng đồng Tiền Giang. Tiền Giang từ lâu được biết đến là cái nôi sản sinh nhiều tài danh trong làng nghệ thuật cải lương và đờn ca tài tử Nam bộ.

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, vùng đất này đã hình thành nên những nhóm nhạc tài tử dân gian - tiền thân của các đoàn hát cải lương sau này. Những tên tuổi lừng danh như Trần Hữu Trang, Phùng Há, Năm Phỉ, Bảy Nam, Năm Châu… đều là người Tiền Giang, đã cống hiến trọn đời cho sự phát triển của sân khấu cải lương Việt Nam. Chính sự gắn bó mật thiết giữa các loại hình nghệ thuật dân gian và đời sống người dân đã tạo nên một nền tảng văn hóa bản địa phong phú, chân thực - yếu tố vô cùng quý giá để phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng cho Tiền Giang.

Theo Tiến sĩ Văn hóa học Mai Mỹ Duyên, Giảng viên Trường Đại học Trà Vinh, Trường Đại học Văn hóa TP. Hồ Chí Minh: So với các địa phương khác, các loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian xuất hiện ở Tiền Giang từ rất sớm, gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của tỉnh. Từ nửa cuối thế kỷ XIX đến nay xuất hiện nhiều bậc tài danh nổi tiếng, như: Tiến sĩ Phan Hiển Đạo, các nghệ nhân, nhạc sĩ của 2 dòng họ Trần Quang và Nguyễn Tri ở Vĩnh Kim, Nguyễn Tống Triều ở Cái Thia… và những nghệ nhân được Nhà nước công nhận danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú hiện nay, như: Đức Huệ, Huỳnh Anh, Hồng Tươi, Thanh Nhàn, Nguyệt Châu… (nhạc Lễ, đờn ca tài tử).

Khách du lịch theo dõi biểu diễn đờn ca tài tử tại Cù lao Tân Phong, huyện Cai Lậy.

Khách du lịch theo dõi biểu diễn đờn ca tài tử tại một điểm du lịch ở cù lao Tân Phong, huyện Cai Lậy.

Theo tài liệu Hội thảo “Phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa trong phát triển du lịch tỉnh Tiền Giang”, nghệ thuật cải lương và đờn ca tài tử không chỉ là di sản cần bảo tồn mà còn là nền tảng quan trọng để hình thành sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng biệt. Đặc biệt, các tour du lịch đường sông trên sông Tiền, kết hợp trải nghiệm nghe đờn ca tài tử trên ghe, thưởng thức trái cây miệt vườn, tham quan làng nghề… đã trở thành “thương hiệu” du lịch sinh thái - văn hóa đặc sắc của Tiền Giang, thu hút hàng trăm ngàn lượt du khách mỗi năm.

Các mô hình du lịch cộng đồng tại cù lao Thới Sơn (xã Thới Sơn, TP. Mỹ Tho), cù lao Tân Phong (xã Tân Phong, huyện Cai Lậy), hay Làng cổ Đông Hòa Hiệp (huyện Cái Bè)… đều có hoạt động biểu diễn đờn ca tài tử phục vụ du khách. Bên cạnh đó, một số nhà làm du lịch tại địa phương cũng từng thử nghiệm đưa cải lương vào không gian homestay hoặc tour đêm, giúp du khách quốc tế và trong nước khám phá loại hình sân khấu truyền thống qua các trích đoạn kinh điển, với phần thuyết minh bằng Tiếng Anh. Tuy chưa phổ biến rộng rãi, nhưng đây là mô hình sáng tạo có tiềm năng phát triển lớn nếu được đầu tư bài bản và quảng bá đúng cách.

CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC

Trong bối cảnh du lịch đang bước vào giai đoạn cạnh tranh bằng chiều sâu trải nghiệm và giá trị văn hóa, việc tích hợp các loại hình nghệ thuật như đờn ca tài tử, cải lương vào sản phẩm du lịch không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chiến lược phát triển bền vững.

Thời gian qua, tỉnh Tiền Giang đã triển khai nhiều giải pháp để phát huy giá trị của đờn ca tài tử gắn với du lịch trên địa bàn tỉnh như tổ chức định kỳ Chương trình Dạ khúc tri ân tại Nhà hát Thầy Năm Tú (TP. Mỹ Tho), một di tích gắn liền với lịch sử cải lương thu hút đông đảo khán giả theo dõi. Cùng với đó, tỉnh còn kết hợp với du lịch cộng đồng và sản phẩm OCOP, hay điển hình là Đề án Phát triển du lịch cộng đồng gắn với phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ tại xã Thới Sơn (TP. Mỹ Tho) theo Kế hoạch 3357/KH-UBND ngày 31-7-2024. Đề án đặt mục tiêu hình thành mô hình mẫu để nhân rộng ra toàn tỉnh, tích hợp giữa sản phẩm du lịch OCOP, trình diễn nghệ thuật và trải nghiệm không gian sinh thái.

Các nghệ sĩ biểu diễn trong Chương trình Dạ khúc tri âm được tổ chức tại Rạp hát Thầy Năm Tú, TP. Mỹ Tho. Ảnh: GIA TUỆ

Theo PGS.TS. Huỳnh Quốc Thắng, Giảng viên cao cấp Khoa Văn hóa học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Tiền Giang cần đẩy mạnh xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa dựa trên bản sắc sẵn có, trong đó đờn ca tài tử nên được biểu diễn định kỳ, gắn với lễ hội, sự kiện, hoặc các tour chuyên đề văn hóa địa phương. Tuy nhiên, việc khai thác nghệ thuật truyền thống cho du lịch hiện vẫn gặp nhiều rào cản.

Theo đó, một trong những thách thức lớn là sự mai một lực lượng nghệ nhân kế thừa. Nhiều nghệ sĩ lão thành từng vang danh một thời hiện đã nghỉ hưu hoặc không còn khả năng biểu diễn, trong khi lớp trẻ chưa mặn mà theo đuổi nghề. Ngoài ra, cơ sở vật chất phục vụ biểu diễn tại các điểm đến còn thiếu đầu tư, thiếu sân khấu đạt chuẩn và hệ thống âm thanh, ánh sáng phù hợp.

Việc đào tạo lớp nghệ sĩ trẻ, kết hợp chương trình học đường, trại sáng tác cải lương - đờn ca tài tử cho học sinh, sinh viên cũng là cách lâu dài để truyền lửa. Các tour du lịch học đường, trải nghiệm “một ngày làm nghệ nhân” tại làng nghề, lớp học mini về nhạc cụ dân tộc… là những mô hình du lịch sáng tạo đang được khuyến khích.

Theo PGS.TS. Huỳnh Quốc Thắng, Tiền Giang có thể triển khai định kỳ các chương trình biểu diễn đờn ca tài tử tại các điểm đến đặc trưng, kết hợp với không gian lễ hội hoặc tuyến du lịch đường thủy như Thới Sơn, Cái Bè… Đờn ca tài tử không nên chỉ dừng ở mức “minh họa”, mà cần được xây dựng như sản phẩm văn hóa chủ lực, có thương hiệu, đầu tư bài bản và gắn với các tour văn hóa chuyên đề.

Ngoài ra, các liên kết vùng giữa Tiền Giang - Bến Tre - Vĩnh Long - Trà Vinh có thể hình thành cụm du lịch văn hóa Nam bộ, trong đó cải lương và đờn ca tài tử là trục văn hóa kết nối. Cần đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên, nghệ nhân trẻ có kiến thức văn hóa địa phương và khả năng sáng tạo nội dung. Song song đó, nên hình thành các cụm du lịch văn hóa kết nối các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, lấy đờn ca tài tử và sân khấu cải lương làm trục kết nối nghệ thuật truyền thống. Bên cạnh đó, việc đào tạo hướng dẫn viên am hiểu về cải lương, đờn ca tài tử cũng chưa được chú trọng đúng mức. Điều này khiến cho trải nghiệm của du khách đôi khi trở nên đơn điệu, thiếu chiều sâu văn hóa, đặc biệt là với du khách quốc tế.

MỸ CAO

Nguồn: https://baoapbac.vn/van-hoa-nghe-thuat/202505/don-ca-tai-tu-va-cai-luong-lam-nen-suc-hut-cho-du-lich-tien-giang-1043979/